Top Gear-presentator Jeremy Clarkson lag bijna buiten bij de BBC omdat hij ‘nigger’ zou hebben gezegd, maar regisseur Johan Simons werkt rustig verder aan zijn nieuwe productie: Die Neger.
U maakt bij de Münchner Kammerspiele een enscenering van Jean Genets Les Nègres uit 1958. Hebt u overwogen om het woord ‘neger’ te vervangen?
JOHAN SIMONS: Jawel. Uit respect voor de mensen op wie dat woord slaat, overwogen we even om de titel te veranderen in Die Wei?en. Maar dat is een politieke correctheid die niet klopt. Jean Genet heeft zijn stuk om weldoordachte redenen zo genoemd, dus waarom zou ik de titel veranderen?
Sommigen willen het woord schrappen uit onze taal.
SIMONS: Wat is het nut van woorden schrappen? Het verarmt de taal, en je lost er de maatschappelijke problemen niet mee op. Die maatschappelijke relevantie is, naast de prachtig poëtische taal van Jean Genet, een van de redenen waarom ik dit stuk maak. De wereld van Genet is mijn wereld. Hij schetst menselijke afgronden die dieper zijn dan je vermoedt.
Dit stuk wordt nauwelijks opgevoerd omdat de structuur erg complex is. Het is een spel in een spel in een spel, met als kernscène: wit geschminkte zwarte acteurs die de verkrachting van een blanke vrouw (vertolkt door een zwarte man) naspelen in een rechtbank. In mijn enscenering dragen blanke acteurs een neutraal zwart masker en ze bewegen in een kleurig belicht decor dat gedomineerd wordt door een papieren wand. Achter die wand worden de acteurs schaduwen.
Blanke acteurs die zwarten spelen: u wilt echt problemen krijgen?
SIMONS: Ik zal problemen krijgen, ja. Onlangs kreeg zelfs Alain Platels Tauberbach problemen tijdens het Theatertreffen (toonaangevend theaterfestival in Berlijn, nvdr.) omdat in die productie Estamira – een Braziliaanse vrouw die op een vuilnisbelt leeft – gespeeld wordt door een blanke actrice, Elsie de Brauw. Dat is ‘de voortzetting van de koloniale geschiedenis’, was de beschuldiging. Maar ik vind het niet erg dat een stuk ophef veroorzaakt. Theater moet prikkelen en tegen de haren in strijken. In onze samenleving zie je almaar meer kleur in de straten. Het wordt tijd dat we daar rekening mee houden. Dat we dat respecteren. Dat is de inzet van dit stuk. Genet schreef Die Neger om het over het koloniale verleden te hebben en over discriminatie, identiteit, waarden en hoe die beïnvloed worden door onze huidskleur.
Krijgen we de creatie ook in België te zien? Vanaf 2015 komt u weer in ons land wonen om het NTGent opnieuw te leiden – de culturele scène zou er tegen dan behoorlijk anders kunnen uitzien.
SIMONS: Ik weet nog niet of Die Neger in Gent te zien zal zijn, maar ik werp me sowieso in de politieke discussie. Niet per se om ertegenin te gaan, maar om een andere stem te laten weerklinken. Theatermakers moeten niet alleen met ‘vragen stellen’ bezig zijn, we moeten ons echt met het politieke klimaat bemoeien. En dan moet je niet zitten wachten tot je een kans krijgt, je moet je kans grijpen. Natuurlijk wil ik dat mijn zalen vol zitten, maar ik wil vooral dat de mensen nadien discussiëren over wat ze gezien hebben.
Els Van Steenberghe
