‘IN DE TOEKOMST moeten we zelf instaan voor de Europese veiligheid’: in een exclusief interview met Knack is premier Charles Michel bijzonder kritisch over de zogenaamde Turkijedeal, die vorige week zijn eerste verjaardag vierde. Zoals u verderop in dit blad kunt lezen, geeft Michel niet alleen forse kritiek op de Turkse president maar wijst hij ook Europa met de vinger, dat slecht heeft onderhandeld. De deal die de Europese Raad op 18 maart 2016 met Turkije sloot, was naar Europese normen eenvoudig – een soort van ruilbeurs, maar dan met mensen. Turkije zou elke persoon terugnemen die zonder de juiste papieren van de Turkse kusten naar de Griekse eilanden vaart. In ruil daarvoor zou Europa voor elke teruggestuurde Syriër een Syrische vluchteling van Turkije overnemen. Dat was niet alles: er kwam stevige financiële steun – zo’n 3 miljard per jaar – en de Turken wilden voortaan zonder visum naar de EU kunnen reizen (dat zit er voorlopig niet in). Een vluchtelingenmarkt met een paar bonuspuntjes: het akkoord werd hier en daar ingehaald als een model van internationale samenwerking.
DE TURKIJEDEAL WERKTE. Of toch in de zin dat er niet langer duizenden mensen verdronken en dat de toestroom naar de Griekse eilanden efficiënt werd afgeremd – al waagden afgelopen weekend toch weer minstens 362 mensen hun kans. Op zowat alle andere vlakken is de Turkijedeal een mislukking. Het akkoord was er gekomen onder felle druk van de Europese publieke opinie. Die reageerde verontwaardigd na de beelden van dode kinderen in de Middellandse Zee. Tegelijk vreesden regeringsleiders voor hun carrière als de vluchtelingen zouden blijven komen. De oplossing leek simpel: doe de deuren op slot en geef de sleutel aan Recep Tayyip Erdogan. Dat de Turkse president steeds nonchalanter begon om te springen met de mensenrechten was een detail. Ambitieuze Brusselse spreidingsplannen, die 160.000 vluchtelingen onder de lidstaten zouden verdelen, faalden jammerlijk. Bovendien kregen maar weinig Syrische vluchtelingen uit Turkije via de zogenaamde hervestiging een plek in Europa: de Europese Commissie zelf sprak afgelopen januari over een totaal van 2935. Ter vergelijking: Turkije vangt ongeveer 2,8 miljoen Syriërs op. Nog sterker: van de 27.000 mensen die sinds de start van de deal naar de eilanden zijn gekomen, werden er amper 865 teruggestuurd naar Turkije.
AMNESTY INTERNATIONAL ging kijken naar de Griekse ‘opvang’ – critici spreken van openluchtgevangenissen – en publiceerde onlangs zijn schrijnende bevindingen. In kamp Moria op het eiland Lesbos, bijvoorbeeld, zijn er maar drie dokters voor 3150 mensen. Het voedsel is er slecht, er zijn te weinig dekens en er is amper privacy. Verwarming en warm water ontbreken, ook als het vriest. Zijn we immuun geworden voor die ellende? De Europese leiders nemen hun verantwoordelijkheid niet en de Europeanen lijken dat prima te vinden. De grenzen van onze empathie zijn scherper afgelijnd dan die van Europa. We willen hard zijn voor ‘gelukszoekers’, maar willen onze hardheid niet onder ogen zien.
DE OOSTENRIJKSE POLITIEK ECONOOM Gerald Knaus, die wordt beschouwd als bedenker van de Turkijedeal, zegt dat zijn voorstel heeft gewerkt maar kan zijn teleurstelling over de uitvoering ervan niet verbergen: ‘Als het gaat over vluchtelingen en migranten hebben ze in Brussel echt geen idee wat ze aan het doen zijn’, zei hij onlangs in de Nederlandse krant Trouw. Toen het aantal vluchtelingen snel begon te dalen, was elk gevoel van urgentie weg, inclusief spreidingsplannen en menswaardige opvang aan de buitengrenzen. Toch spreekt Knaus de overtuiging uit dat met uitzondering van de ‘radicale 10 à 15 procent die je overal ziet’ heel veel Europeanen geen voorstander zijn van ’terugduwen’, de zogenaamde push-backs. Zijn de politici hardvochtiger dan de bevolking?
DAT PREMIER MICHEL zich net op dit moment zo scherp uitspreekt over de Turkijedeal heeft weinig te maken met de verjaardag ervan, maar alles met de goedkope provocaties van Erdogan, die het dit weekend nodig vond om bondskanselier Angela Merkel van ‘nazipraktijken’ te beschuldigen. Daar is één goede kant aan: langzaamaan kan niemand nog naast onze gespleten verhouding met Turkije kijken. Als de begrippen ‘Turkijedeal’ en ‘Turkijerel’ in verschillende Europese landen op hetzelfde moment buzzwords zijn geworden, dan moet er dringend iets gebeuren. ‘We moeten ervoor zorgen dat we onze eigen grenzen kunnen beschermen’, zegt Michel. Als we dan ook nog de vluchtelingen goed opvangen, kan Europa weer in de spiegel kijken.
BERT BULTINCK is hoofdredacteur van Knack.
We willen onze hardheid in de vluchtelingencrisis niet onder ogen zien.
