Op straat liep Frankrijk storm tegen het Front National. Binnenskamers zocht links het antwoord op de vraag waarom Lionel Jospin onder de Franse arbeiders pas als derde uit de bus kwam. Met grote achterstand op Jean-Marie Le Pen en Jacques Chirac.

‘Je suis venu vous dire au revoir.’ Met die woorden nam Lionel Jospin twee dagen na zijn zware verkiezingsnederlaag afscheid van het bureau van zijn partij. Hij trok zich eerst nog terug in het Hôtel Matignon, waar de ambtswoning van de eerste minister is gevestigd. Maandag nam hij ontslag en ging het richting Ile de Ré.

Terwijl Frankrijk langzaam ontwaakte uit de verdoving van de schok die het succes van Jean-Marie Le Pen toch betekende, stroomden de straten vol met voornamelijk jonge anti-Le Pen-demonstranten. Het besef dat ze beter toch waren gaan stemmen, kwam bij velen te laat. Jospin verbeet zijn immense ontgoocheling. Jean-Pierre Chevènement kreeg de eerste minister niet aan de telefoon: daarvoor had hij de Parti Socialiste te veel schade berokkend door zelf met een Mouvement des Citoyens aan de verkiezingen te willen deelnemen. Het was vijf dagen wachten op een woord uit Matignon over de tweede ronde: een voorzichtige fax, waarin Jospin de Fransen vroeg om een dam op te werpen tegen extreem-rechts. Een oproep om voor Jacques Chirac te stemmen, kon er niet af. Daarvoor waren er tijdens de campagne, maar ook eerder, te veel zware woorden gevallen. Veel militanten worstelden overigens met hetzelfde probleem: moesten ze in godsnaam voor de man gaan stemmen die meer dan twintig jaar lang hun grootste vijand was?

Ondertussen probeerde de partij in haar Parijse hoofdkwartier in de rue de Solférino greep op de situatie te krijgen. Iedereen moest zo snel mogelijk terug op de barricaden voor de parlementsverkiezingen, die begin juni worden gehouden. Een eerste snelle evaluatie leerde dat de socialisten met het resultaat van de eerste ronde van de presidentsverkiezingen in veel departementen de tweede ronde van de parlementsverkiezingen niet zouden halen. Ze zouden daarvoor, alweer, door het Front National worden verslagen.

WAPENSTILSTAND

Met het vertrek van Jospin kwam de partij in handen van eerste secretaris François Hollande. Die vormde de voorbije vijf jaar een perfect koppel met de eerste minister. Hij was de gedoodverfde kandidaat premier van de socialisten, als Lionel Jospin tot president was verkozen. Jospin regeerde de voorbije jaren met een coalitie van voornamelijk socialisten, groenen en communisten ? la gauche plurielle. Maar aangezien die combinatie het bij de verkiezingen bijlange niet goed deed, heeft het weinig zin om het experiment zonder meer voort te zetten.

La gauche plurielle moet la gauche unie worden. Een al hechter verband tussen de partijen, die traditioneel tot de linkerzijde worden gerekend. Er zal, om te beginnen, geval per geval worden gekeken waar links met een gezamenlijke kandidaat moet uitpakken om de kans op succes te vergroten, en waar dat niet nodig is. Vooral de groenen stonden in eerste instantie huiverig tegenover de gedachte. Ze vreesden dat veel PS’ers, als puntje bij paaltje komt, niet bereid zullen zijn om de baan te ruimen voor een beter geplaatste, groene kandidaat.

De Parti Communiste van haar kant likte haar wonden, na de historische nederlaag van 21 april. Toen de legendarische Georges Marchais in 1981 maar goed 15 procent van de stemmen behaalde, schreeuwde de partij al moord en brand. Robert Hue was twee weken geleden goed voor nog amper 3,5 procent. Tot overmaat van ramp had de partij zich niet verzekerd tegen het risico dat ze onder de vijf procent van de stemmen zou zakken, zodat ze de hele campagne uit eigen zak moet betalen. Voor wie meer dan vijf procent haalt, komt de overheid tegemoet in de kosten. Veel communisten begrijpen dat ze geen andere keuze hebben dan de samenwerking met de socialisten voort te zetten. Toch gingen er de voorbije veertien dagen ook stemmen op die aansturen op een verband met de groenen en zelfs met extreem-links.

Met de zogenaamde pôle républicain van Jean-Pierre Chevènement willen ze bij de PS zelfs geen rekening houden. Die heeft overigens aangekondigd dat hij zijn Mouvement des Citoyens nog voor de parlementsverkiezingen tot een heuse politieke partij zal omvormen. Chevènement is een koppig man: zijn al bij al belabberd resultaat stemt hem niet nederig. Wel integendeel.

De grootste tegenstand mag François Hollande wellicht uit eigen gelederen verwachten. De Parti Socialiste is traditioneel een krabbenmand, een verzameling van clans met wisselende coalities. Een partij van warme vriendschappen, maar ook van diepe vijandschappen en soms regelrechte haat. ‘De eerste secretaris van de partij’, wist een hoge partijfunctionaris vorige week, ‘is zoals de koning van Frankrijk voor de eenmaking van het rijk: hij moet aan de slag tegen eeuwig kibbelende en vechtende feodale heersers.’

Op dit moment hebben de clans zich achter de eerste secretaris geschaard. Maar hij moet zich voor het apparaat eigenlijk nog bewijzen. Zowel Laurent Fabius als Dominique Strauss-Kahn en Martine Aubry vinden van zichzelf dat ze sterk genoeg zijn om de leiding over te nemen. Voor Hollande komt het simpelweg hierop neer: als links de parlementsverkiezingen wint, wordt hij eerste minister in een nieuwe cohabitation met Jacques Chirac. Als links na de presidents- ook de parlementsverkiezingen verliest, is de eerste secretaris een vogel voor de kat. De wapenstilstand die nu van kracht is, geldt tot de dag na de verkiezingen.