Televisie is dezer dagen het krachtigste werktuig van de plebiscitaire democratie. Stel nu even dat Jules Lejeune indertijd zijn wetsontwerp, dat voorziet in de voorwaardelijke invrijheidstelling van gevangenen, zou hebben aangekaart in een politiek pretprogramma als Bracke & Crabbé. Het valt te vrezen dat de minister van Justitie, na een gesprek met zijn hijgerige ondervragers, samen met zijn voorstel door een krachtige sms-storm zou zijn weggeblazen, terug naar zijn geboortestad Luxemburg.
Zo’n brutale botsing met het Volksempfinden zal Steve Stevaert, die vorige week van chef van de electorale snelkeuken muteerde tot een politieke tartuffe, niet gauw overkomen. Want zijn gedachten sluiten altijd naadloos aan bij wat ‘het volk’ denkt. Zo ook zijn voorstel om de zogenaamde wet-Lejeune te schrappen en criminelen voor de volle duur van hun straf achter de tralies te houden.
Stevaerts strijdmakker Bert Anciaux, die zo te lezen weer te veel aan de prozac had gezeten, stemde hiermee volmondig in. In De Morgen kraaide de voormalige VU’er dat ‘onzekerheid bestrijden een progressieve doelstelling is.’ Een uitspraak die de kostgangers in Vorst en Sint-Gillis binnenkort boven hun nachtemmer zullen hangen.
Wat ‘het volk’ van alles en nog wat vindt, dat weten we sinds kort met zekerheid. Want ‘het volk’ heeft zich recent uitgesproken, tenminste dat beweerde een van de presentatoren, in het televisieprogramma ‘Doe de stemtest’.
Zo zou driekwart van de Vlamingen daar stelling hebben genomen tegen een vervroegde invrijheidstelling. En zoals SP.A-voorzitter Stevaert zelf beweert: ‘Ik loop niet het volk achterna, wel de wijsheid van het volk.’ Die wijsheid ligt nu, tenminste in de aanloop naar de verkiezingen van 18 mei, besloten in de resultatenlijst van de stemtest. Die resultaten gelden als het nieuwe, populistische kompas waarop een goed deel van de Vlaamse politici de komende weken zal varen. Voor alle duidelijkheid: de wet-Lejeune, die Stevaert wil zien verdwijnen, is van toepassing op nauwelijks dertien procent van de gevangenispopulatie. Door de zaak-Dutroux kwam die voorwaardelijke invrijheidstelling plots ter discussie. Hoewel niet de wet-Lejeune de oorzaak was van de vroegtijdige vrijlating van Marc Dutroux. Diens ontslag uit de gevangenis was, zoals Peter Janssen van Netwerk Samenleving en Detentie terecht opmerkte in De Financieel-Economische Tijd, het gevolg van een slordig onderzoek door de diensten van het ministerie van Justitie.
Gepakt door de Dutroux-hysterie gingen politici meteen sleutelen aan het monument dat de wet-Lejeune is. Maar hun hervormingen bleven in het dak steken. Van de aangekondigde strafuitvoeringsrechtbanken, die moeten oordelen over de voorwaardelijke invrijheidstelling, is vooralsnog geen sprake. Evenmin van de vooropgestelde zinvolle invulling van de straftijd, laat staan van de aangekondigde hervorming van het strafbeleid en het gevangeniswezen.
De 19e-eeuwse hervormers, zoals de justitieministers Jules Bara, een liberaal, en Jules Lejeune, een katholiek, geloofden nog dat ze geweld en misdaad konden terugdringen door betere behuizing, scholing, gezondheidszorg en een rechtvaardiger justitie- en gevangenisbeleid. Zijn wet op de voorwaardelijke invrijheidstelling, zijn wet op de kosteloze rechtsbijstand en zijn penitentiaire hervormingen vormden het sluitstuk van het vooruitstrevende justitiebeleid van Lejeune. Het werd door zijn opvolgers Henri Carton de Wiart en Emile Vandervelde afgewerkt en vond gaandeweg internationale weerklank.
Wegens zoveel generositeit werd Jules Lejeune gewantrouwd door zijn reactionaire partijgenoot Charles Woeste. Als minister van Justitie Lejeune weer eens gratie verleende, wachtte hem steeds een korzelig briefje van Leopold II met de boodschap: ‘Wat zijn we weer vergevingsgezind!’
Precies voor die mildheid werd Lejeune naderhand geprezen door de socialistische voormannen Jules Destrée en Edmond Picard. Het is een mildheid waarvoor Steve Stevaert past, want ze kan hem stemmen kosten.
Maar als Steve Stevaert zich dan toch op justitie wil profileren, dan zou hij bijvoorbeeld kunnen beginnen met het uitspellen van de manier waarop het Agusta-geld, met medeweten van alle partijkopstukken, in de SP-boekhouding terechtkwam. Met een dergelijke verklaring zou Stevaert alvast kunnen verhinderen dat begin juni een onschuldige, Carla Galle – een partijgenote nog wel – door het Brusselse hof van beroep wordt veroordeeld. Het zou bovendien een daad van politieke moed zijn, waarmee hij, gegarandeerd, alle verkiezingsshows haalt.
Rik Van Cauwelaert
