Commissievoorzitter Jose Manuel Barroso lijkt zelfs fysiek een beetje op captain Kirk van Star Trek. Nu is alleszins duidelijk, wat sommigen onder ons al een tijdje vermoedden: het zogeheten Europese project is in feite een groots opgezette poging om Star Trek nog eens interactief over te doen. Een intergalactische elite heeft zich in een comfortabele, technocratische omgeving genesteld, losgekoppeld van natie en planeet. Zij is gericht op een toekomst die enkel op haar eigen beeldscherm verschijnt. Af en toe stuit die elite op burgers, zoals de crew van The Enterprise in bijna elke episode op een vreemde wereld botst. Die blijkt dan bevolkt, laten we zeggen, met mensen met stokbroden in de plaats van oren of kaasbollen waar normaal de voeten zitten.

De grote gave van onze Europese intergalactische elite is verbazing. Zij is verbaasd. ‘ Allez nu, nee zeggen tegen onze grondwet, hoe is dat nu mogelijk?’ ‘Dat zal toch zeker geen oordeel over Europa zijn.’ ‘Ziet ge nu dat ge de mensen niet naar hun mening moet vragen.’

Voor alle duidelijkheid, kreeg ik de kans, dan zei ik ja tegen het grondwettelijke verdrag. De reacties op het ‘nee’, meer dan het dubbele nee op zich, tonen echter aan dat de Enterprise verdwaald is.

Ten eerste blijkt onze intergalactische Europese elite geen scenario op zak te hebben voor het geval het ratificatieproces niet vlotjes rond raakt. Dat kan slechts twee dingen betekenen. Ten eerste, dat zij de soevereiniteit van de betrokken landen verwaarloosbaar acht (of onderschat) of dat zij niet echt in staat is om zo’n project te leiden.

Ten tweede wordt na het dubbele en duidelijke njet ternauwernood een ernstige poging ondernomen om de oorzaken van die verwerping te analyseren. Integendeel, de motieven van het ‘neen’ worden, zonder ze te kennen, zonder zelfs naar de beschikbare peilingen te kijken, getrivialiseerd. Men is er evenmin in geslaagd essentiële vragen over Europa in het debat te brengen. Bolkestein heeft in de maanden voor de campagnes iedereen zelfs nog eens flink de stuipen op het lijf mogen jagen met zijn nota waarvan de onduidelijke implicaties nu symbool staan voor de onzekerheden waarmee Europa de Europeanen confronteert.

Onze intergalactische elite heeft niet de minste voeling met de bevolking, zoveel is duidelijk. Ik denk hier niet in termen van ‘kloven’ en nog minder aan het soort grappige onzin die een paar jaar geleden werd verteld over Nieuwe Politieke Cultuur. Neen, de democratische verwachting is minimalistisch: het zou al mooi zijn indien de leden van de intergalactische elite zich af en toe, laten we zeggen vijf minuten per maand, zouden afvragen hoe hun beleid en voorstellen aansluiten bij de verzuchtingen en de zorgen van de burgers. Dat gebeurt niet en zal binnen afzienbare tijd evenmin gebeuren, omdat waarlijk Europese partijen en verkiezingen er nog niet zo snel zullen zijn. Dergelijke instellingen kunnen pas echt functioneren als de Europese besluitvorming minder een kwestie wordt van compromissen tussen staten, meer van beslissingen van het Europees parlement. Daarom lijkt voor kwesties als de goedkeuring van het grondwettelijk verdrag een referendum voorlopig wel de aangewezen manier om burgers stem te geven en het Europese project weer te verankeren, niet in de postjes van bureaucraten en parlementariërs, maar in de harten van de burgers. Leterme zou meer respect hebben afgedwongen met de mededeling dat Vlaanderen nu een referendum houdt over de goedkeuring van de ratificatie door de deelstaat, dan door de haastige en bange mededeling dat er nu zeker geen referendum komt. Als de Hollanders en de Fransen al zo dom zijn, dan gaan we zeker de Vlamingen niet om hun mening vragen. Leuk is het, burger te zijn van Vlaanderen en Europa!

Mark Elchardus

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content