OEKRAÏNE MOET NAAR BELGISCH VOORBEELD WORDEN OMGEVORMD TOT EEN FEDERALE STAAT MET GROTE AUTONOMIE VOOR DE REGIO’S EN DE GEMEENSCHAPPEN.
De Koude Oorlog werd nauwelijks een kwarteeuw geleden beëindigd nadat, in de periode voordien (1945-1989) de wereld een paar maal op het nippertje was ontsnapt aan een apocalyptische atoomoorlog. De huidige escalatie rond Oekraïne, tragisch verergerd door het misdadig neerhalen van de Maleisische Boeing, doet de ijzingwekkende vraag rijzen of een nieuwe Koude Oorlog in de maak is. Heeft de cynische godin van de geschiedenis, Clio, dan toch gelijk wanneer zij beweert dat ‘de enige les die de mensen trekken uit de geschiedenis luidt dat de mensen geen lessen trekken uit de geschiedenis’?
Uiteraard is de houding van Vladimir Poetin in het Oekraïense dossier arrogant, roekeloos en gericht op het aanvuren van het Russisch nationalisme. Toch moet worden erkend dat de Russische bevolking sinds de implosie van het communisme en de explosie van de Sovjet-Unie na 1989 heel wat vernederingen heeft moeten slikken. Het Sovjetimperium verloor twaalf van zijn (deel-)republieken, waaronder de Oekraïne, terwijl de Baltische staten volwaardig lid werden van de NAVO – wat door Moskou ervaren werd als een provocatie. Aan Michail Gorbatsjov verwijten de Russen tot op vandaag dat hij het Sovjetrijk opofferde aan zijn persoonlijke ijdelheid om de wereldgeschiedenis in te stappen als Nobelprijswaardige vredestichter. Zijn opvolger, Boris Jeltsin was een alcoholische presidentiële schertsfiguur. Het was wachten op Poetin om orde op zaken te stellen. Prioritair voor hem was het gekrompen Rusland te ‘bonapartiseren’ dankzij een autoritair bewind, gedreven door de droom het grote rijk van weleer weer samen te stellen, daar waar dat kon.
Tweesnijdend mes
De huidige situatie wordt heel gevaarlijk. De door het Westen genomen economische sancties zijn wellicht nodig als waarschuwingsschot, maar zij vormen een tweesnijdend mes. Rusland heeft inmiddels gereageerd met tegensancties wat de voedselproducten betreft, die West-Europa treffen. En Russische Rode Kruishulpverlening wordt door Kiev beschouwd als vermomde bewapening van de separatisten.
Zeer bedenkelijk is de dreiging van Rusland om het nucleaire INF-ontwapeningsakkoord, (Intermediate-Range Nuclear Forces) van 1987 eenzijdig op te zeggen. In 1990 heb ik als minister van Buitenlandse Zaken in Parijs een topbijeenkomst bijgewoond van de 55 lidstaten van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa. Alle grote wereldleiders van toen – Gorbatsjov, vader Bush, François Mitterrand, Margaret Thatcher, Helmut Kohl – ondertekenden er een plechtige overeenkomst waarbij, naast de eerbiediging van de mensenrechten en het bevorderen van de democratie, ook het handhaven van de bestaande grenzen tussen de landen zou worden gerespecteerd. Ook deze overeenkomst staat vandaag op de helling.
Huidige grenzen
Tot in een recent verleden is gebleken dat Rusland wilde samenwerken met het Westen om Iran te denucleariseren en Syrië te ontdoen van zijn chemische wapens. Geheim topoverleg tussen de hoofdrolspelers is derhalve dringend vereist en hopelijk nog mogelijk, buiten de spotlights van de media. Een mogelijk scenario gaat als volgt: Rusland verzaakt stilzwijgend aan elke militaire steun aan de Russische separatisten in Oost-Oekraïne en overtuigt hen ervan de huidige grenzen van Oekraïne te aanvaarden. Oekraïne wordt omgevormd tot een federale staat met grote autonomie voor de regio’s en de gemeenschappen (op zijn Belgisch), waarbij de deelstaten ook internationale verdragen kunnen afsluiten: Oost-Oekraïne een samenwerkingsverdrag met Rusland en West-Oekraïne met Europa. Het Westen aanvaardt stilzwijgend de de-factoannexatie door Rusland van de Krim. De NAVO geeft aan Poetin de verzekering dat geen pogingen worden ondernomen om Oekraïne lid te maken van de alliantie. Rusland waarborgt de energiebevoorrading van Oekraïne en werkt mee met het Internationaal Monetair Fonds en het Westen aan de financiële ondersteuning van het economisch herstel in Oekraïne. Cross fingers.
Geheim topoverleg tussen de hoofdrolspelers is dringend vereist en hopelijk nog mogelijk, buiten de spotlights van de media.
