SPEAKERS’ CORNER

De groei van de wereldbevolking is een bom onder onze planeet, zegt minister van staat Mark Eyskens. De oplossing? Een nieuwe tv voor iedereen. En dat is niet eens zo’n grote boutade.

Onlangs publiceerden de Verenigde Naties een bijzonder explosief verslag met voorspellingen over de aangroei van de wereldbevolking in de komende decennia. De cijfers vallen aanzienlijk hoger uit dan tot op heden werd aangenomen. Zo voorspellen de VN dat onze planeet tegen het eind van de eeuw 11 miljard bewoners zal tellen. De oorzaak van de stijging heeft te maken met de zeer hoge fertiliteit van de vrouwen in grote delen van de wereld en de vooruitgang van de geneeskunde, die de gemiddelde leeftijd beduidend verhoogt. Elk jaar komen er netto 82 miljoen mensen bij. De VN-experts betwijfelen of de tendens tegen het eind van deze eeuw zal stagneren, laat staan dalen.

Bij het begin van de twintigste eeuw waren er nauwelijks 1 miljard planeetgenoten, in 1950 2,5 miljard, in 2012 al 7,2 miljard. In 2025 zijn het er 8 miljard, in 2050 wellicht 9,5 en in 2100 dus waarschijnlijk 11 miljard. De grootste bevolkingsgroei zal zich voordoen in Afrika. Men voorspelt tegen het einde van deze eeuw voor Nigeria 914 miljoen inwoners, voor Niger 204 miljoen, voor de Democratische Republiek Congo 262 miljoen, Ethiopië 243, Kenia 160, Tanzania 276. In Azië zou India met 1,5 miljard inwoners China voorbijgaan, waar de bevolking zou afnemen tot 1 miljard. In de westerse wereld zou de Amerikaanse bevolking stijgen tot 462 miljoen. En Europa? Daar zou de bevolking krimpen met nagenoeg 15 procent.

Thomas Malthus (1766-1834) luidde 200 jaar geleden al de alarmklok. Hij stelde dat de bevolking versneld zou blijven aangroeien volgens een meetkundige reeks, terwijl de voedingsmiddelen maar in een constant ritme (een rekenkundige reeks) zouden toenemen. De conclusie was pessimistisch: dalende lonen omdat het aanbod van arbeid zou toenemen, honger, armoede, sociale onrust en politieke instabiliteit. Malthus pleitte voor meer ‘vice’, ondeugd, zoals contraceptie en abortus.

In 1970 verscheen het beroemde eerste verslag aan de Club van Rome, waarin werd gesteld dat de wereld eindig was en dat de grondstoffen niet onuitputtelijk waren, en dat we daarom moesten afstappen van een beleid van economische groei. Die stelling maakte grote indruk, en leidde tot de contestatiebeweging van mei 68 waaruit de groene beweging is ontstaan. Het motto was: ‘er zijn grenzen aan de groei’. Als jonge professor nam ik deel aan heel wat debatten en lezingen met als onderwerp ‘de groei van de grenzen’, waarmee ik poneerde dat wetenschappelijke ontdekkingen en nieuwe technologieën het mogelijk zouden maken om allerlei vormen van ‘nieuwe schaarste’ te overwinnen.

Vandaag blijkt die stelling juist. De productie van voeding is gestegen, dankzij een sterke toename van de productiviteit in de voedingssector, samen met de welvaart – denken we maar aan China. Gevolg: de honger en de armoede op de planeet zijn, althans relatief, gedaald van 40 naar ongeveer 20 procent. Alleen is 20 procent in aantal mensen vandaag méér dan 40 procent 50 jaar geleden. Ook is er veel slechte voeding (malnutrition), waardoor jonge mensen in ontwikkelingslanden hun normale bekwaamheden niet kunnen ontwikkelen. Ongetwijfeld zullen genetisch gewijzigde organismen (ggo’s) steeds meer hun intrede doen. Wat de energie betreft, blijkt de nieuwe technologie het mogelijk te maken schalieolie en schaliegas uit de aarde op te pompen op een diepte van 4000 meter, wat ook de ontwikkeling van geothermie – de hoge temperatuur diep onder het aardoppervlak – bevordert. Ecologische problemen kunnen wellicht technologisch worden opgelost.

Toch is de overbevolking van de aarde potentieel gevaarlijk in een wereld waar massavernietigingswapens kunnen worden verspreid en terroristen dood en verderf kunnen zaaien. De waarheid is dat hogere welvaart de beste contraceptie is, zoals onder meer blijkt in Europa. Als gezinnen welvarender worden, komt er een ogenblik dat de zogenaamde substitutie-elasticiteit – een barbaars begrip van economen – de bovenhand krijgt en men het krijgen van een derde kind vervangt door een dure auto, een gesofistikeerde tv of een wereldreis. Het probleem is dat meer welvaart meer economische groei vereist, en dus meer beslag legt op de rijkdommen van moeder aarde. Een vicieuze cirkel? Meer aangepaste technologieën, meer contraceptieve opvoeding, en een efficiënter gebruik van onze grondstoffen: dat wordt de taak als we willen overleven.

De waarheid is dat hogere welvaart de beste contraceptie is, zoals onder meer blijkt in Europa.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content