De beweging rond de machtige predikant Fethullah Gülen lijkt vastbesloten de Turkse premier ten val te brengen, maar Recep Tayyip Erdogan toont zich strijdvaardig.

‘Jullie moeten doordringen tot de slagaders van het systeem, zonder daarbij opgemerkt te worden. Jullie moeten wachten tot het juiste moment gekomen is, tot je genoeg gezamenlijke macht hebt.’ Zo sprak de islamitische predikant Fethullah Gülen in 1999 in een video voor zijn volgelingen. Dat ‘juiste moment’ lijkt aangebroken te zijn. Gülen en zijn volgelingen zeggen hun steun aan premier Erdogan op, na jaren van bondgenootschap. ‘Erdogan moet weg, hij heeft miljoenen Turken verraden’, zegt een van Gülens volgelingen in het Duitse blad Der Spiegel.

De impact van de ontwikkeling op de Turkse politiek kan niet overschat worden. Fethullah Gülen (72) leidt vanuit Pennsylvania in de Verenigde Staten een imperium van banken, media, scholen en ziekenhuizen in 140 landen. Zijn aanhang wordt op 8 miljoen volgers geschat, onder wie veel oud-studenten van zijn scholen die het tot hoge functies schopten. Ze vormen in Turkije zelf een ijzersterk netwerk. Gülen heeft bijvoorbeeld de grootste krant, Zaman, in handen, alsook Bank Asya, een van de grootste banken.

Dankzij de alliantie met de premier kon Gülens beweging Hizmet aan macht en invloed winnen, en vice versa. Maar de autoritaire stijl van Erdogan begon steeds meer in de weg te zitten, net zoals de macht van de Gülen-beweging Erdogan steeds meer op de zenuwen werkte.

Na elf jaar autoritair regeren staat premier Erdogan zo voor zijn zwaarste crisis ooit. Erdogan duldde nooit rivalen, maar nu wordt hij frontaal aangevallen door een trouwe bondgenoot. De voorlopige climax in de machtsstrijd kwam er vlak voor kerst. De Turkse politie arresteerde 52 verdachten in een corruptiezaak in de bouwindustrie, allen topfiguren uit de periferie van Erdogans AK-partij. Niemand lijkt eraan te twijfelen dat Gülen daar de hand in had, omdat zijn volgelingen wijdverspreid zijn in het Turkse politie- en justitieapparaat. Zonen van drie AK-ministers liepen tegen de lamp, hun vaders moesten ontslag nemen.

Deze zomer sprak de machtige predikant zijn steun uit voor de antiregeringsdemonstranten van het Gezipark. De premier reageerde in de herfst met een oorlogsverklaring aan het adres van Gülen: hij dreigde ermee verschillende onderwijscentra van Hizmet te sluiten. Ook op de corruptiezaak binnen zijn partij reageerde Erdogan vijandig, zeker nadat was uitgelekt dat ook zijn zoon geviseerd zou worden. Hij verving tien van zijn 26 ministers door loyalere figuren, tientallen politiemannen die bij het onderzoek betrokken waren, werden intussen ontslagen.

De komende weken moet blijken wie het duel Erdogan-Gülen wint. Maar nu al is het een zware klap voor Erdogans grote plan om komende zomer president van Turkije te worden, met nog uitgebreidere bevoegdheden.

DE GÜLEN- BEWEGING:

Zo’n 8 miljoen

aanhangers wereldwijd.

Waarde van

zijn imperium:

tussen 15 en

35 miljard euro.

Thomas Verbeke

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content