Is Irak nu reeds Tsjetsjenië aan het worden? Of is het veeleer Vietnam?
In augustus 1920 schreef ene T.E. Lawrence (later ‘ of Arabia’) in TheSunday Times dat ‘het volk van Engeland in Mesopotamië (dat is nu Irak) in een valstrik geleid was waaruit het slechts moeilijk met behoud van eer en waardigheid zou kunnen ontsnappen’. Lawrence schreef over de anti-Britse revolte van juni-oktober 1920. Zijn commentaar wordt dezer dagen aangehaald in de zaak Irak, vanwege het parallellisme met de VS-bezetting, en de beginnende Iraakse revolte daartegen.
Want er gaat haast geen dag meer voorbij zonder sneuvelende Amerikaanse soldaten. Twee soldaten werden gekidnapt en twee dagen later dood teruggevonden. Zondag werd een soldaat gewoon doodgeschoten met een kogel in zijn achterhoofd, bij de universiteit van Bagdad. De dader kon wegkomen. Wat is er gaande?
Er is de hitte, tot boven de vijftig graden. Er is de droevige vaststelling dat de Amerikanen, die met hun technologie zo snel het land en al zijn voorzieningen in puin konden schieten, nu niet in staat blijken om elementaire voorzieningen als elektriciteit, waterleiding, medische zorg of openbare veiligheid weer draaiend te krijgen. Er is het afkalven van de VS-argumentatie: de Amerikanen kwamen naar Irak om Saddam Hoessein te vangen of te doden, om zijn massavernietigingswapens te vernietigen, om democratie naar Irak te brengen. Maar waar is Saddam? Steeds meer Iraki’s geloven dat hij nog leeft. De audiocassette met een telefonische boodschap van hem, die eind vorige week door de Qatarese televisie Al-Jazeera is uitgezonden, was waarschijnlijk vals, maar ze zal door veel bange goedgelovigen zijn beluisterd. Waar zijn de massavernietigingswapens, indien ze al ooit hebben bestaan?
En waar is die democratie? Na generaal Jay Garner, die Irak kwam redden, is zeer snel terrorisme-expert Paul Bremer aan het hoofd van het Amerikaanse ‘ nation building’ in Irak gekomen. Een man van snelle beslissingen. Even na zijn aankomst in Bagdad besliste hij op 16 mei dat hogere Baath-partijleden niet in de administratie mochten werken. Goed voor 30.000 ontslagen. Op 22 mei ontbond hij het Iraakse leger, zodat meer dan een kwart miljoen gewapende Iraki’s ineens zonder inkomen op straat stonden.
EEN FATWA
Graag zou Bremer de economie privatiseren. Maar waar zijn de instellingen? De coalitie plande de aanstelling van een adviesraad van Iraki’s, en van een zogenaamd brede vertegenwoordiging, die een nieuwe grondwet moest opstellen. Dat was een brug te ver voor de hoge sjiitische clerus, die zich tot dan toe niet met de politiek bemoeid had. Ayatollah Sistani lanceerde een ‘fatwa’ waarin hij die plannen ‘onaanvaardbaar’ noemde. Wat er moest komen, zei hij, waren snelle verkiezingen voor een grondwetgevende vergadering, en dan een referendum over de grondwet. De boodschap was dat ook de sjiieten niet zouden blijven toekijken vanaf de zijlijn terwijl vreemde militairen het land verknoeien.
Dat is belangrijk, want ondanks hun geklaag over Iran en infiltrerende Iraniërs met kwade bedoelingen, hebben de Amerikaanse bezetters momenteel vooral last met de soennitische moslims in de streek ten westen van Bagdad, de ‘soennitische driehoek’ die reikt tot aan Koerdistan.
Daar is volgens waarnemers al een heus low intensity conflict aan de gang, een beginnende guerrillaoorlog, die de Amerikanen hebben helpen aansteken door onbeleefd te zijn en door onbehouwen gedrag. Zo hebben ze in het stadje Faluja in april vijftien betogers doodgeschoten. In een tribale, traditionalistische streek moesten die met vijftien bloedvetes worden gewroken; dat duurt nog voort. Op 1 juli eiste een ontploffing in een moskee in Faluja negen doden. De Amerikanen beweerden dat daar een bommenmaker was verongelukt. De Iraki’s zwoeren dat er een Amerikaanse granaat was ingeslagen. De volgende dag liepen honderden mannen er om ‘jihad’ te roepen.
De VS-troepen beantwoorden de aanslagen en de guerrillaprikken met razzia’s en campagnes die meer kwaad doen dan resultaten opleveren. Om het land echt onder controle te krijgen, op een militaire manier, volstaan de 150.000 man die ze ter plaatse hebben niet. Ze zouden het dubbele nodig hebben of meer. Met de nodige rotaties zou dat neerkomen op een miljoen soldaten, zowat het hele Amerikaanse leger. Dat gaat dus niet, maar wat dan wel? Militaire hulp uit andere landen aantrekken? ‘Geef de Fransen een zoen, maak het goed en geef ze een sector. Zorg dat onze troepen wat ademruimte krijgen!’, zei een Democraat in het Congres.
Of ze zouden een geloofwaardige Iraakse regering in het zadel kunnen helpen. Militaire waarnemers maken nu al vergelijkingen met Tsjetsjenië en, vooral, Vietnam, en vragen zich af of het veel zou helpen als Saddam Hoessein en zijn zonen gevonden werden, levend of misschien liever dood. Een kwestie van het onthoofden van de duidelijk georganiseerde guerrilla. Een beloning van 25 miljoen dollar hebben de Amerikanen al gezet op het hoofd van Saddam. Dat van zijn zonen is 15 miljoen dollar waard.
Sus van Elzen
