Weten velen meer dan één?
Is het surogaat of surrogaat? Satteliet of sateliet of satelliet? Als u online bent, hoeft u daarvoor het Groene Boekje niet meer te raadplegen. Doe het gewoon met Google. Zoeken – naar pagina’s in het Nederlands – op surogaat produceert 516 hits, op surrogaat 9150. Bij satteliet krijgt u 18.500 verwijzingen, bij sateliet 44.800, bij satelliet 492.000. En dús is het surrogaat en satelliet. Google is zelfs béter dan het Groene Boekje, want u kunt er ook de juiste spelling van bekende namen mee checken. Marc Uytterhoeven (860 hits) of Mark Uytterhoeven (1730 hits)? Mark, dus. De meerderheid heeft gelijk.
Stop een bokaal boordevol met snoepjes en laat een twintigtal of meer mensen, onafhankelijk van mekaar, schatten hoeveel snoepjes erin zitten. Neem het gemiddelde van die schattingen en u zult het juiste aantal bijzonder dicht benaderen. Of denk aan de quiz Who wants to be a millionaire?, bij ons destijds op VTM gepresenteerd door Walter Grootaers. Een kandidaat die het juiste antwoord (a, b of c) niet kende, kon een hulplijn bellen óf het studiopubliek inschakelen. Het antwoord dat door de meerderheid van dat publiek werd gekozen, was meestal correct. In de VS heeft men het uitgerekend: de telefonische helper had het in 65 procent van de gevallen bij het rechte eind, het publiek in 91 procent van de gevallen. De massa, zo blijkt, is slimmer dan het individu.
Dat klinkt bijzonder eigenaardig, want de massa, zo wil het cliché, is dom, manipuleerbaar, vertoont vaak kuddegedrag en kan aldus behoorlijk wat onheil aanrichten. Er wordt meer onderzoek gedaan naar collectieve waanzin dan naar collectieve intelligentie. Toch is een collectief soms intelligenter dan gelijk welk individu, schrijft de Amerikaanse auteur James Surowiecki in The wisdom of crowds (Doubleday). Maar alleen onder bepaalde voorwaarden.
Om te beginnen moet het gaan om vragen waarop een feitelijk correct antwoord bestaat. Dus niet: bent u voor of tegen de doodstraf? Maar wel: schrijven we satelliet of satteliet? De vraag moet ook door niet-experts beantwoord kunnen worden – een medische diagnose laten we bijvoorbeeld beter over aan een gespecialiseerd individu. Elk lid van het collectief moet volstrekt autonoom en onafhankelijk antwoorden – als er groepsdruk bestaat of sterke beïnvloeding van bovenaf, werkt het niet. Het collectief moet bovendien zo divers mogelijk zijn samengesteld, niet zozeer qua afkomst of geslacht, maar qua cognitie – kenvermogen dus, geen kennis, want bij die bokaal met snoepjes gaat het bijvoorbeeld om beredeneerd gokken.
De ideale massa is een massa die niet weet dat ze een massa is. Dat is de paradox, aldus Surowiecki: ‘De beste groepsbeslissingen zijn het resultaat van heel veel onafhankelijke individuele beslissingen.’ Dat het op de beurs soms fout gaat, komt doordat iedereen zich afvraagt wat de anderen gaan doen. Het gedecentraliseerde internet is daarentegen een goed voorbeeld van een collectief dat niet beseft dat het een collectief is. De groeiende intelligentie van Google is daarvan het gevolg. Wie zoekt op satteliet, krijgt nu zelfs de vraag: Bedoelde je satelliet? Erg familiair, maar wel zo handig.
Joël De Ceulaer
De ideale massa weet niet dat ze een massa is.
