Het namaken van het menselijk genoom biedt nieuwe perspectieven voor de geneeskunde. Maar geen paniek: de eerste echte proefbuismens is nog niet voor morgen.
Wetenschappers brengen al jarenlang het genoom van de mens in kaart, eerst als grote gemene deler en nu van zo veel mogelijk individuele mensen, al was het maar om te kijken hoe belangrijk genetische verschillen zijn.
Een nieuw project in het vakblad Science legt de lat nu opeens een stuk hoger: wetenschappers lanceren het plan om het genoom van een mens na te maken, te synthetiseren vanuit het niets. Ze willen het volledig zelf in elkaar knutselen, met eenvoudige chemische bouwstenen. Daar denken ze een tiental jaren en ongeveer 100 miljoen dollar voor nodig te hebben.
Het zou een hoogtepunt zijn voor de discipline die ‘synthetische biologie’ heet. Ingrijpen op genen gebeurt in eerste instantie om ziektes te bestrijden, maar dit gaat nog een stap verder. Wetenschappers bouwden eerder al het genoom van een bacterie na, om te zien hoeveel genen die nodig heeft om in leven te blijven – voorlopig is er afgeklokt op 901. Iets vergelijkbaars gebeurt met gist. Beide organismen zijn belangrijk als bioreactoren voor de aanmaak van geneesmiddelen en andere voor de mens nuttige stoffen.
Maar waarom zou men in godsnaam het menselijk genoom willen synthetiseren? Het zou daarenboven niet gebaseerd zijn op dat van een specifieke mens, maar gecreëerd worden door gespecialiseerde software om een maximaal rendement te halen. De ultieme doelstelling is niet een ‘nieuwe’ mens scheppen, maar wel begrijpen hoe het menselijk genoom functioneert. Dat zou het gemakkelijker moeten maken om ons te verlossen van allerlei onvolkomenheden uit de natuurlijke evolutie. Van een aantal menselijke genen is ook nog altijd niet bekend wat ze precies doen.
Een nobel doel is ook nagaan of een genoom efficiënt zou blijven zonder genen die mensen gevoelig maken voor kanker of virussen. Iets wat gekoppeld zou kunnen worden aan stamceltherapie om sputterende organen nieuw leven in te blazen. Het is evident dat dezelfde technieken ook voor andere genomen, bijvoorbeeld van landbouwgewassen of parasieten, gebruikt zouden kunnen worden. Het zou ook mogelijk moeten worden om de genomen van varkens en mensen meer op elkaar af te stemmen, zodat varkensorganen gemakkelijker in mensen zouden kunnen worden getransplanteerd.
Maar meteen stak ook het doembeeld van ‘mensen zonder biologische ouders’ de kop op. Critici verwijten de initiatiefnemers dat er veel te weinig is nagedacht over de ethische implicaties van het project. Het zal dus nog wel een tijdje duren voor er een echte proefbuismens opstaat.
DOOR DIRK DRAULANS
De ultieme doelstelling is niet een ‘nieuwe’ mens scheppen, maar wel begrijpen hoe het menselijk genoom functioneert.
