Ciudad del Este is de tweede grootste stad van Paraguay, met een dubieuze reputatie: die van een gigantische Arabisch-Chinese bazaar in de jungle van Paraguay. Ongeëvenaard als smokkelhol, in een grensgebied waar alles kan en alles mag. Een ideale plek ook voor terroristische groeperingen om aan fondsen te komen of zich te bevoorraden, zo menen de Verenigde Staten, die het gebied scherp in de gaten houden.
Ciudad del Este, Paraguay. Midden in de jungle en in een van de heetste steden op aarde staat het megalomane warenhuis Mona Lisa, gerund door een Libanees. De subtiele oriëntaalse smaak vertaalt zich in de nering: pennen van Montblanc, Rolexhorloges, Bulgarisieraden, volledige Rosenthalserviezen, wat Fabergé-eieren, een hele verdieping met golfspullen en met als absoluut klapstuk een bodega: deze wijnkelder van duizend vierkante meter is een oase van rust, met klassieke muzak en gedempt licht. De temperatuur wordt zorgvuldig op 14 à 17 graden gehouden en de vochtigheidsgraad op 60 à 70 procent voor de meer dan 200.000 flessen Franse topwijn. Een Château Mouton Rothschild kost 600 dollar. Bij uitzondering worden er Spaanse en Chileense slobberwijnen verkocht vanaf 8 dollar. De meeste klanten van de bodega zijn Argentijnen, de rest van de vaste afnemers komt uit Sao Paulo, Rio de Janeiro, Santiago, Bogota en Lima. De sigarenkluis oogt bescheiden, maar is tot de nok gevuld met Cohiba’s, Romeo y Julieta’s en Montechristo’s.
Zodra je de beschaving van Mona Lisa achter je laat, kom je in een zinderende heksenketel met overwegend Chinese, Koreaanse, Japanse, en vooral Arabische handelaren: Beiroet ontmoet Hongkong. Ciudad del Este is het centrum van de Triple Border Area (TBA), het driegrenzengebied van Paraguay, Brazilië en Argentinië. De stad is het grootste smok-kelparadijs ter wereld. Vrijwel alles is afkomstig uit het Verre Oosten en heeft de buurlanden van Paraguay als eindbestemming. De meeste waren arriveren op de luchthaven Guarani nabij Ciudad del Este, de rest wordt over land vervoerd en is afkomstig van de vrijhandelszone Iquique in Chili.
Je kunt het zo gek niet verzinnen of het wordt hier verkocht, tegen extreem scherpe prijzen: computers, de nieuwste generatie mobiele telefoons, alle mogelijke elektronica, jetski’s, motoren, nagemaakte merchandiseartikelen van Superman, Batman en Coca-Cola. De ontelbare warenhuizen zijn afgeladen met Chinees speelgoed en andere prullaria. Voor de avon-tuurlijke geest is er nog de illegale handel. Paraguayaanse marihuana van topkwaliteit kost een dollar per kilo, een kilo onversneden cocaïne uit Bolivia of Colombia doet amper 3000 dollar. Een nieuw AK-47-machinegeweer koop je hier voor 400 dollar, daarnaast is er nog een levendige handel in adoptiebaby’s. Volgens Amerikaanse bronnen wordt er dagelijks voor meer dan vijf miljoen dollar gesmokkeld vanuit Ciudad del Este.
De procedure is eenvoudig. Je koopt de belastingvrije waar die vervolgens tot zorgvuldig dichtgeplakte pakketten wordt verwerkt door professionele inpakkers. De sport is om die pakketten vervolgens zonder aangifte te doen bij de douane over de grens naar Brazilië en Argentinië te krijgen. In de straten pal naast de Vriendschapsbrug die Paraguay met Brazilië verbindt, wordt de smokkelwaar open en bloot in de carrosserie van auto’s gepropt. De schaarse politieagenten wandelen er onverstoorbaar langs.
BIN LADEN OP BEZOEK
Over de Vriendschapsbrug dendert dagelijks een onafgebroken stoet volgestouwde vrachtwagens, bestelbusjes, taxi’s, en brommertaxi’s naar Foz do Iguaçu in Brazilië. Op gezette tijden houdt de Braziliaanse douane stiptheidsacties, maar het is water naar de zee dragen. Sacoleiro’s (letterlijk zakkendragers) zorgen ervoor dat de handel via alternatieve routes naar Brazilië en Argentinië wordt gesluisd. Honderden bootjes varen af en aan over de Parana. Voor de Braziliaanse en Argentijnse douane is het onbegonnen werk, als ze al niet ontmoedigd zijn in hun werk door het zeer gebruikelijke smeergeld.
Behalve als smokkelparadijs heeft Ciudad del Este nog een andere dubieuze reputatie. Volgens sommige Amerikaanse media biedt het driegrenzengebied onderdak aan het Zuid-Amerikaanse hoofdkwartier van de Hezbollah, Al-Qaeda en Hamas. Ciudad del Este wordt door hen omschreven als een broeinest van islamitische extremisten en hun sympathisanten, een vuns en vuig eiland van wetteloosheid en de mondiale hoofdstad van de geïnstitutionaliseerde smokkel. Voor de Los Angeles Times is het ‘een proto-typisch laboratorium om een basis voor bad guys te ontwikkelen’ en The New York Times concludeert dat de TBA niet alleen een magneet voor de georganiseerde misdaad is maar ook nog eens een gevaar voor het hele continent.
Het gerucht dat het driegrenzengebied onderdak biedt aan moslimterroristen ontstond na twee bloedige bomaanslagen in Buenos Aires, in 1992 op de Israëlische ambassade en in 1994 op een Joods cultureel centrum. Volgens de Amerikaanse en Israëlische geheime diensten waren Iran en de Hezbollah daar verantwoordelijk voor, al is dat nooit bewezen. De beschuldigende vinger ging al snel naar het driegrenzengebied, waar 30.000 Arabieren wonen. Het merendeel is handelaar, van Libanese afkomst en moslim.
Braziliës best verkochte weekblad Veja deed er jaren later nog een schepje bovenop: het blad schreef dat Osama Bin Laden het nabije Foz do Iguaçu in 1995 had bezocht. Drie dagen lang zou hij in de Braziliaanse stad met leden van de Arabische gemeenschap hebben gesproken over een nieuw terreurnetwerk in Zuid-Amerika. Als ludieke reactie op de geruchtenstroom kwam de Society of Friends of Foz do Iguaçu met een spraakmakende reclamecampagne die in dertig dagbladen in Brazilië, Argentinië en Chili werd gelanceerd met de leus: ‘Als Bin Laden zijn nek riskeerde om Foz do Iguaçu te bezoeken, moet het wel de moeite waard zijn! Iedereen wil ons zien. Waarom bent u hier nog niet geweest?’
In een andere advertentie stond: ‘Als hij de wereld niet aan het opblazen is, vermaakt Osama Bin Laden zich bij ons!’ Op de bijgaande foto is een bebaarde man in een Arabische jurk aan het relaxen op een sofa. Volgens de gemeente van Foz do Iguaçu is de vermeende aanwezigheid van terroristen funest voor het toerisme. Het aantal vakantiegangers daalde van 1,2 miljoen per jaar in de jaren tachtig tot 700.000 in recente tijden.
Anderen, zoals de ‘anonieme functionarissen’ die steevast in de Amerikaanse media worden opgevoerd, zijn er dan weer van overtuigd dat er gigantische sommen geld worden witgewassen in Ciudad del Este, met als eindbestemming bankrekeningen van de Hezbollah en Al-Qaeda. Officieel mag een handelaar maar 3000 dollar cash bij zich hebben als hij de brug naar Brazilië oversteekt. Het gevolg is dat honderden koeriers tientallen keren per dag op en neer reizen met geld dat van te voren is witgewassen in de talloze wisselkantoren en banken van Ciudad del Este. Vervolgens zou dat geld via ingewikkelde constructies naar het Midden-Oosten verdwijnen. Libanezen in Ciudad del Este geven toe dat er geld wordt ingezameld voor de Hezbollah, al dan niet voor goede doelen, en vergelijken dat met de financiële steun van Amerikaanse Joden aan zionistische organisaties.
DOCHTER VAN CHE GUEVARA
Voor de vermeende aanwezigheid van terroristen in de regio rond Ciudad del Este is echter geen enkel schriftelijk bewijs. In de stad zelf gelooft niemand iets van alle indianenverhalen, iedereen heeft het veel te druk met de handel. Niets wijst op de aanwezigheid van de Hezbollah, er zijn zelfs geen stickers (een geheven kalasjnikov met de naam van Allah) van de beweging te vinden. In een restaurant waar hummus en mezze op het menu staan, is een droevige imitatie van de Al-Aqsamoskee in Jeruzalem op de muur geschilderd. Het is waarschijnlijk een van de weinige plekken in Paraguay waar geen alcohol wordt verkocht. In de grote moskee pal naast het warenhuis Mona Lisa willen ze geen pottenkijkers: ‘Ga maar naar de moskee in Foz, daar kunnen ze je alles vertellen.’ Maar ook in die moskee wijst niets op terroristische activiteiten. De vrijdagpreek is gematigd, al verwijst de imam naar de oorlogen in het Midden-Oosten. Het wemelt in Ciudad del Este van de Argentijnse, orthodoxe Joden die hier compleet met keppeltje en peies onbekommerd lopen te shoppen. Op de vraag of ze niet bang zijn voor al die Arabieren, antwoorden ze dat ze hier komen voor goedkope elektronica en totaal niet geïnteresseerd zijn in politiek.
Het valt voor journalisten en buitenstaanders niet echt uit te maken of de Amerikanen de waarheid spraken over de terroristendreiging vanuit Ciudad del Este. Zou het kunnen dat de VS een rookgordijn proberen te creëren in het driegrenzengebied? Nu ze overal in Zuid-Amerika hun invloed aan het verliezen zijn door de golf van linkse machtsovernames, blijven er maar twee grote rechtse bolwerken overeind op het continent: Colombia en Paraguay.
Toen de Amerikaanse minister van Defensie Donald Rumsfeld in augustus 2005 Asuncion bezocht, verklaarde hij dat het Paraguayaanse leger een uitstekende buffer vormt tegen het linkse imperialisme van Hugo Chavez, de president van Venezuela. Enkele maanden eerder had de Paraguayaanse senaat een wet goedgekeurd die de Amerikaanse troepen in Paraguay volledige immuniteit geeft. Dat gebeurde onder druk van Washington, dat anders dreigde de miljoenen dollars aan steun stop te zetten. In juli 2005 arriveerden 400 mariniers in het land, en werd het budget voor counterterrorisme in Paraguay verdubbeld. Het Amerikaanse en het Paraguayaanse leger hielden gemeenschappelijke oefeningen nabij de grens met Bolivia. Daarnaast vonden er talloze observatieoefeningen plaats. Die moesten de vele linkse, anti-Amerikaanse bewegingen in het gebied in kaart brengen, zoals de Movimento Sem Terra (Landlozenbeweging) in Brazilië en de Pachakutik-indianen in Ecuador. De Colombiaanse rebellen van de FARC zouden volgens de Amerikaanse regering ook aanwezig zijn in Ciudad del Este.
Tot ontzetting van de Amerikanen werd eerder dit jaar de linkse, voormalige bisschop Ferdinand Lugo geheel onverwacht tot president verkozen. Lugo, die goed bevriend is met Chavez en Evo Morales van Bolivia, trad officieel in functie op vrijdag 15 augustus. De afgelopen maanden heeft hij al duidelijk aangegeven dat er een progressieve koerswending komt in Paraguay. Zo nodigde Lugo begin augustus de dochter van Che Guevara uit voor een officieel bezoek aan Asuncion.
’s Avonds is Ciudad del Este uitgestorven. Iedereen begint hier voor dag en dauw te werken en gaat ’s avonds vroeg naar bed. Er is een insipide casino, een Japanse snackbar en na veel rondvragen is in een buitenwijk een loungebar te vinden waar je tot drie uur ’s nachts pizza kunt eten. Verveelde jongeren rijden met enorme geluidsboxen op 4×4’s op en neer over de zanderige weg. De politie is in geen velden of wegen te bekennen en de terroristen zijn kennelijk ook al naar bed. Het ‘vuns eiland van wetteloosheid en internationaal terrorisme’, zoals de stad in Amerikaanse media wordt genoemd, blijkt in werkelijkheid vooral een saaie maar gigantische bazaar te zijn, wellicht de grootste ter wereld.
DOOR ARTHUR VAN AMERONGEN / FOTO’s Carlos bittar
