Blauw Vier wil theater voor kinderen ’s avonds zien gebeuren. Een gesprek.

Vijf jaar geleden vormden Greet Vissers en Jo Roets een eigenwijs duo binnen het figurentheater Froe Froe (Mortsel). Kort daarop ontstond Blauw Vier, genoemd naar hun eerste eigen stuk en hun laatste samenwerking met Froe Froe. In weinig tijd bepaalde Blauw Vier mee de artistieke lijn van het theater voor kinderen en jongeren in Vlaanderen. Het kleine gezelschap werd geprezen om de niet-alledaagse risicovolle aanpak. Het werd genomineerd, gelauwerd en gesubsidieerd. De nu toegestane 20 miljoen frank bestendigen de minimale uitbreiding en spaarzame bezoldiging van de ploeg.

Inmiddels is het jeugdtheaterlandschap zich almaar aan het wijzigen. Het aantal gezelschappen slinkt, wat soms jammer is zoals in het geval van Het Gevolg (Turnhout). Wat overblijft is gelukkig nog van goede kwaliteit. Het streven naar integratie van meerdere disciplines in één productie zet zich door, terwijl almaar minder naar een doelgroep toe wordt gewerkt. De term ?kinder- en jeugdtheater? heeft afgedaan, men heeft het liever over theater tout court.

Greet Vissers en Jo Roets vertrekken vanuit de eigen fascinatie en zien pas dan voor welke groep en in welke omstandigheden zij willen spelen. Volgend seizoen bijvoorbeeld doen zij ?Camille Claudel?, een productie die niet direct voor kinderen bestemd is. Toch willen ze ook niet per se voor volwassenen werken of overschakelen op repertoiretoneel.

?Wij blijven onze voorstellingen maken zoals we nu al vijf jaar doen, maar die kunnen de ene keer voor kleuters en de andere keer voor een volwassenenpubliek zijn. Wij spelen niet fanatiek alleen maar voor kinderen. We willen gewoon de dingen doen die we graag doen. Maar we blijven kiezen voor een jong gezelschap door jonge spelers aan te trekken. Dat geeft een bepaalde uitstraling aan ons gezelschap.

Jullie zijn onlangs nog een hele week in het Cultureel Centrum van Dilbeek te zien geweest. Wat was daarvan de bedoeling ?

JO ROETS : Westrand in Dilbeek zet elk jaar een theater in de schijnwerpers. Vorig jaar was het Victoria, nu waren wij er. Dat hebben we dan gekoppeld aan ons vijfjarig bestaan en onder meer onze muzikanten die anders op de achtergrond blijven, eens extra naar voren laten komen. We hebben daar ook een overzicht gegeven van ons werk via een tentoonstelling, video en natuurlijk ook via voorstellingen. Het was niet de bedoeling workshops te geven. Ons gezelschap zit niet in die werksfeer.

Blijven jullie andere disciplines in de producties integreren ?

GREET VISSERS : Ja. Voor ?Camille Claudel? zitten we in de wereld van de beeldende kunsten en zal ik samenwerken met plastisch kunstenaar Frank Vranckx die ook met film, foto’s en video werkt. Ik denk dat het goed is om af en toe eens in één bepaalde richting door te gaan, omdat je daar dan toch altijd iets van overhoudt. We trachten met onze producties altijd de grenzen van het theater een ietsje te verleggen en de tekst, de muziek én het beeldende als één wereld te zien en niet te gaan catalogeren. We maken alles zo multidisciplinair mogelijk en daarvoor doen we een beroep op mensen die extreem gaan in hun discipline.

Blauw Vier gaat nu naar Amerika, maar niet als ?Ambassadeur van Vlaanderen? ?

ROETS : We hebben er wel even over nagedacht om onze aanvraag in te dienen, maar zo’n ambassadeurschap vinden we uiteindelijk flauwekul. Het is inherent aan onze werking dat we ook internationaal bezig zijn en daarvoor willen we aan de hand van de door ons ingediende dossiers gehonoreerd worden. Wat we in heel die zaak eigenaardig vinden is dat er geremd wordt inzake subsidies, maar dat er dan ineens een pot van 150 of meer miljoen gevonden wordt om ambassadeurs te honoreren, en dat die hele kwestie aan de ene of andere politicus gelinkt wordt.

Hoe komt een gezelschap er toe naar de VS te gaan ?

VISSERS : Het Vlaams Theater Instituut in Brussel is al lang bezig met het leggen van internationale contacten, samen met het Nederlands Theaterinstituut. Bovendien is het jaarlijks internationaal festival van Den Bosch, waar Blauw Vier geregeld te zien is, een echt trefpunt geworden. Het is nu al enkele jaren dat daar ook mensen uit de States op uitgenodigd worden. Blijkbaar is er in Amerika een behoefte om werk uit Nederland en Vlaanderen te leren kennen.

ROETS : We gaan naar Amerika met de sterk visuele kleuterproductie ?Een dame in de kast? die we al vijf jaar spelen, waarvan twee seizoenen in ’t Frans in Frankrijk. Er is nu een Engelstalige versie van gemaakt voor Philadelphia. Er zijn in Amerika ook onderhandelingen bezig voor een remake van ?Cyrano?, met Amerikaanse acteurs.

Zelf hebben jullie nog geen ervaring met Amerikaans jeugdtheater ?

VISSERS : Neen. Maar de confrontatie belooft toch spannend te worden. De Amerikanen hebben alvast een andere manier van organiseren, want voor hen is time nog altijd money. Hun publiek moet op korte tijd veel kunnen zien.

Het is duidelijk dat het buitenland kijkt naar wat de jeugdtheaters hier aan het doen zijn. En met de theatermakers komen ook uitgevers mee, die dan ook nog instaan voor de promotie van de teksten. ?Blauw Vier? gaat nu in ’t Duits in Stuttgart in première. Het uitgeven van teksten komt in het buitenland al frequenter voor dan in ons taalgebied, al komt daar nu ook verandering in. In samenwerking met Bebuquin (Antwerpen) en International Theatre & Film Books (Amsterdam) hebben vier gezelschappen ?Klein Magazijn? uitgegeven, waarin onder meer de tekst van ?Blauw vier? is opgenomen.

U heeft al wat ervaring met theatermaken in de Duitstalige landen ?

VISSERS : In Esslingen deed ik ?Das kleine Traumspiel?, een bewerking van ?Droomspel? van Strindberg, met volwassenen. Het was opbouwen van nul, want ik moest die mensen eerst gevoelig maken voor mijn visie op theater, voor het ?transparant spelen? zoals wij hier het subtiele, relativerende acteren noemen. Er was geen directe communicatie en ook geen geheugen waarop men kon terugvallen. Het was dus zoeken naar een evenwicht tussen hun visie en de mijne. Dat is heel interessant, want daardoor ga je je meer profileren in datgene wat je werkelijk wil.

ROETS : Uit onze internationale contacten hebben we ook onthouden dat er in het buitenland steeds meer avondvoorstellingen worden georganiseerd voor kinderen, zelfs voor heel jonge kinderen. Dat willen wij hier ook stimuleren. De verhouding tussen schoolvoorstellingen en vrije voorstellingen moet rechtgetrokken worden. Het theater moet gewoon als een avondgebeuren gezien worden. Kinderen zitten soms tot elf uur ’s avonds voor de tv, waarom zouden ze dan niet ’s avonds naar het theater kunnen met hun familie ? In Frankrijk gaat men naar het theater als naar een feest. Je voelt het van zodra de kinderen de zaal binnenkomen : dat theater wérkt !

Ik ben ervan overtuigd dat het jeugdtheater uitgeblust geraakt mede door de manier waarop het is georganiseerd. Er is zowel voor de spelers als voor het publiek te veel automatisering gekomen door schoolvoorstellingen. Hier hebben dus de organisatoren in culturele- en andere centra én de scholen een grote verantwoordelijkheid. Het ligt zowel voor de spelers als voor het publiek dichter bij het normale levensritme dat je ’s avonds naar het theater gaat. ’s Morgens om 10 u al moeten staan sterven op een scène is voor een speler verschrikkelijk en er als jeugdige toeschouwer bij betrokken zijn al evenzeer.

Roger Arteel

Blauw Vier herneemt ?Cyrano? vanaf september. Info : 03/230.81.91.

Jo Roets en Greet Vissers : In Frankrijk gaat men naar theater als naar een feest.