De Russen komen als grote winnaar uit de Georgiëcrisis, stelt de Britse historicus Simon Sebag Montefiore. Maar met de erkenning van Abchazië en Zuid-Ossetië hebben ze de doos van Pandora geopend.
‘D e Kaukasus is een indrukwekkende regio. Het landschap is prachtig, op straat paraderen de meest oogverblindende vrouwen en het eten is verrukkelijk. Zonde dat het zo’n politiek kruitvat is. Maar dat trok me als journalist net aan.’ De flamboyante Engelse historicus en auteur Simon Sebag Montefiore heeft in de jaren 1990 over alle grote oorlogen in de Kaukasus bericht. Daarna deed hij tien jaar lang onderzoek in Russische archieven en publiceerde hij meerdere boeken over Catharina de Grote en Stalin. Zijn biografie over de jeugdjaren van de voormalige Sovjet-dictator, The Young Stalin (2007), werd veelvuldig bekroond en vertaald. ‘Ik hou van Georgië én van Rusland,’ vertelt Sebag Montefiore, ‘en net die twee landen zijn nu in staat van oorlog.’
Is dit jongste conflict meer dan een zoveelste hoofdstuk in de eeuwenoude geschiedenis vol twisten, etnische zuiveringen en moordpartijen?
SImon SEBAG MONTEFIORE: Deze crisis is een keerpunt. Toekomstige historici zullen erover spreken als het begin van het einde van de absolute Amerikaanse wereldhegemonie. De Russen hebben hun invloed in Georgië hersteld, ten koste van de Amerikanen. De Russen hebben altijd vijandig gestaan tegenover het mogelijke NAVO-lidmaatschap van de Georgiërs. Ze waren vastbesloten dat te beletten en daar zijn ze voorlopig in geslaagd. Dat verklaart hun triomfantelijke houding. Ze hebben niet alleen Georgië maar ook de Verenigde Staten vernederd.
Moeten ook de Oekraïners en de Baltische Staten voor hun onafhankelijkheid beginnen te vrezen?
MONTEFIORE: De symboliek van de Russische actie in Georgië kan onmogelijk overschat worden. Rusland geeft zichzelf het recht om manu militari ‘Russische minderheden’ in voormalige Sovjetstaten te verdedigen. De Russen beschouwen de val van het Sovjetrijk nog steeds als een fout in de geschiedenis. Een fout die kan worden hersteld. Door het plotse opdoeken van de Sovjet-Unie heeft Rusland de controle verloren over gebieden die het nog steeds als Russisch beschouwt. Het volgende conflict zal zich waarschijnlijk in de Krimregio in Oekraïne afspelen. Die wordt hoofdzakelijk bewoond door etnische Russen en heeft ook een enorm strategisch belang. Een soortgelijke situatie vind je in Estland en Letland. Ook daar leeft een Russische minderheid op gespannen voet met de autochtone bevolking.
De Baltische Staten worden als NAVO-lid wel beschermd door het militaire bondgenootschap. Oekraïne en Georgië werden op de recente NAVO-top in Boekarest in de wachtkamer gezet.
MONTEFIORE: Een blunder van formaat. De deur werd voor Georgië en Oekraïne op een kier gezet, maar tegelijkertijd vonden de NAVO-landen het nog te vroeg voor het lidmaatschap. Dat was tegen de Russen zeggen: ‘Jullie hebben nog twee jaar de tijd om het gebied weer in de eigen invloedssfeer te krijgen.’ Wat ze prompt hebben gedaan.
Rusland heeft Abchazië en Zuid-Ossetië erkend als onafhankelijke staten. Zullen die ooit levensvatbaar worden?
MONTEFIORE: Abchazië en Zuid-Ossetië zijn gedoemd om in de schemerzone te blijven. Het zijn twee verpauperde regio’s met respectievelijk 80.000 en 200.000 inwoners. De staatjes zullen door geen enkele serieuze staat erkend worden. En ze zijn te instabiel om buitenlandse investeerders aan te trekken. Ze zullen overleven bij de gratie van Rusland.
Rusland dwingt de onafhankelijkheid van Zuid-Ossetië en Abchazië af, maar wijst elke zelfbeschikkingseis binnen de eigen Russische deelrepublieken af. Dat is nogal dubbelzinnig.
MONTEFIORE: Op lange termijn kan Rusland met de erkenning van Abchazië en Zuid-Ossetië de doos van Pandora geopend hebben. De andere minderheden in Rusland zullen zich vragen beginnen te stellen: Waarom Zuid-Ossetië wel, en wij niet? In Ingoesjetië of Dagestan hoeft er niet veel te gebeuren om een nieuwe vuurhaard aan te steken.
Rusland komt als winnaar uit dit conflict. Wat brengt de toekomst?
MONTEFIORE: Rusland heeft natuurlijk een geweldige stunt uitgehaald en Georgië blijft verweesd achter. Buiten Rusland kijkt men met argusogen naar deze crisis. Veel voormalige Sovjetstaten hebben het gevoel dat de VS momenteel onvoldoende in staat zijn om hun bondgenoten in de regio te beschermen. In navolging van Polen zullen mogelijk nog andere Oost-Europese staten Amerikaanse raketten op hun grondgebied toelaten. De Russische triomf in Georgië kan de Amerikaanse macht geografisch net dichter bij de Russische grens brengen, in plaats van verderaf. Zo zijn de Amerikaanse oorlogsschepen al in de Zwarte Zee gesignaleerd. Maar op korte termijn speelt Rusland opnieuw een vooraanstaande rol op het wereldtoneel. Het land heeft een wederopstanding gemaakt. Het is als het ware verrezen.
DOOR MATTIAS APERS
