Met de geslaagde testvlucht van het ruimteschip SpaceShipOne begin oktober is de ruimte voor het grote publiek een stuk dichterbij gekomen. Kunnen toeristen weldra in het reisbureau om de hoek een trip naar de kosmos boeken?
In april 2001 werd de Amerikaanse multimiljonair Dennis Tito de eerste betalende ruimtetoerist. Hij begaf zich aan boord van een Russisch Sojoez-ruimteschip en werd gelanceerd voor een ruimtevlucht van tien dagen naar het internationaal ruimtestation ISS. Een jaar later genoot de Zuid-Afrikaanse internettycoon Mark Shuttleworth van een ‘werkvakantie’ in het ISS. Het Russische ruimteprogramma heeft momenteel nood aan cash en biedt al wie gezond is, een zitje naar de kosmos aan. Maar de plaatsen zijn beperkt en echt goedkoop is het niet. Tito en Shuttleworth telden elk zo’n 20 miljoen dollar neer. Niet bepaald iets voor de portemonnee van Jan Modaal.
Ruimtevaart is ontzettend duur. Dat geldt in het bijzonder voor bemande ruimtemissies. Zowat 30 jaar geleden wilden de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA en het Pentagon op een relatief gemakkelijke en goedkope wijze mensen en goederen naar de ruimte brengen en daarvoor ontwikkelden ze de spaceshuttle. Maar het opzetten van een heuse pendeldienst naar de ruimte bleef een utopie, en bemande ruimtemissies waren een behoorlijk dure aangelegenheid. Twee dodelijke ongevallen, met de Challenger in 1986 en met de Columbia vorig jaar, kostten 14 astronauten het leven. Als gevolg van het ongeluk staat de shuttle zeker tot mei volgend jaar aan de grond en de Amerikaanse president George W. Bush kondigde aan dat hij het ruimteschip tegen 2010 uit dienst wil halen.
De magische grens
Tegen een ‘betaalbare’ prijs mensen naar de ruimte transporteren: wat veel sceptici lange tijd onmogelijk achtten, lijkt binnenkort toch te zullen lukken. Op 4 oktober vertrok het met privé-geld gefinancierde SpaceShipOne vanuit de Californische Mojavewoestijn richting ruimte. Het vliegtuig White Knight bracht het ruimteschip eerst tot op een hoogte van 14 kilometer. Daarna stuwde de raketmotor van SpaceShipOne het tuig 84 seconden lang met drie keer de geluidssnelheid tot een hoogte van 114 kilometer. Daarmee voerde het in principe een ruimtemissie uit, want het kwam boven de magische grens van 100 kilometer, waar de kosmos ‘begint’. Toevallig gebeurde de historische expeditie precies 47 jaar na de lancering van de eerste Spoetnik, die het begin van het tijdperk van de ruimtevaart inluidde.
Met piloot Brian Binnie aan boord haalde SpaceShipOne de zogenaamde Ansari X-Prize ter waarde van tien miljoen dollar binnen. Daarvoor diende eenzelfde privé-ruimtetuig binnen twee weken tweemaal hoger te vliegen dan 100 kilometer. Het moest daarnaast een piloot én twee reizigers vervoeren. Vijf dagen voor de vlucht van Binnie had SpaceShipOne, weliswaar niet zonder problemen, een gelijkaardige prestatie geleverd. Aan boord bevond zich Mike Melvill, die op 21 juni al een eerste testvlucht had uitgevoerd. Passagiers waren er tijdens de eerste testreizen echter nog niet bij.
SpaceShipOne maakte slechts ‘sprongen’ naar de ruimte en draaide niet zoals de spaceshuttle in een baan om de aarde, maar de prestatie is toch historisch te noemen. Het moment waarop je tegen een redelijke prijs enkele minuten gewichtloosheid kunt ervaren en de kromming van de aarde en het zwart van de ruimte kunt zien, lijkt niet meer veraf. Bovendien komt aan het hele project opmerkelijk genoeg geen overheidsgeld te pas. SpaceShipOne is een realisatie van de miljardair Paul Allen, mede-oprichter van Microsoft, en van de onderneming Scaled Composites van ingenieur Bert Rutan. Rutan haalde eerder al het nieuws met het ontwerp van de Voyager, het eerste vliegtuig dat in 1986 non-stop rond de aarde vloog.
‘Als je aan de NASA vraagt wanneer ruimtevluchten betaalbaar worden, geven ze hetzelfde antwoord als 30 jaar geleden… Dat ze eraan werken en dat het over dertig jaar het geval zal zijn’, zegt Rutan. Daarop besloot Rutan in het geheim een privé-ruimteschip te bouwen. ‘Weldra vliegen duizenden mensen naar de ruimte en ze zullen dat kunnen omdat iemand de moed had in te zien dat het betaalbaar is.’ Een ruimtemissie van verschillende dagen aan boord van een ruimtestation in een baan om de aarde mag dan nog wat anders zijn dan amper enkele minuten gewichtloosheid, voor Rutan betekent ruimtetoerisme business.
Een opblaasbaar hotel
Ook Richard Branson ziet de kosmos wel zitten. De oprichter en gedelegeerd bestuurder van de Britse groep Virgin wil met SpaceShipOne-technologie tegen 2007 het eerste heuse transportbedrijf naar de ruimte op touw zetten en gelooft stellig dat er in Virgin Galactic toekomst zit. ‘Zoals velen droom ik er al jaren van om onze mooie planeet vanuit de ruimte te kunnen bekijken, de gewichtloosheid te ervaren, en voor de eerste keer te zien dat onze planeet deel uitmaakt van iets groters’, zegt hij.
Branson wil daarvoor in zee gaan met Paul Allen. Hij denkt aan een vloot van vijf spaceliners. Het Virgin SpaceShip (VSS) moet groter zijn dan SpaceShipOne en vijf passagiers kunnen vervoeren tijdens een trip van drie en een half uur. De passagiers zullen daarbij zes minuten gewichtloos zijn. ‘Elke passagier zal een adembenemend zicht hebben’, verzekert Branson. ‘Ze zullen vanuit luxueuze zetels door grote ramen naar buiten kunnen kijken.’
Overigens zal hun sprong buiten de atmosfeer nog altijd zowat 170.000 euro kosten – enkele dagen opleiding inbegrepen – maar het is in ieder geval al veel minder dan de 20 miljoen euro die Tito en Shuttleworth moesten neertellen.
Terwijl de drie eerste vluchten van SpaceShipOne de technische haalbaarheid van een dergelijk initiatief hebben aangetoond, staat Branson op het vlak van financiering en reglementering nog voor heel wat hindernissen. Hoe zit het bijvoorbeeld met schadevergoedingen als er wat misloopt?
De mogelijkheden van ruimtetoerisme doen nog anderen dromen. Zo werkt het Californische bedrijf SpaceDev aan de Dream Chaser, een herbruikbaar ruimtevliegtuig dat met minstens drie personen aan boord een hoogte van 160 kilometer moet kunnen bereiken. De Dream Chaser zou net als de spaceshuttle verticaal worden gelanceerd en als een vliegtuig landen. ‘Dit project kan een enorme stap betekenen op het vlak van betaalbare, commerciële bemande ruimtevluchten’, zegt SpaceDev-baas Jim Benson, die voor het project samenwerkt met de NASA. ‘Ik wacht al bijna vijftig jaar op commerciële ruimtevluchten.’
Het bedrijf Bigelow Aerospace werkt aan opblaasbare modules in een baan om de aarde. Die kunnen dienen voor onderzoek, maar ze kunnen ook als ruimtehotel gebruikt worden. Stichter Robert Bigelow van Bigelow Aerospace looft in navolging van de Ansari X-Prize 50 miljoen dollar uit aan wie als eerste een ruimteschip ontwikkelt, dat zeven personen naar een ruimtestation kan transporteren. Zowel de Dream Chaser als de modules van Bigelow zouden er al tegen 2008 kunnen komen.
Er is alvast genoeg interesse om naar de kosmos te vliegen. Volgens Branson staan zowat 7000 mensen vol ongeduld te trappelen om bij Virgin Galactic in te schepen. Onder hen bevinden zich bekende namen, zoals Dave Navarro (de drummer van de Red Hot Chili Peppers) en – kan het symbolischer? – William Shatner, de commandant van het sterrenschip Enterprise in de televisiereeks Star Trek. Branson wil overigens zelf de eerste vlucht met Virgin Galactic uitvoeren. Ook zijn vader, nu 86, is kandidaat om mee te vliegen. Zijn vrouw Joan verkiest om met de beide voeten op de grond te blijven.
Volgens Amerikaans onderzoek zouden tegen 2020 zowat 12.000 mensen per jaar een sprong naar de ruimte willen wagen. Zullen de plannen van Branson en co geen onhaalbare wensdromen blijven? ‘Ik hou van uitdagingen’, zegt Branson. ‘Ik laat bepaalde gelegenheden niet graag aan mij voorbijgaan en ik kan niet gemakkelijk nee zeggen.’ De ruimtevaart is inderdaad een van die domeinen waarin dromers het schijnbaar onmogelijke mogelijk maakten. De eerste passagiers van Virgin Galactic zullen hun gewichtloze ruimtedoop alvast ondergaan op de tonen van Space Oddity van David Bowie.
Benny Audenaert
Er is alvast genoeg interesse om naar de ruimte te vliegen. Ruimtetoerisme betekent business.
