Met de titel van zijn nieuwe essay De terugkeer van de geschiedenis – in het Engels: The Return of History and the End of Dreams – verwijst Robert Kagan vanzelfsprekend naar het bekende The End of History and the Last Man van zijn collega Francis Fukuyama. Die voorspelde na de val van het communisme dat de hele wereld snel naar het democratische model zou overstappen, gekoppeld aan de vrijemarkteconomie. Kagan stelt nu vast dat die ontwikkeling zich niet heeft voorgedaan. Na een korte periode van alleenheerschappij moeten de VS weer rekening houden met andere grootmachten, en die zijn niet allemaal even democratisch.

De neoconservatieve ideoloog en publicist Bob Kagan kreeg ruimere bekendheid met één zinnetje uit zijn vorige politieke essay, Balans van de macht uit 2003. Hij betoogde daarin dat de VS en Europa hopeloos uit elkaar zijn gegroeid. In volle Atlantisch dispuut over Irak schreef Kagan dat Amerikanen van Mars komen en Europeanen van Venus. Dat klonk veel Europeanen te smalend in de oren. Vooral omdat Kagan en zijn neoconservatieve geloofsgenoten stevig mee aan de buitenlandpolitiek van George W. Bush hadden getimmerd.

Kagan voorspelt nu een krachtmeting tussen democratieën zoals Amerika, Europa, Australië en Japan en autoritair geregeerde autocratieën zoals China, Rusland en Iran. Landen die hebben aangetoond dat een open economie perfect kan samengaan met een gesloten politiek systeem. Omdat internationale instellingen en afspraken te veel instrumenten zouden zijn in handen van het Westen, kiezen ze voor meer nationalisme. Ze versterken hun economische, politieke en militaire macht.

Om zich tegen de opkomst van die autocratieën te verdedigen, moeten de democratieën volgens Kagan een soort liga vormen die opkomt voor hun belangen en principes. Het mag niet verbazen dat ook de Republikeinse presidentskandidaat John McCain ook voor zo’n coalitie pleit: Kagan is zijn belangrijkste adviseur op het vlak van de buitenlandse politiek. Geen wonder dus dat de standpunten van McCain steeds meer op die van George W. Bush beginnen te lijken. De vraag is overigens of de ontwikkeling waarvoor Kagan nu waarschuwt los kan worden gezien van de buitenlandpolitiek van de VS sinds Bush president werd. Een politiek die mee door Kagan vorm kreeg.

ROBERT KAGAN, DE TERUGKEER VAN DE GESCHIEDENIS, DE BEZIGE BIJ, AMSTERDAM, 133 BLZ., 15,90 EURO.

Hubert van Humbeeck