Koen Meulenaere
Koen Meulenaere Van 1991 tot 2012 de satiricus van Knack

Het Forum: plein in Rome, tussen Capitool en Palatijn, waar burgers samenkwamen om publieke zaken te bespreken en recht te doen.

Mijnheer Van Eeckhaut, het ontslag van voorzitter Geert Bourgeois en het afwijzen van het tweede Lambermontakkoord zorgen voor een nieuwe crisis in de Volksunie.

Piet Van Eeckhaut: De Volksunie draagt een historische dramatiek in zich. Ik heb de partij weten stichten, in de tijd van Walter Couvreur en Frans Van der Elst, en weten doorbreken met vijf kamerzetels in 1961 en twintig in 1968. Ik heb er altijd een zekere sympathie voor gehad, uit medevoelen met de Vlaamse strijd, die de jongeren van vandaag niet meer begrijpen. Het symbool Brussel, waar het nu toch opnieuw over gaat, was in het verleden voor alle bewuste Vlamingen een essentieel strijdpunt, vertaald in grote slogans als ‘Antwerpen laat Brussel niet los’. In de jaren vijftig en zestig was federalisme nog een lelijk woord. Maar lelijke woorden evolueren wel vaker naar aanvaardbare, denk maar aan de term ‘paars’ voor de socialisten.

De Volksunie heeft altijd een dubbel gevoel opgewekt. Er was nood aan een krachtige Vlaamse partij. Veertig jaar geleden was er geen sprake van Vlaamse autonomie of van een staatshervorming, cultuur en onderwijs waren niet eens gesplitst. Frans was de taal van de elite en de macht. Dat leidde automatisch tot een Vlaamse reflex, die ik ook binnen de socialistische beweging mee heb gestimuleerd. Aan de andere kant was de Volksunie het toevluchtsoord voor gewezen collaborateurs en hun geestesgenoten. Wat dat betreft, was het ontstaan van het Vlaams Blok een uitzuivering. Er ontstond een scheiding tussen het democratische Vlaams nationalisme waarvoor de Volksunie bleef ijveren, en het verkrampte rechtse nationalisme van het Vlaams Blok, met fascistoïde en racistische trekjes.

Vanuit die achtergrond valt de houding van Geert Bourgeois te begrijpen. Hij wil het democratisch nationalisme bewaren, en is dus verplicht om op de barricaden te klimmen voor de Vlaamse eisen in Brussel. Doet hij dat niet, dan geeft hij die thematiek helemaal in handen van het Vlaams Blok. Maar doet hij het wel, dan krijgt hij intern problemen met de linkse stroming die al van in de jaren zeventig bestaat. Het drama voor Bourgeois is dat die Vlaamse thematiek niet meer aanslaat. Het Blok zelf dankt zijn populariteit veel meer aan zijn vreemdelingenstandpunten dan aan zijn Vlaamse eisen. De jongere generatie heeft de Vlaamse ontvoogdingsstrijd niet aan den lijve ondervonden, en voelt het belang van een taalstrijd niet aan. In de ogen van twintigers en dertigers beschikt Vlaanderen al over een vrij grote autonomie, en zij richten hun blik sowieso meer op Europa en op de wereld dan op het eigen gewest.

Misschien kan Guy Verhofstadt het voortbestaan van de Volksunie wat rekken, al schrijven sommigen hem tegengestelde bedoelingen toe. Hij kan het Lambermontakkoord een beetje bijstellen om het ‘nee’ van de VU om te buigen en de interne tweespalt weer even toe te dekken. Want op een sympathiekere manier dan Dehaene is ook Verhofstadt bezig met loodgieterij, dat schijnt onvermijdbaar voor een Belgisch premier. Maar, al heb ik meer waardering voor de opstelling van Bourgeois dan voor het wollige en naar populisme neigende discours van Bert Anciaux, toch vrees ik dat het liedje van de Volksunie uitgezongen is.

De regering wil cannabisgebruik toelaten als het niet verslavend is en geen overlast veroorzaakt.

Van Eeckhaut: Wie met strafrecht bezig is, heeft vaak met drugsgebruik te maken. In al die jaren heb ik mijn mening een paar keer bijgesteld. Ik herinner me de periode dat Bertrand Russell opkwam met een manifest om de lichte drugs te liberaliseren. Tegenstanders wierpen hem toen al de stepping stone-theorie voor de voeten. Het debat is dus allesbehalve nieuw. De regering heeft een stap in de goede richting gezet, maar is niet ver genoeg durven gaan. Ik zou het gebruik en de verkoop van softdrugs resoluut liberaliseren, maar wel onder een strenge reglementering en onder controle van het ministerie van Volksgezondheid. Zoals met nicotine en alcohol. Maar er moet een minimumleeftijd voor de gebruikers komen. Ofwel zestien jaar, wat met de realiteit lijkt overeen te stemmen. Ofwel achttien jaar, waar veel onderwijsinstellingen voor zullen pleiten.

De liberalisering moet wel tot de lichtste drugs beperkt blijven, omdat die niet schadelijker zijn voor de gezondheid dan nicotine. Harddrugs zijn dat duidelijk wel. Met de huidige regeling jaag je iedereen die een jointje rookt onnodig in de criminele sfeer. De stepping stone bestaat ongetwijfeld, maar is een uitzondering en geen regel. Ik juich drugs niet toe. Roesmiddelen zijn altijd gevaarlijk bij overmatig gebruik, maar ze maken nu eenmaal deel uit van het leven. Ontraad ze, maar verbied ze niet. We hebben om ons even te bevrijden, van al de leugens waar we onder lijden, de roes, de bijslaap en een goed gedicht. Komt van Jan Greshoff.

In Brussel heeft de voorzitter van het assisenhof de uitspraak van de jury herroepen. Het zou nog maar de derde keer in de geschiedenis zijn dat zoiets gebeurt. Een aantasting van de juryrechtspraak?

Van Eeckhaut: Neen, al zullen sommigen dat graag zo interpreteren. Ik ben een groot voorstander van de jury. De bevolking is al zo weinig bij wetgeving en rechtspraak betrokken. Ik heb de eer gehad meer dan zeventig assisenzaken te pleiten, mijn ervaring is dat de volksjury haar taak ter harte neemt en goed vervult. Toch kunnen de beroepsrechters een correctie toepassen, zo staat het in het wetboek van strafvordering. Maar slechts onder welomschreven voorwaarden. Het moet gaan om een schuldigverklaring, het hof kan niet iemand die door de jury is vrijgesproken toch veroordelen. Geen van de partijen mag op een herroeping aandringen. De drie beroepsmagistraten moeten de beslissing terstond na de uitspraak en in eenparigheid nemen. En het kan enkel indien ze vinden dat de jury zich ‘in de zaak zelf’ vergist. Na een herroeping wordt een nieuwe jury samengesteld en haar uitspraak is dan wel bindend. Dat zijn dus heel wat voorwaarden die de bevoegdheid van de jury grotendeels intact laten. Overigens beslist het hof ook mee als bij een beraadslaging de stemming op 7-5 uitdraait. Ik heb al meegemaakt dat de drie rechters zich in dat geval bij de minderheid aansloten.

Volgens minister van Justitie Marc Verwilghen vindt het proces tegen Marc Dutroux ten vroegste in de lente van volgend jaar plaats.

Van Eeckhaut: Het onderzoek sleept te lang aan, hoe ingewikkeld het dossier ook mag zijn. Weinigen twijfelen aan de uitkomst van dit proces, maar toch is het belangrijk dat het gehouden wordt. Alleen de door de grondwet geroepen instanties, in dit geval de rechter en de rechtsprekende gezworenen, komt het toe om over schuldig of niet schuldig te oordelen. En naast de rechten van de maatschappij en de slachtoffers, moeten te allen tijde de rechten van de verdediging gevrijwaard worden. Zo hoort het in de rechtsstaat, en gelukkig leven wij daarin. Wel houd ik mijn hart vast voor de manier waarop de media zich op dit proces zullen gooien. In het algemeen merk ik in de berichtgeving te vaak een gebrek aan sereniteit en zin voor verhoudingen. Ik vrees dat dat ook zo zal zijn bij het proces-Dutroux, met alle gevolgen van dien voor het beeld van België in het buitenland. We zullen weer een poosje worden afgeschilderd als een immorele staat waar pedofielen achter iedere hoek op de loer liggen. Terwijl gruwelmisdaden en kindermisbruik, helaas, fenomenen zijn van alle tijden en alle landen.

Op het Lockerbieproces in Zeist is één Libiër vrijgesproken, de andere is tot levenslang veroordeeld. President Kadhafi heeft aangekondigd dat hij de onschuld van de veroordeelde zal bewijzen.

Van Eeckhaut: Laten we hopen dat de rechtbank zich niet vergist heeft. Ik heb dit proces slechts vanop afstand gevolgd, maar ik lees overal dat de bewijslast relatief broos is. Er is onmiddellijk een dualiteit ontstaan tussen het onvoorstelbare menselijke lijden dat is aangericht, en de politieke impact van deze zaak. Slachtoffers, ongeacht hoe klein of groot het leed dat hen is toegebracht, hebben altijd nood aan een schuldige. Ook bij een terroristische aanslag is het belangrijk om een groep of regime als dader te kunnen aanwijzen. Ik kan alleen maar hopen dat die drang de onderzoekers en de rechters niet tot onzorgvuldigheid heeft verleid. Een schuldige vrijspreken, is een slechte zaak voor een rechtsstaat, maar erger is om een onschuldige te veroordelen. Mocht Kadhafi inderdaad bewijzen dat dat hier is gebeurd, betekent dat een forse knauw voor de internationale rechtspleging, die de jongste tijd aan belang heeft gewonnen.

In Duitsland worstelen de groene ministers Joschka Fischer en Jürgen Trittin met hun verleden als links militant.

Van Eeckhaut: Het is historisch surrealisme dat nu ook de Duitsers uit de linkse hoek hun verleden moeten afzweren. Fischer heeft zich op een waardige wijze verdedigd tegen de aanvallen op zijn persoon, die niet altijd even eerlijk waren. Als wat hem wordt aangewreven beperkt blijft tot een opstootje met de politie tijdens een betoging, vind ik dat zoveel jaren later geen beletsel om een politieke functie uit te oefenen. Mocht hij zich aan zwaardere vergrijpen schuldig hebben gemaakt, is zijn positie wel in het gedrang. Met zijn ideologie, die niet zo ver afstond van die van gewelddadige groupuscules als de Rote Armee Fraction, zat Fischer op zijn minst in een gevaarlijk grensgebied. Het structurele geweld van het kapitalisme moest met geweld bestreden worden, dat was in die tijd de overtuiging in verschillende linkse groeperingen, ook bij ons.

Het zou jammer zijn mochten deze perikelen tot het einde van het rood-groene avontuur leiden. Het nieuwe Duitsland laat een verfrissend geluid horen. Het zet zich in om extreem-rechts de pas af te snijden, probeert de zware erfenis van de DDR-overname tot een goed einde te brengen en de welvaart van de door de geschiedenis niet verwende Oost-Duitsers te verhogen. Het blijft ook een positieve rol spelen in de Europese eenmaking, nu weer met de ontmoeting tussen Schröder en Chirac. Ik zou deze bewindsploeg graag een tijdje verder zien werken.

In Frankrijk is Jean-Christophe Mitterrand in hechtenis genomen. Zijn moeder Danielle betaalde dertig miljoen Belgische frank borgtocht, en haalde zwaar uit naar de Franse justitie.

Van Eeckhaut: Als bekend bewonderaar van François Mitterrand heb ik dat de voorbije maanden herhaaldelijk moeten horen. Ik ben altijd gefascineerd geweest door de manier van spreken en optreden van Mitterrand, en door zijn intellectuele klasse en zijn cultuur. Hij ging geen uitdaging uit de weg. Hij was bijvoorbeeld de eerste die in de Knesset de Palestijnse zaak ging bepleiten. Samen met Helmut Kohl heeft hij nationale belangen opzijgezet voor Europese. Hij heeft de wat buitenissige maar ook geniale en Jan Hoet-achtige Jack Lang de vrije hand gegeven op cultuur. Zelf was hij de motor achter een paar monumentale bouwwerken, al verweten critici hem megalomanie.

Mitterrand hoort thuis in het rijtje grote Franse politici als Charles De Gaulle, en in het rijtje grote socialisten als Léon Blum en Jean Jaurès. Een zekere arrogantie was hem natuurlijk niet vreemd. Dat enkelen van zijn vrienden niet zo zuiver op de graat waren, trok hij zich niet aan, ook al kwam hij daardoor zelf in opspraak. De zonen van iemand met zo’n persoonlijkheid hebben het vaak moeilijk. Vooral Jean-Christophe is een zwakke figuur, zijn vader had hem nooit als Afrika-adviseur mogen inschakelen. En hoewel de borgsom wel erg hoog lag, is de manier waarop Danielle Mitterrand tekeergaat niet gepast. Ik heb het nooit zo voor de vrouw van Mitterrand gehad.

Hijzelf blijkbaar ook niet.

Van Eeckhaut: Tja, ook daar reed hij op twee sporen zonder zich iets aan te trekken van wat men daarover fluisterde. Tasten de misstappen van de zoon, die is aangeklaagd voor wapensmokkel, de nagedachtenis van de vader aan? Voor mij niet. Al herinnert het mij er wel aan dat ik best een ‘kritisch’ bewonderaar van Mitterrand blijf.

Piet Van Eeckhaut is jurist.

PIET VAN EECKHAUT

Koen Meulenaere

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content