Op je vijftigste een hele rist preventieve onderzoeken ondergaan

is zinloos. Je kunt je beter afvragen wat je persoonlijke zwakheden zijn en daar iets aan doen.

Vaccinatie tegen griep en pneumokokken

De jaarlijkse griepvaccinatie wordt aanbevolen en terugbetaald aan alle mensen vanaf 65 jaar en aan iedereen met een chronische ziekte (astma, diabetes, enz.). Gezonde mensen tussen 50 en 65 jaar lopen weinig risico op ernstige complicaties. De vaccinatie tegen pneumokokken wordt aanbevolen aan mensen vanaf 55 jaar en aan diegenen die in instellingen leven. Een vijfjaarlijkse herhaling volstaat.

Borstkanker

Borstkanker is de meest frequente kanker bij vrouwen. Driekwart van de slachtoffers is ouder dan 50 jaar. De tweejaarlijkse screeningsmammografie is gratis voor vrouwen tussen 50 en 69 jaar. Het nut ervan wordt ter discussie gesteld, veel vrouwen worden onnodig ongerust gemaakt of ondergaan onnodig verder onderzoek, maar anderzijds blijft de mammografie de beste methode om borstkanker in een vroegtijdig en nog behandelbaar stadium op te sporen.

Baarmoederhalskanker

Het uitstrijkje, het preventief onderzoek naar baarmoederhalskanker, wordt aanbevolen aan alle volwassen, seksueel actieve vrouwen tussen 25 en 64 jaar. Hierdoor kan baarmoederhals- of cervixkanker in een vroegtijdig stadium worden opgespoord. Een driejaarlijks uitstrijkje is meer dan voldoende. In sommige artsenpraktijken gebeurt dit jaarlijks, maar dat is zinloos. In de komende jaren mogen we een vaccin tegen baarmoederhalskanker verwachten. Het kan het uitstrijkje op termijn overbodig maken.

Lichaamsgewicht

Houd uw gewicht in de gaten door af en toe uw ‘body mass index’ (BMI) te bepalen. Valt uw BMI binnen de normale grenzen, dan heeft u een gezond lichaamsgewicht. In geval van overgewicht is vermageren zinvol om gezondheidsproblemen te voorkomen. Advies van en begeleiding door een diëtiste in combinatie met meer lichaamsbeweging is de meest efficiënte manier gebleken om dat doel te bereiken. (BMI = (gewicht in kg/(lengte in meter2); een BMI tussen 19 en 25 heeft het laagste gezondheidsrisico)

Vijftig jaar is zo’n kantelmoment waarop mensen beseffen dat het leven eindig is en de gezondheid een belangrijk goed. Stoppen met roken, starten met sporten, meer groenten en fruit op het bord… Huisarts en preventie-expert Frans Govaerts van Domus Medica (*): ‘Ach, iedere leeftijd is goed om stil te staan bij de levensstijl en na te gaan of men toch niet te veel drinkt, te veel slaap- en kalmeermiddelen slikt of te veel rookt. Zelfs wanneer dat besef op nog latere leeftijd komt, kan men nog heel wat voor de gezondheid doen. De beschadigingen aan de bloedvaten door roken zijn bijvoorbeeld snel omkeerbaar als men met roken stopt. Wat er aan longweefsel verloren is gegaan, bent u wel definitief kwijt. Na jaren van junkfood op latere leeftijd gezonder gaan eten, is ook nog altijd zinvol. En vrouwen van 50 die besluiten om toch wat meer melk te drinken of melkproducten te gebruiken, kunnen daarmee hun botten nog steeds wat verstevigen. Het is nooit te laat om gezonder te gaan leven.’

Afgezien van stoppen met roken en enkele gerichte vaccinaties, levert preventie zeker geen economisch voordeel op. Indien de overheid een bepaalde aandoening wil terugdringen, moet ze zich realiseren hoeveel één gewonnen levensjaar kost aan vroegtijdige opsporing en beslissen of ze die investering wil doen.

Preventie levert daarentegen wel voordelen op voor het individu. Maar in plaats van een algemene check-up is het nuttiger de persoonlijke zwakheden en risicofactoren te kennen en daar iets aan te doen. De huisarts is de aangewezen persoon om u daarin te begeleiden.

(*) DOMUS MEDICA BEHARTIGT DE BELANGEN VAN HUISARTSEN EN HUISARTSENKRINGEN IN VLAANDEREN OP MAATSCHAPPELIJK EN WETENSCHAPPELIJK VLAK.

Stoppen met roken

Rookstop is ongetwijfeld de meest efficiënte preventieve maatregel. Nicotinevervangers zijn zinvol voor mensen die opnieuw naar sigaretten grijpen om de onaangename ontwenningsverschijnselen de kop in te drukken, of in stresssituaties. Ze zijn minder efficiënt bij gewoonterokers die meeroken onder invloed van sociale druk. De huisarts kan de roker die ermee wil kappen, begeleiden.

Bloeddruk

Hoge bloeddruk is een belangrijke risicofactor voor hart- en vaatziekten, zoals hartinfarct en beroerte. Laat uw bloeddruk geregeld controleren door uw huisarts. Is de bloeddruk verhoogd, dan moet die in de daaropvolgende zes maanden nog tweemaal gemeten worden en ook verhoogd zijn alvorens met therapie wordt gestart.

Darmkanker

Mensen met een gemiddeld verhoogd risico op darmkanker, diegenen met familieleden die de ziekte hebben gehad, ondergaan vanaf 50 jaar en vervolgens tweejaarlijks het best een hemoccult-test: dat is een onderzoek waarbij stoelgangstalen (zes stalen, afgenomen verspreid over drie opeenvolgende dagen) onderzocht worden op de aanwezigheid van bloed, een alarmteken voor darmkanker. Er gaan ook stemmen op om bij risicomensen een preventieve coloscopie aan te bevelen (een coloscoop is een kijkbuis waarmee men via de aars de dikke darm inspecteert).

PSA-test voor prostaatkanker

PSA is een eiwit (prostaat specifiek antigeen) dat wordt afgescheiden door de prostaat en gemeten kan worden in het bloed. Een verhoogde waarde duidt op een ziekteproces: een goedaardige prostaatvergroting, een prostaatontsteking of prostaatkanker. Dankzij de PSA-test kan prostaatkanker vroegtijdig worden gevonden, maar de testresultaten zijn niet zo betrouwbaar, wat leidt tot veel onnodig bijkomend onderzoek. Prostaatkanker is zeer frequent, maar in de meeste gevallen blijft de tumor in een sluimerend stadium hangen zodat geen ingreep nodig is. Helaas kan men niet voorspellen welke kankers voor problemen zullen zorgen en welke niet. Daarom worden er heel wat prostaten onnodig behandeld, met vaak ernstige gevolgen, zoals impotentie en ongewild urineverlies. Om al die redenen staan huisartsen meer en meer afzijdig tegenover het systematisch bepalen van de PSA vanaf 50 jaar. Mannen die er toch naar vragen, horen een uitleg te krijgen over de pro’s en contra’s van de test. Ze kunnen dan zelf beslissen of ze zich willen laten testen of niet.

Cholesterol

De vroegere richtlijn om het cholesterolgehalte vanaf 40 – 45 jaar geregeld te controleren, wordt verlaten. Een geïsoleerde hoge cholesterolspiegel heeft weinig betekenis en hoeft geen behandeling. Het is zinvoller de cholesterolconcentratie te meten bij mensen die om nog andere redenen een hoger risico hebben op hart- en vaatziekten: rokers bijvoorbeeld, of mensen met overgewicht. Een hoge cholesterolconcentratie is vooral ernstig te nemen in combinatie met andere risicofactoren. Een man van 50 jaar met iets te veel cholesterol, maar een normale bloeddruk, die niet rookt en regelmatig sport, heeft geen behandeling met cholesterolverlagers nodig. Zijn risico op hart- en vaatziekten is sowieso zeer laag. Bovendien is er geen duidelijke grens voor wat een normale en wat een te hoge cholesterolspiegel is. De grens is in de loop der jaren verlaagd vanwege de terugbetaling van cholesterolverlagers en niet omdat het risico van cholesterol onderschat werd.

M.F.