Rechts won de verkiezingen in Frankrijk vorig jaar met een grote meerderheid. Toch kampt de regering nu met ernstige problemen. Straatprotest tegen de pensioenplannen van premier Jean-Pierre Raffarin zet het land in rep en roer.
Als het ook maar enigszins tegenzit, moet Jean-Pierre Raffarin nog voor de vakantie met een algemene staking tegen zijn regering afrekenen. De eerste minister, die anders zo goed weet wat er in de buik van Frankrijk leeft, lijkt zichzelf te hebben overschat. Zou een tikkeltje arrogantie van de macht hem parten hebben gespeeld? Volgens de krant Le Monde heeft hij in ieder geval te veel hooi op de vork genomen. Raffarin wou het Franse pensioenstelsel hervormen, de onderwijsbegroting onder controle krijgen en tegelijk een nieuwe wet op de universiteiten door het parlement jagen. Het is veel voor één voorjaar.
Toch heeft hij ook nauwelijks keuze. De Franse economie is er beroerd aan toe. De werkloosheid is in één jaar tijd met 8,9 procent gestegen tot 9,3 procent van de beroepsbevolking. Investeringen lopen terug, de begroting hangt uit de haak en het consumentenvertrouwen wil zich maar niet herstellen. De Europese Commissie in Brussel wil dat Parijs snel orde op zaken stelt. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Want ook als Raffarin zijn pensioenplan onverkort kan uitvoeren, moet er nog een smak geld elders worden gevonden.
De hele kwestie ligt bijzonder moeilijk. Ambtenaren vormen in Frankrijk nog altijd een kwart van de beroepsbevolking. Ze hebben na 37,5 jaar recht op een volledig pensioen. Werknemers in de privésector moeten daar 40 jaar voor werken. De regering wil die stelsels nu op elkaar afstemmen: allemaal 40 jaar werken voor een volledig pensioen. Over enkele jaren zullen de Fransen overigens allemaal langer moeten werken om over dezelfde rechten te beschikken. Frankrijk vormt geen uitzondering in Europa: ook in andere landen zet de vergrijzing het sociale stelsel onder grote druk.
Politiek heeft links zich nog niet hersteld van de dreun bij de verkiezingen van vorig jaar. Maar de vakbonden grijpen hun kans voor een confrontatie met de rechtse regering. Als Raffarin zijn plannen deze week niet bijstelt, is de kans groot dat er begin juni in de hele openbare sector wordt gestaakt. ‘De straat mag zeggen wat ze denkt, maar tot dusver bestuurt ze niet’, sneerde Raffarin na een grote betoging in Parijs tien dagen geleden. ‘Ze kan de eerste minister wel een klap voor zijn kop verkopen’, repliceerde de linkse krant Libération.
HET SCHRIKBEELD VAN 1997
In Frankrijk weten ze ook wat dat betekent. Voorzitter Alain Juppé van de UMP, de partij van president Jacques Chirac, maande de regering vorige week aan om de lont uit het kruitvat te halen. Hij keek daarvoor in de eerste plaats naar het dispuut in het onderwijs. Minister Luc Ferry vond namelijk het moment gekomen om tegelijk met de pensioenhervorming het niet-onderwijzend personeel van de scholen naar de lokale overheden over te hevelen om de druk op zijn begroting te verlichten. De sector begreep het voorstel als een aanval op zijn rechten en zegde de minister prompt een staking aan. Jacques Chirac had daarmee genoeg gezien. Hij ontbood de top van partij en regering voor het eerst in maanden naar het Elysée voor topberaad en schold Ferry de huid vol voor zoveel politieke onhandigheid.
Dat was geen goed nieuws voor de eerste minister. Die beschouwt de filosoof Luc Ferry nog altijd als zijn maître à penser. Ferry werd op zijn voorspraak minister, en hij houdt hem nog altijd de hand boven het hoofd. Raffarin stelde zijn pensioenplan voor als een model, een voorbeeld voor de moderne manier waarop hij Frankrijk wil besturen. Hervormen, maar geen potten breken. Maar omdat hij bij het begin elk gesprek met de vakbonden weigerde, heeft hij nu nauwelijks marge om te onderhandelen. Terwijl Ferry op zoek ging naar voorstellen om de onderwijsbonden te paaien, zakt Raffarin langzaam door het ijs.
Bij Chirac en Juppé en in heel Parijs staan de zenuwen gespannen. Soortgelijke sociale actie luidde in 1997 de val in van de regering, die toen door Alain Juppé werd geleid. Chirac schreef onverhoeds verkiezingen uit, die door links werden gewonnen en de president moest vijf jaar verder in een cohabitation met Lionel Jospin als premier. Dat scenario wil hij in zijn tweede ambtstermijn te allen prijze vermijden.
Ondertussen zit Raffarin wel knel tussen de verkiezingsbelofte van Chirac dat de belastingen zouden worden verlaagd, de noodzaak om de pensioenen op termijn betaalbaar te houden, de eis van Brussel om orde te scheppen in de Franse begroting en het rumoer van de straat. Het ziet er niet naar uit dat hij al die ballen tegelijk in de lucht zal kunnen houden. Hoe groot zijn meerderheid in het parlement ook is.
H.V.H.
