Hoe werkt zo’n rechtspraakcirkel (“sen- tencing circle”) concreet? Een voorbeeld.

Jolanda Willemsens was getuige van de ‘berechting’ van een jonge indiaan uit de provincie Saskatchewan in Canada, die onder invloed van alcohol een ongeval veroorzaakt had en in het daaropvolgend conflict op de vuist gegaan was. De procureur des Konings verwees hem naar een indiaanse sentencing circle, met toestemming van de jongeman. Om zich hierop voor te bereiden, ging de man de avond vóór de zitting naar de zweethut. Hij wilde eerlijk het proces “uitzweten” en bad om de kracht daartoe.

De rechtspraakcirkel vond plaats in het reservaat waartoe de jongeman behoorde. Een twintigtal mensen woonde het proces bij, onder wie zijn moeder, broers en zussen, een Indiaanse elder, een medicijnman, vrienden van hem en van zijn ouders, een blanke procureur des Konings en een rechter.

De elder, ook “keeper of the lodge” genoemd als leider van de sentencing circle, zette kort de bedoeling van de bijeenkomst uiteen en zegende de cirkel met gebeden en het beroken met reinigende kruiden. Vervolgens stelden alle aanwezigen zichzelf voor. Ze stonden allen op gelijke voet om te praten. Wie het woord voerde, werd niet onderbroken en kon praten over wat hij wilde.

De invloeden op het gedrag van de overtreder kwamen uitgebreid aan de orde. “Het is een jongen die geen waarden heeft meegekregen”, zei iemand. Hij verwees naar kolonisatie, armoede en het opgroeien in een disfunctionele familie als verklaringen voor het drankmisbruik en geweld.

“Er zijn natuurlijk andere manieren om op deze invloeden te reageren”, opperde een andere deelnemer. De jongeman luisterde zwijgend en met gebogen hoofd.

Hierna werd gezocht naar oplossingen. “Hij zou een poos in isolatie kunnen gaan en samen met mij zweethutten voorbereiden”, stelde de elder voor. Dit voorstel vond bijval: de jongeman zou een tijdlang op stage bij de elder kunnen gaan, hout kappen en stenen aanreiken voor de zuiveringssessies in de zweethut, en zo zijn kracht verhogen om nefaste invloeden te weerstaan. Een indiaanse therapeut stelde voor met de man aan de slag te gaan om onverwerkte woede uit zijn verleden aan te pakken. Na tot een consensus gekomen te zijn, was er een gezamenlijke maaltijd voor alle aanwezigen, een gelegenheid voor de deelnemers om de jongeman veel sterkte toe te wensen.

De blanke magistraten lieten zich in hun uitspraak beïnvloeden door de uitkomsten van de sentencing circle. Ze zijn echter niet gehouden aan de conclusies van de indiaanse zitting. De magistraten beslisten dat de jongeman in residentiële therapie diende te gaan voor zijn drankprobleem. In de wachtperiode voor de therapie en de periode erna moest hij de elder helpen, zoals voorgesteld in de cirkel. De indiaanse therapeut zou zich in dezelfde periode over de jongeman ontfermen.

Ria Goris