De rechten van de inheemse bevolking verzoenen met de exploitatie van het land waarop zij al zolang leven, het blijft een dilemma. Er zijn voorbeelden van succesvolle inspraak, maar in Peru heeft de centrumrechtse president Alan Garcia er alle moeite van de wereld mee.
Steen des aanstoots is een vrijhandelsakkoord dat Peru drie jaar geleden heeft afgesloten met de Verenigde Staten. Dat zet de deur open voor de ontginning van olie, gas en andere natuurlijke rijkdommen in zeker zeventig procent van het Peruaanse Amazonewoud. De indianen die in het gebied wonen krijgen geen inspraak en verzetten zich bijgevolg fel tegen het akkoord. Ze vrezen voor het ecosysteem van het regenwoud en gaan ervan uit dat de opbrengsten van een mogelijke ontginning aan hun neus voorbij zullen gaan.
Aanvoerder van het indianenprotest is Alberto Pizango (43), zelf een Shawi-indiaan en leider van de koepelorganisatie Aidesep (zie kader). Hij trok in de zomer van 2008 het protest op gang toen de regering twee decreten wilde laten goedkeuren die de oliemaatschappijen toegang tot het Amazonegebied moesten verlenen. De indianen blokkeerden oliepompen, versperden wegen en hielden politieagenten gegijzeld, tot de twee betwiste decreten werden afgevoerd. Later gaf president Garcia de multinationals toch de toelating om alvast aan de ontginning te beginnen, waardoor op 9 aprilhet protest weer oplaaide. Wekenlang wierpen de indianen blokkades op, maar Garcia hield voet bij stuk. Volgens hem zullen de buitenlandse investeringen de Peruaanse economie aanzwengelen en de armoede helpen oplossen. De president neemt het ook niet dat de kleine indiaanse minderheid ‘controle’ wil over het Amazonegebied, dat twee derde van Peru beslaat.
Hoewel het protest van Pizango en de zijnen vreedzaam bleef, liep het op 5 juni plotseling toch helemaal uit de hand. Toen soldaten in de provincie Bagua een blokkade van de olietoevoer naar Lima moesten opruimen, schoten ze in de menigte. Daarop volgde een bloedige clash met de protesterende indianen. Gegijzelde politieagenten werden omgebracht. Volgens de overheid vielen er die dag 9 doden bij de indianen en kwamen 24 soldaten om. Andere bronnen spreken van een veertigtal doden bij de indianen en een tiental bij het leger. Maar volgens Pizango hebben soldaten lijken van indianen in een rivier gedumpt om de officiële dodentol te verlagen. Een stelling die door getuigen wordt bevestigd. De indianenleider wordt nu beschuldigd van landverraad, samenzwering en rebellie. Hij vond in Lima onderdak in de ambassade van Nicaragua, waar hij asiel vroeg en kreeg.
President Garcia insinueert graag dat Pizango beïnvloed wordt door Evo Morales, de linkse president van Bolivia. Maar het steekt ook dat Pizango erin geslaagd is de Peruaanse Amazone-indianen een stem te geven en hun protestbeweging steeds beter te organiseren. De steun voor de indianen neemt ziender-ogen toe in Peru en heeft al op verschillende plaatsen in het land tot massale protesten geleid. De oppositie dwong het parlement in spoedzitting ertoe om nog twee omstreden decreten voor negentig dagen op te schorten. Dat wekt de hoop op een dialoog. Alberto Pizango wacht inmiddels in Lima op Garcia’s toestemming om naar Nicaragua te reizen, wellicht vergeefs.
Thomas Verbeke
