Een actrice in de politiek hoeft geen windbuil of prima donna te zijn. Het bewijs: oscarwinnares Glenda Jackson, Labourparlementslid en ex-kandidate voor het Londense burgemeesterschap.

‘Als ze in de politiek gaat, wordt ze premier, als ze het criminele pad kiest, wordt ze een tweede Jack the Ripper’, zei ooit haar ex-echtgenoot, de toneelregisseur en kunsthandelaar Roy Hodges.

Glenda Jackson was een gevierde Britse toneel- en filmactrice. Ze speelde glansrollen als Elizabeth I, Lady Macbeth en Mary Stuart. Ze had grote namen als Laurence Olivier en Dirk Bogarde als tegenspelers. Ze won twee oscars. Ze was de eerste ‘ernstige’ actrice in haar land die naaktscènes aandurfde.

Begin jaren negentig zette Jackson de stap naar de politiek: ze werd Labour-parlementslid voor het Noord-Londense kiesdistrict Hampstead & Highgate. Na de verkiezingsoverwinning van 1997 maakte Tony Blair haar staatssecretaris van Transport. Vorig jaar verliet ze de regering om zich kandidaat te kunnen stellen voor de burgemeesterverkiezingen in Londen, die op 4 mei 2000 plaatsvinden.

Het was al langer duidelijk dat ze weinig kans maakte de nominatie van haar partij in de wacht te slepen. Maar wie er allusies op durfde te maken dat ze de strijd misschien beter kon opgeven, kreeg een vernietigende blik toegeworpen: Glenda Jackson is een vrouw die het hoofd niet snel in de schoot legt.

In haar kale kantoortje in 1, Parliament Street, net naast het prachtige Westminster-paleis, zit Jackson een beetje onderuitgezakt op haar stoel, de voeten op het bureau. We praten over het belang van het Londense burgemeesterschap, over New en Old Labour, en over de relatie tussen theater en politiek. De grand old lady van het Britse drama blijkt een harde tante, die zeer afgemeten praat en zich weleens belangrijker voordoet dan ze is.

Waarom heeft Londen een rechtstreeks verkozen burgemeester nodig?

Glenda Jackson: Sinds Margaret Thatcher in 1986 de Greater London Council (GLC) ontbond, wordt Londen wijk per wijk bestuurd. Mijn partij heeft altijd beloofd dat ze, als ze aan de macht kwam, Londen opnieuw één politieke stem zou geven. Londen heeft een figuur nodig die de stad in haar geheel bekijkt, en niet met de waardevolle maar toch enigszins parochiale blik van de individuele wijkbesturen. Zeker voor beleidsdomeinen die voor alle metropolen van essentieel belang zijn, zoals transport, milieu, werkgelegenheid, politie, cultuur, sport.

Het model dat wij de inwoners van Londen op 7 mei 1998 in een referendum hebben voorgelegd, en dat zij met een ruime meerderheid hebben aanvaard, is dat van een rechtstreeks verkozen burgemeester, die de uitvoerende macht heeft maar gecontroleerd wordt door een 25 leden tellende Assembly. In de praktijk zal de nieuwe Londense burgemeester de politicus met het grootste populaire mandaat in Europa zijn, gewoon door de omvang van zijn electoraat: vijf miljoen Londenaren.

Volgens sommige Britse commentatoren hebben de grote politieke boegbeelden zich nochtans niet kandidaat gesteld omdat de wet de Londense burgemeester te weinig macht en te weinig financiële middelen heeft gegeven.

Jackson: Ik vind dat onjuist. In dat verband gaat het meestal over ontbrekende bevoegdheden inzake onderwijs, gezondheidszorg en huisvesting. Maar er zijn in de wet een aantal dubbelzinnigheden en vage formuleringen die de toekomstige burgemeester kan aangrijpen om zijn bevoegdheden maximaal te interpreteren. Hij is bijvoorbeeld bevoegd om de levenskwaliteit in Londen te verbeteren. Heeft dat niet te maken met huisvesting en met gezondheidszorg? Wat mij juist boeit, is dat het Londense bestuur geen kopie is van andere lokale besturen, noch van het nationale bestuur. Het is aan de nieuwe burgemeester om zijn functie uit te bouwen. Hij begint te schrijven op een blanco blad papier.

Wordt de nieuwe Londense burgemeester de Britse variant van Rudy Giuliani, de beroemde en beruchte burgervader van New York?

Jackson: We hebben geen enkel model uit het buitenland overgenomen, iedere stad heeft haar eigen dynamiek. Het grootste verschil met New York is dat de Londense burgemeester geen belastingen zal kunnen heffen. De enige fiscale bevoegdheid die hij heeft, is die om een soort van rekeningrijden in te voeren. De opbrengst daarvan moet volledig in de verbetering van het openbaar vervoer worden geïnvesteerd.

Waarom was u zelf kandidaat?

Jackson: Ik werd aangemoedigd om de handschoen op te nemen door mensen zowel binnen als buiten de partij. Ik heb geholpen de wetgeving over het Londense burgemeesterschap door het parlement te sluizen, en hoe meer ik bij dit dossier betrokken raakte hoe opwindender het werd. Voor mij was het ook ondenkbaar dat voor een belangrijke politieke functie als deze er in mijn partij, die vrouwen toch wil stimuleren om in de politiek te stappen, geen vrouw kandidaat zou zijn.

Wat moet de eerste prioriteit van de nieuwe burgemeester zijn?

Jackson: De werkloosheid in de stad aanpakken, vooral bij zwarte en Aziatische jonge mannen. Er is in Londen meer werkloosheid dan in Schotland, Noord-Ierland en Wales samen. In bepaalde wijken heeft 25 procent van de bewoners geen werk.

Tony Blair krijgt veel kritiek voor de manier waarop hij de verkiezing van de Labour-kandidaat voor het burgemeesterschap heeft beïnvloed: hij heeft er alles aan gedaan om van ‘Red Ken’ Livingstone af te raken.

Jackson: Ik wil de eerste minister niet als enige verantwoordelijk stellen voor het ongelooflijke zootje dat we van die hele verkiezingsprocedure hebben gemaakt. De partij heeft al aangekondigd dat er een onderzoek zal worden ingesteld. Hopelijk leren we uit onze fouten.

U hebt uw tweedekeuzestem uitgebracht op Ken Livingstone. Begrijpt u waarom Blair zo bang voor hem is?

Jackson: Nee. Ken vindt het onterecht dat men in de verkiezingscampagne geprobeerd heeft de strijd van de jaren tachtig (waarin Livingstone als voorzitter van de GLC het voortdurend aan de stok had met toenmalig premier Thatcher, nvdr) weer te laten herleven.

Noemt u zichzelf een ‘Blairite’?

Jackson: In zoverre ik het volledig eens ben met de koerswijziging die Labour heeft ondergaan. Maar met die vernieuwing is Blair niet begonnen. Neil Kinnock heeft de eerste stappen gezet, John Smith heeft het werk voortgezet en Blair heeft het ten slotte succesvol voltooid.

De strijd tussen New Labour en Old Labour…

Jackson: Het is niet zo erg als het soms wordt voorgesteld in de pers. Maar we hebben zo’n erbarmelijke oppositie: de Tories zijn verdeeld, hebben geen beleid, zijn tot niets in staat. Het is bijna vanzelfsprekend in zo’n situatie dat de oppositie tegen de regering van de media komt, meer dan vanuit het parlement of vanuit de politieke partijen.

De burgemeesterverkiezing in Londen is één onderdeel van het ruimere proces van ‘devolution’, decentralisatie dat Groot-Brittannië momenteel doormaakt: Schotland en Wales hebben hun eigen politieke instellingen gekregen. Zelfs de ‘direct rule’ in Noord-Ierland werd opgeheven – tot het vredesproces eerder deze maand weer in het slop raakte. Waarom is decentralisatie nodig?

Jackson: Groot-Brittannië was wellicht een van de meest centraal bestuurde landen in Europa geworden. In de twintig jaar dat de Conservatieven aan de macht waren, en vooral onder premier Thatcher, zijn er altijd maar meer bevoegdheden afgenomen van het lokale niveau en onder de vleugels van Whitehall (de Britse regering, nvdr) gebracht. Labour heeft beloofd dat de macht opnieuw zou worden verdeeld tot op het niveau waarop ze het efficiëntst kan worden uitgeoefend. We houden onze belofte.

Het decentralisatieproces verloopt moeizaam. Twee weken geleden is de regeringsleider van Wales, Alun Michael, moeten aftreden. Men verweet hem te zeer naar de pijpen van Blair te dansen. En Blair wordt in de Britse pers vergeleken met King Lear: hij wil macht afstaan maar ze tegelijk ook behouden.

Jackson: Alle hervormingen die raken aan exclusieve machtsbolwerken vergen een zekere gewenningsperiode. Zowel de politici als de kiezer moeten de tijd krijgen om te vatten wat er is gebeurd. Maar dit is de enige juiste weg.

Was u al lid van Labour toen u nog acteerde?

Jackson: Ja. Ik ben een product van de welvaartsstaat, ik zal Labour blijven stemmen tot op de dag van mijn dood.

Waaraan heeft u het meeste plezier beleefd: acteren of politiek actief zijn?

Jackson: Plezier is geen geschikt woord om tegenover mij te gebruiken. Ik verafschuw de opvatting dat acteren niet meer is dan spelletjes spelen en ik veracht evenzeer de gedachte dat politiek niets anders is dan een of andere vorm van theater. In beide metiers is het bijzonder hard werken.

Welk metier verkiest u?

Jackson: Ik kan de twee moeilijk vergelijken. Wel was er in het theater een tijd dat je je werk kon doen en naar huis gaan. Dat kun je niet als parlementslid. Je vertegenwoordigt je achterban niet alleen in Westminster, je vertegenwoordigt ook je partij en de regering bij je achterban in je kiesdistrict. Die moet dus op ieder uur van de dag, iedere dag van de week een beroep op je kunnen doen.

Toen u lid werd van het Britse Lagerhuis, wou u tot elke prijs het imago van een politieke glamour girl vermijden.

Jackson: Toen ik de stap naar de actieve politiek zette, verwachtten de meeste collega’s dat ik of een windbuil zou blijken te zijn en snel onderuit zou gaan of me als een prima donna zou gedragen. Ik heb van de eerste dag proberen duidelijk te maken dat ik het ernstig meende.

U speelde een paar zeer grote rollen in stukken van Shakespeare. Shakespeare schreef erg politiek drama…

Jackson: Denkt u? Ik vind van niet. Het grote genie van Shakespeare is dat hij schrijft over mensen zoals ze zijn – niet zoals we graag denken dat we zijn. Zonder te oordelen. Maar de menselijke natuur verandert niet. Daarom zijn zijn stukken zo actueel alsof ze gisteren geschreven zijn.

De stukken van Shakespeare gaan vaak over macht, concurrentie tussen mensen, psychologische strategieën. Heeft uw ervaring als Shakespeare-actrice u op enige wijze geholpen in uw nieuwe carrière?

Jackson: Het enige voordeel dat ik ooit heb ervaren, is dat ik door mijn vorig beroep niet bang ben op te staan en te spreken voor een zaal vol mensen die ik niet ken.

Christine Albers