Illegaal downloaden is des duivels? Niet volgens Matt Mason, die in zijn boek Piraterij een controversieel thema ook eens van de positieve kant bekijkt. ‘Als je de mensen laat kiezen tussen iets stelen en iets kopen, dan zullen ze met plezier betalen.’
Het debat bij de Europese Commissie over de vraag of illegale downloaders de toegang tot het internet moet worden ontzegd. De Zweedse file sharing-site The Pirate Bay die door een Nederlandse rechter verboden wordt. Sabam dat YouTube aanmaant om videoclips van Belgische artiesten weg te halen… Er gaat nauwelijks een week voorbij zonder dat piraterij op het internet in het nieuws komt, en meestal niet op een positieve manier. De Britse auteur Matt Mason laat in zijn boek Piraterij echter een heel ander geluid horen. Piraterij is van alle tijden, zegt Mason, en de industrieën die er vandaag tegen strijden hebben er eigenlijk hun bestaan aan te danken. Toen de Motion Picture Patents Company in het begin van de twintigste eeuw auteursrechten vroeg op het gebruik van de nieuwe camera’s en projectors, verhuisde de dissidente regisseur William Fox bijvoorbeeld speciaal van New York naar Californië, waar hij niets hoefde te betalen. Hij richtte er de filmstudio Fox op en stond zo mee aan de wieg van Hollywood. Veel zogenoemde piraten uit het verleden – dj’s op radiostations, programmeurs van open source-software, graffitikunstenaars… – hebben dan ook een belangrijke bijdrage geleverd tot onze cultuur, aldus Mason, en hebben ervoor gezorgd dat bepaalde technologieën gemeengoed zijn geworden. ‘Piraterij is eigenlijk de ultieme vorm van democratie’, zegt Mason, in een vorig leven zelf presentator bij een Britse piratenzender. ‘Piraten geven het publiek gewoon wat het wil. En ook al doen ze dat dan meestal alleen maar uit winstbejag, eigenlijk kun je daar niet tegen zijn.’
Was u niet bang dat uw boek gebruikt zou worden als excuus om illegaal te down-loaden?
MattMason: Ja, maar ik denk niet dat ik piraterij in al zijn vormen goedpraat. Mensen die vinden dat ze een film mogen downloaden omdat Brad Pitt toch al negen huizen heeft, zijn in mijn ogen ordinaire dieven. En op sommige vlakken is piraterij vandaag echt een gigantisch probleem: de dvd-drukkerijen in Zuidoost-Azië, waar machines staan die een miljoen exemplaren per dag kunnen printen, die zijn in handen van de georganiseerde misdaad, en meestal heeft die ook nog banden met de drugshandel en/of terroristische organisaties. Er gebeuren in dat wereldje trouwens de gekste dingen. Op de Filipijnen worden de drukkerijen bijvoorbeeld opgespoord met speciale honden die opgeleid zijn om dvd-branders te ruiken. Eén hond was zo goed in zijn job dat een lokale bende een prijs op zijn kop heeft gezet, en hij is uiteindelijk neergeschoten. Dat je die extreme kant van de piraterij hard aanpakt, lijkt me volkomen logisch.
En een website als The Pirate Bay voor de rechter slepen, past dat ook in het plaatje?
Mason: Pff, vergeleken met die georganiseerde misdaad zijn die gasten van The Pirate Bay natuurlijk maar watjes. En eerlijk gezegd vond ik die rechtszaak ook maar tijdverlies. Aan de andere kant maakte The Pirate Bay het de muziekindustrie niet gemakkelijk. Als ze een gerechtelijk bevel kregen, zetten ze het op hun website, met daaronder ‘Fuck You, love, Pirate Bay’. Dat is grappig, maar je kunt wel begrijpen dat de platenmaatschappijen dan zeggen: ‘Er valt niet mee samen te werken, we slepen ze voor de rechter.’ Vergeet niet dat de muziekindustrie met sommige andere websites wel een akkoord heeft gesloten, zonder dat het tot een rechtszaak is gekomen.
Maar piraterij is nu eenmaal een erg moeilijk probleem: het is niet toevallig dat ik het woord dilemma gebruik in de titel van mijn boek (de originele Engelse titel is ‘The Pirate’s Dilemma’, nvdr). Er bestaat geen eenduidige oplossing voor: soms moet je de methodes van de piraten overnemen, maar soms moet je ze ook gewoon voor het gerecht brengen.
Uw boek toont hoe de opkomst van een nieuwe technologie altijd gepaard gaat met piraterij, maar dat er uiteindelijk altijd een compromis tussen het establishment en de piraten uit de bus komt. Ziet u daar nu al tekenen van?
Mason: Zeker, en dat komt natuurlijk niet door mijn boek. Wat ik zeg, ligt gewoon voor de hand: als je piraten niet kunt verslaan door ze een proces aan te doen, dan is het geen slechte strategie om ze te kopiëren en zo hun macht te breken. De muziekindustrie doet nu eindelijk een serieuze poging om een levendige digitale markt te creëren: vroeger had je óf iTunes óf de illegale sites, maar nu zijn er een hoop andere initiatieven bijgekomen. Ik wenste alleen dat de platenmaatschappijen tien jaar geleden die stap hadden gezet, want dan had een generatie artiesten miljarden meer verdiend aan digitale muziek.
Ook in andere gebieden zijn dingen aan het bewegen: de Amerikaanse film- en tv-studio’s hebben samen Hulu gevormd (een website waar gratis films en tv-series bekeken kunnen worden, nvdr), en dat brengt ondertussen meer geld op dan YouTube. De geesten zijn dus rijp voor verandering, dat heb ik ook gemerkt aan de reacties op mijn boek. Ik had verwacht dat veel grote bedrijven negatief zouden reageren, maar het was net het tegenovergestelde: een onderneming als Disney, die ik ervan langs geef vanwege haar houding tegenover piraterij, vroeg me zelfs om advies te komen geven.
De meeste mensen die ik tegenkom in mediabedrijven beseffen ook dat het tijdverlies is om tieners te vervolgen, en dat is goed. We moeten die cultuur van file sharing die vandaag bestaat legitiem maken, want het is niet aanvaardbaar dat we een hele generatie kinderen gecriminaliseerd hebben omdat ze informatie op een andere manier gebruiken. Het grootste probleem is dat het tijd vergt om een echt goed zakenmodel op poten te zetten dat alle mogelijkheden van het internet gebruikt, en dat veel bedrijven nog op korte termijn denken. Of tenminste toch de bazen. Ik heb voor mijn research een hoop interviews afgenomen en heel vaak zeiden mensen mij: ‘Luister, wij willen allemaal een ander systeem bedenken, maar hierboven wil men niet mee.’ Voor een ceo wiens positie af-hangt van de aandelenkoers is het nu eenmaal veiliger om alles bij het oude te laten.
Uw boek is gratis downloadbaar via de website van de uitgever. Waarom?
Mason: Als schrijver is het grote probleem vandaag niet dat je boeken gestolen worden, maar dat mensen er niet genoeg interesse voor hebben: je vecht niet tegen de piraterij, maar tegen de onbekendheid. Als iemand mijn boek gratis leest en daarna zijn vrienden erover vertelt, is dat onbetaalbare reclame. Bovendien heb ik ondervonden dat de verkoop er niet door gekannibaliseerd wordt. Ik krijg constant e-mails van mensen die zeggen: ‘Ik heb uw boek gedownload en ik vind het super, maar omdat ik niet graag op een computer lees, ben ik een exemplaar gaan kopen – en meteen ook één voor mijn vriend én mijn broer.’ Ik verdien als schrijver mijn geld ook niet zozeer met mijn boeken, maar door toespraken en lezingen te geven. Het is zoals in de muziekindustrie: de songs zijn heel goedkoop geworden, maar de prijs van de concerttickets is omhooggegaan.
Is het niet wrang dat het kunstwerk – de muziek, het boek… – in waarde daalt, en alles wat eromheen hangt geld opbrengt?
Mason: Ja, misschien wel. Bij een boek als dat van mij ligt het voor de hand dat je ook inkomsten kunt halen uit lezingen, maar een romanschrijver die liever alleen op zijn zolderkamertje zit, zal over tien jaar, als de e-books gemeengoed geworden zijn en iedereen een boek gewoon kan downloaden, in de problemen komen. Maar ik geloof wel dat als je iets maakt wat echt waardevol is, je ook in de toekomst genoeg mensen zult vinden die ervoor willen betalen. Op mijn eigen website konden surfers die het boek downloadden een fooi geven, en ongeveer één op de vijf deed dat ook. Dat was dus gewoon extra cash voor mij, zonder dat de verkoop van het boek eronder leed. Dat is toch een goed teken. Of kijk naar de band Radiohead, die één miljoen boxsets heeft verkocht van In Rainbows, nadat hij die plaat eerst gratis weggegeven had. Ik weet wel dat Radiohead op dat moment al wereldberoemd was en miljoenen fans had, maar dat verandert niets aan het feit dat ze met In Rainbows meer verdiend hebben dan met al hun vorige albums samen. Dat is ook net mijn boodschap aan al die bedrijven die problemen hebben met piraten: als je ze een proces aandoet, zul je niet veel bereiken, maar als je ervoor zorgt dat het voor het publiek even gemakkelijk is om iets te kopen als het is om het te stelen, dan zullen de meeste mensen ervoor kiezen om te betalen.
MATT MASON, PIRATERIJ – HOE HACKERS, PUNKKAPITALISTEN EN GRAFFITIMILJONAIRS ONZE CULTUUR REMIXEN EN DE WERELD VERANDEREN, LEBOWSKI, 272 BLZ. HET BOEK IS GRATIS DOWNLOADBAAR OP www.lebowskipublishers.nl.
DOOR STEFAAN WERBROUCK
