De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge, Erik Suy, Monika Van Paemel en Etienne Vermeersch.
Mijnheer Suy, in eigen land ligt de top van de NMBS, en meer bepaald Etienne Schouppe, zwaar onder vuur vanwege de vertragingen in het treinverkeer.
Erik Suy: Het is onzin om daarvoor één schuldige met de vinger te wijzen. Ik reis geregeld met de trein naar Nederland, en ik stel vast dat het spoorverkeer ook daar de jongste tijd niet meer stipt verloopt. Ondanks het feit dat Nederland wel grote investeringen heeft gedaan. Is dat te wijten aan het aanleggen van de hst-lijn? Ik betwijfel het. In België is het veeleer de overbelasting van de Noord-Zuidas in Brussel die de moeilijkheden veroorzaakt. Dat is niet meteen te verhelpen. Men is bezig het materieel te vervangen en er wordt gewerkt aan verouderde sporen. De spoorwegtop merkt terecht op dat er in het wegverkeer veel grotere vertragingen zijn, ook als gevolg van overbelasting en wegenwerken. Maar goed, daarvoor moet de trein nu net een alternatief bieden. Een autobestuurder uit Gent die om negen uur ’s morgens in Brussel wil zijn, moet om kwart voor zeven vertrekken. De economische en maatschappelijke kost daarvan is niet langer redelijk. Op een gegeven moment zou men uit zichzelf moeten concluderen dat de trein een geschikter vervoermiddel is. Daartoe moet de overheid het autogebruik niet beteugelen, maar wel de alternatieve diensten waarvoor ze de concessie verleent, beter doen functioneren. De prijzen van de tickets moeten verminderen, en trein en Lijn moeten meer op elkaar afgestemd zijn.
Asielzoekers hebben de voorbije week onderdak gekregen in verschillende kerken. Is dat een terugkeer naar het kerkasiel uit de Middeleeuwen?
Suy: Nee, de context is helemaal anders. Er zijn trouwens soortgelijke actievormen mogelijk, zoals het bezetten van ambassades. Ik ben benieuwd hoe de overheid daarop zou reageren. Ik vraag me af wie deze acties op het getouw heeft gezet, en wat men hoopt te bereiken. Binnenlandse Zaken moet de toestand van de sans papiers grondig in kaart brengen, zodat we exact weten om hoeveel mensen het gaat, en waarom ze geen papieren hebben. Is het inderdaad te wijten aan de traagheid van de administratie, of gaat het om uitgeprocedeerden die niet willen vertrekken en dus illegaal hier verblijven? Niemand kan ertegen zijn dat men schrijnende gevallen probeert te helpen, maar men moet vermijden dat precies daardoor het aantal schrijnende gevallen toeneemt, en dat er een stroom in beweging komt waarvan alleen mensenhandelaars beter worden.
Het parlement heeft de grondwetswijziging goedgekeurd waardoor EU-burgers gemeentelijk stemrecht krijgen. Maar een garantie voor de Brusselse Vlamingen is er niet.
Suy: Ik vrees dat de Vlaamse politici die hiervoor verantwoordelijk zijn, een historische vergissing hebben begaan. Ze plegen verraad aan de Vlaamse zaak en zullen daarvoor de prijs betalen. Ik woon in Brussel en ik ben vertrouwd met het milieu van EU-buitenlanders. Ik geloof nooit dat die mensen voor Vlaamse lijsten zullen stemmen. Het enige middel om de schade te beperken, is een Vlaamse eenheidslijst, maar dan nog. Het gewicht van de Vlamingen in Brusselse instanties, zowel op bestuurs- als op uitvoerend niveau, komt fundamenteel in het gedrang. Als daarover geen garanties worden gegeven, worden de Vlamingen in Brussel van de kaart geveegd. Wat zich ook zal doen voelen in de faciliteitengemeenten.
Was er een andere uitweg? Het Verdrag van Maastricht is duidelijk.
Suy: Deze bepaling van Maastricht heeft zoveel gevolgen voor de Vlamingen in Brussel, en voor het hele Belgische model, dat de Belgische regering een opting-out had moeten eisen, zoals gebeurd is voor Luxemburg en Straatsburg. Denemarken en Groot-Brittannië hebben wel het volledige sociale luik afgewezen, en de EMU. Wat zou men dan voor het stemrecht geen uitzondering voor Brussel hebben toegestaan? Alleen hebben de Belgische politici daartoe niet de minste moeite gedaan.
Het Britse Hooggerechtshof heeft de aanhouding van de Chileense ex-dictator Augusto Pinochet vernietigd.
Suy: De emoties hierrond lopen hoog op, maar men moet een onderscheid maken tussen de juridische en de morele kant van de zaak. Het internationale recht holt helaas altijd achterna op de feiten, maar vooralsnog geniet een ex-staatshoofd internationale immuniteit voor handelingen die hij in zijn functie heeft gesteld. Als hij zelf iemand vermoordt, is hij uiteraard persoonlijk aansprakelijk. Maar voor het overige moet de internationale gemeenschap telkens een speciale rechtbank oprichten, als ze een staatshoofd of een regime wil vonnissen. Na de Tweede Wereldoorlog is dat gebeurd in Nürnberg en Tokio, op dit moment is er in Den Haag een tribunaal voor ex-Joegoslavië, en in Arusha voor Rwanda. Dat zijn uitzonderingsrechtbanken die uitdrukkelijk bedongen zijn. We evolueren wel naar de oprichting van een permanente internationale rechtbank, die oordeelt over grove gevallen van schending van mensenrechten, maar voorlopig bestaat die niet.
Kan men dan juridisch goedpraten dat mijnheer Pinochet misdaden heeft begaan? Nee, maar een correcte gang van zaken vereist dat men eerst het bewijs levert dat hij die misdaden wel degelijk heeft begaan. Het is historisch bewezen dat mensen als Hitler, Mladic en Karadzic, instructies hebben gegeven om genocide en massamoorden te plegen. Het is juridisch bewijsbaar dat Saddam Hoessein verantwoordelijk is voor genocide en misdaden tegen de mensheid. Dat is bij Pinochet, wat men ook moge beweren, niet zo duidelijk. Hij wordt voor genocide aangeklaagd door een Spaanse onderzoeksrechter, maar genocide is een juridisch welomschreven begrip dat niet toepasbaar is op doden die vallen bij een gewelddadige staatsgreep. Wat zou men ervan zeggen als Bill Clinton tijdens een reis zou worden aangehouden door een of andere onderzoeksrechter die in de Amerikaanse sanctiepolitiek de directe oorzaak ziet voor de dood van duizenden mensen in Irak?
Is het niet bewezen dat onder Pinochet duizenden mensen gefolterd en verdwenen zijn?
Suy: Ik ben zelf in 1977 in opdracht van de secretaris-generaal van de VN in Chili geweest om na te gaan wat er gebeurd was met de “desaparicidos”, de verdwenen of vermoorde mensen. Want er deden de wildste getallen de ronde. Ik heb in Chili gesproken met vertegenwoordigers van alle maatschappelijke geledingen: de kerk, het Rode Kruis, de ministers van Binnenlandse en Buitenlandse Zaken, het hoofd van de politie, een brede waaier van gouvernementele en niet-gouvernementele instellingen. Na al dat onderzoek hebben wij het aantal verdwenen of vermoorde mensen op 645 geschat. En dat tijdens de staatsgreep en de periode onmiddellijk daarna. Dat men mij niet verkeerd begrijpe: ik wil Pinochet niet vergoelijken, maar ik denk dat binnen de huidige internationale juridische geplogenheden, iemand als Laurent-Désiré Kabila meer in aanmerking komt om te worden vervolgd wegens genocide.
In het algemeen ben ik ertegen dat iemand de immuniteit van staatshoofd kan inroepen om de verantwoordelijkheid af te wijzen voor misdaden die hij in die functie heeft begaan. Maar dat vereist de oprichting van een nieuw internationaal rechtscollege. Er zijn stappen gezet om dat in Rome te vestigen, maar zo lang het niet daadwerkelijk functioneert, gaat het niet op om lukraak iemand aan te houden.
In Kosovo hebben de Serviërs zich in laatste instantie geschikt naar het Navo-ultimatum.
Suy: Men heeft het voorbeeld van het Dayton-akkoord over Bosnië gevolgd. Met dezelfde onderhandelaar, Richard Holbrooke, die opnieuw met geweld heeft gedreigd. Milosevic heeft toegegeven onder militaire druk. Maar vroeg of laat, als de Navo-vliegtuigen wat verder uit de buurt zijn, zal Joegoslavië beweren dat dit akkoord niet geldig is. Hitler heeft de Tsjechen in 1938 op dezelfde manier tot tekenen verplicht. In het internationaal recht is dat het schoolvoorbeeld van een handtekening die niet geldig is, omdat ze afgedwongen werd onder druk van wapengeweld. Het Westen wil geen afscheuring van Kosovo, wel grotere autonomie waarover de partijen rond de tafel moeten gaan zitten. Maar er zijn drie betrokken partijen: Joegoslavië, de gematigde Kosovaren rond Ibrahim Rugova, en dan een hele disperse pléiade van extreme nationalisten die de overeenkomst verwerpen. Die rebellen en terroristen in de pas doen lopen, wordt minstens even moeilijk als de Serviërs aan de afspraken houden.
Er komen tweeduizend VN-waarnemers ter plaatse. Haalt dat de lont uit het kruitvat?
Suy: Hun aanwezigheid zal de kalmte doen weerkeren. Maar ook niet meer dan dat. En dus is de vraag: hoe lang blijven die waarnemers? In Cyprus is al sinds 1964 een VN-vertegenwoordiging, maar de twee gemeenschappen staan nog even ver van elkaar af als toen. De dag dat de blauwhelmen vertrekken, zit het er weer bovenarms op. Zo is ook in Kosovo slechts een tijdelijke oplossing bereikt. Waarbij een gebied dat tot de Joegoslavische staat behoort, en voor de Serviërs een historische waarde heeft, in feite onder tutele wordt gesteld. Zoiets kan Milosevic nooit aanvaarden. Maar voor de politici van vandaag, Clinton op kop, is het gevaar bezworen. Wat er over enkele jaren gebeurt, is hun probleem niet meer.
Het akkoord van Wye Plantation tussen Israël en de Palestijnen is door Netanyahu onmiddellijk op de lange baan geschoven na enkele terroristische aanslagen.
Suy: De binnenlandse positie van Netanyahu is wankel. Dat heeft de stapsgewijze uitvoering van het akkoord van Oslo doen stilvallen. Daarom was een nieuwe overeenkomst nodig, maar die zal dezelfde weg afleggen. Bepaalde aspecten ervan zullen gerealiseerd worden, maar dat het volledig wordt uitgevoerd is een illusie. De oppositie is te groot, zowel aan Palestijnse als aan Israëlische kant. Het vredesproces in het Nabije Oosten is iets van zeer lange adem. Ik geloof toch al niet zo erg in dé vrede, noch daar noch elders. Vrede is, net als oorlog, een voorbijgaande fase in de geschiedenis.
Netanyahu eist garanties tegen het terrorisme, maar Arafat heeft geen greep op Hamas.
Suy: Neen, en wat mij het meest verbaast is dat men voor de eerste keer nadrukkelijk en formeel een rol toekent aan de CIA, die de Palestijnse politie gaat trainen in het bestrijden van het terrorisme. Dat is straffe koffie. Beeld u in dat Rusland bij een gelijkaardig conflict de KGB had ingeschakeld, de wereld had moord en brand geschreeuwd.
In Zuid-Afrika heeft de Waarheidscommissie haar rapport overhandigd. Nadat er eerst een paar namen zijn geschrapt.
Suy: Het is een buitengewoon belangrijke oefening geweest, een echte catharsis voor Zuid-Afrika. Dat alle partijen, de ene wat meer dan de andere, boter op het hoofd hebben, is evident in een maatschappij die praktisch in een burgeroorlog verwikkeld was. De blanken hebben zich via de NP met hand en tand verdedigd om hun macht te behouden. De zwarten, achter meerdere vlaggen geschaard, hebben alles geprobeerd om die macht te breken. Ik wijs erop dat de VN herhaaldelijk heeft gesteld dat in een dergelijke strijd tegen racistische overheersers, alle middelen mogen worden gebruikt. De advocaten van het ANC zullen die verklaringen met plezier uit de archieven halen. Afgezien daarvan vind ik het goed dat men over de wandaden uit het verleden niet zomaar de spons der amnestie veegt, maar dat men zoveel mogelijk feiten op schrift heeft vastgelegd. Zonder welke partij ook te ontzien. Dat er getouwtrek is geweest om namen of feiten te schrappen, is onvermijdelijk, maar de commissie heeft zichniet laten doen. Hoed af voor DesmondTutu.
ERIK SUY
Koen Meulenaere
