?Ik zag in 1985 hoe een parlement ineens door dwaasheid kan worden aangestoken.? Europarlementslid Annemie Neyts vindt communautaire bezinning noodzakelijk. Een gesprek met haar.

TIJDENS een 21-julitoespraak in Melle riep Europarlementslid Annemie Neyts (VLD) op tot een algemene communautaire bezinning. Het was allereerst haar bedoeling in haar uiteenzetting te herinneren aan de liberale grondwet die de oprichters van de Belgische staat bijeenschreven. Een grondwet waarin de burgerrechten zeer ruim werden omschreven.

Recente gebeurtenissen in het parlement, met uitspraken over Tsjechische en Slovaakse toestanden en over de aanhechting van Wallonië bij Frankrijk, inspireerden haar echter tot bijkomende bedenkingen over de communautaire toestand. ?Ik heb destijds, als staatssecretaris, tijdens het debat over het Heizel-drama meegemaakt hoe een parlement plots door gekte kan worden aangestoken,? zegt ze.

ANNEMIE NEYTS : België is een federaal land. En een federale staat, dat betekent voortdurende aanpassingen, bijsturingen. In alle federale staten worden de verhoudingen tussen het federale niveau en de deelgebieden geregeld herijkt. De ene keer balanceert de slinger terug naar het federale, dan weer naar de deelgebieden. Op zichzelf niks merkwaardigs. Alleen lijken wij dat niet te beseffen. Ik wil maar zeggen : de evolutie in België is niet ten einde. We evolueren ongetwijfeld naar nog meer autonomie voor Vlaanderen en Wallonië. Wat, althans voor mij, niet betekent dat het samenlevingsverband moet worden opgeblazen.

Zeggen dat de autonomie van Vlaanderen en Wallonië nog zal toenemen, wordt nu al kwalijk genomen, vooral in progressieve kringen waar ze blijkbaar de belgitude hebben herontdekt.

NEYTS : Ze vergissen zich. Een federaal geheel evolueert. Je kan dat niet stopzetten. Ze hebben die evolutie in de Verenigde Staten niet stopgezet, in Zwitserland niet, in Duitsland niet, in Maleisië niet. In Maleisië hebben ze zelfs een heel plezierig systeem waarbij het staatshoofd, die een koning is, om de zes jaar verandert. Tot nog toe heeft geen van die verkozen koningen het in zijn hoofd gekregen om na zijn zes jaar te blijven zitten. Dit om te zeggen dat de alternantie elders ook bestaat.

De institutionele stop-and-go die hier nu al twintig jaar bezig is, vind ik volkomen fout. Want het betekent dat alle institutionele sprongen in een crisissfeer worden gemaakt, ze worden altijd gebonden aan een regeringsonderhandeling. Bovendien gebeurt alles achter gesloten deuren, waarna het gevonden compromis door de strot van de meerderheid van het ogenblik en van de bevolking wordt geramd. Aan de bevolking wordt nooit iets gevraagd. In de voorbije twintig jaar voerden de grote traditionele partijen nooit een kiescampagne rond institutionele thema’s. Ze voeren gelijk welke campagne, zoals twee keer Dehaene beter dan één keer Verhofstadt en dergelijke onzin ; alles wat je wil, maar geen institutionele verkiezingscampagnes.

U wil de partijen rond de tafel krijgen om eens en voor altijd uit te maken waar we naartoe willen en opnieuw wat rust te brengen in het communautaire spel ?

NEYTS : Als ik het kan verhinderen, zal ik niet toelaten dat zij het land opdelen als gevolg van één of andere zomergekte.

Wie bedoelt u met zij ?

NEYTS : Mijn collega’s, uiteraard… Ik zie het al gebeuren. Iedereen windt zich op en op een dag stellen ze vast : oei, nu hebben we toch wel het land uiteen doen vallen zeker !

Het Tsjechoslovaakse voorbeeld kan ik alleen waarderen omwille van de geweldloosheid ervan. Maar ik weet te goed hoe dat in zijn werk ging : omdat Vaclav Klaus (Tsjechië) en Vladimir Meciar (Slovakije) elkaar niet kunnen luchten. Ze houden er verschillende meningen op na over de snelheid van de liberalisering. Daarover hadden ze een overeenkomst kunnen vinden, want ze kenden al een hoge graad van autonomie. Ware het niet dat die twee elkaar niet konden rieken of zien. Liever dan te zoeken naar een samenwerkingsverband, hebben ze de boel dan maar opgesplitst. Het Tsjechoslovaaks parlement, toen nog federaal, heeft zelfs geweigerd daarover een referendum te laten houden.

Keurt u nu VLD-collega Pierre Chevalier af, omdat hij de Tsjechische en Slovaakse voorbeelden in de mond nam, of Guy Verhofstadt die bij zijn politieke rentrée het confederale model aankaartte ?

NEYTS : Ik probeer altijd uitermate voorzichtig te zijn. Die voorzichtigheid gaat terug tot de indruk die het parlement op mij maakte in 1985, tijdens het Heizel-debat. Het tumult heeft toen dagen aangesleept. Ik hou er een beangstigende herinnering aan over. Ik zat te denken : mijn god, nu begrijp ik hoe het zo ver kan komen dat een parlement de oorlog verklaart. Het was onwezenlijk. Het had uiteindelijk niets meer te maken met het reële leven, laat staan met de doden die op de Heizel waren gevallen. Sindsdien weet ik dat een parlement in staat is collectief bijzonder dwaze dingen te doen. Toen is alleen de regering daarvan het slachtoffer geworden. Nu staat er meer op het spel. We moeten dus opletten met de manier waarop we elkaar opdraaien. Het lijken wel jongetjes die op een hooimijt met lucifers spelen.

We hebben het recht niet de toekomst van het land op het spel te zetten. Ik ben ervan overtuigd dat de meeste mensen best tevreden zijn met een verregaande autonomie voor Vlaanderen en Wallonië, gecombineerd met het voortbestaan van een hoofdzakelijk affectief, emotioneel samenlevingsverband. Voilà.

Nu de waarschuwingen zijn geuit, is het moment gekomen om uit te maken of we nog samen voort willen, wat we samen kunnen en willen doen. Wat doen we met de gezamenlijke schuld, met de sociale zekerheid ? Maar we moeten er nu wel mee ophouden elkaar te demoniseren.

U denkt bij een dergelijk overleg vooral aan de grote traditionele partijen ?

NEYTS : Jawel. Maar het is ook een oproep tot de bevolking om waakzaam te blijven.

U heeft het over de bevolking, dé meerderheid. Mochten de revolutionairen van 1830, de auteurs van die liberale grondwet, op die meerderheid hebben gewacht, dan was de Belgische onafhankelijkheid er wellicht niet gekomen.

NEYTS : Mogelijk, maar we moeten ons realiseren dat welke overheid over je regeerde veel minder belang had in 1830 dan nu. De overheid van 1830 bemoeide zich met veel minder, ze liet de bevolking veel meer met rust. Uiteindelijk, wat maakte het voor de meeste burgers uit of ze nu door een Hollandse koning of een andere werden geregeerd ? Er zijn hier destijds regeringen geweest met zes ministers, onder wie vijf uit Gent. Die bemoeiden zich met bijzonder weinig.

Maar nu verwacht ik dat er binnenkort een dag komt waarop de bevolking zegt : nu is het genoeg geweest, off our backs ! Je merkt het al in de Verenigde Staten. Als de overheid de indruk krijgt dat ze de controle kwijtspeelt over de hefbomen van het maatschappelijk leven, laat ze zich steeds meer in met de privé-sfeer, met wat we eten, met roken, noem maar op. Vluchten kan niet meer.

In politieke middens begint bij heel wat Vlamingen de irritatie over de drijverijen van de PS toe te nemen.

NEYTS : Da’s normaal. Wij zijn snel om landen die net uit een burgeroorlog komen meteen op te leggen dat ze elkaar vergiffenis moeten schenken. We zeggen ze dat het opbiechten, het openbaar maken van één en ander een belangrijke therapeutische waarde heeft en dat snel amnestie moet worden afgekondigd dat laatste dan in een land waar amnestie na vijftig jaar nog altijd niet mogelijk is. Enzovoort. Misschien moeten we onze wederzijdse irritaties ook eens te berde brengen.

Ik zeg dat ook tegen uw Franstalige collega’s : jullie zijn separatisten. Jullie moeten maar eens aan de PS gaan vragen wat zij met het land zinnens zijn. Want, let wel, alles wat de voorbije jaren gebeurde, is het werk van de PS en van de CVP. Met hier een daar een franje : de regionalisering van Buitenlandse Handel om de VU’er Hans De Belder een nieuwe job te bezorgen. Maar het essentiële is wat CVP en PS samen hebben besloten, met nu eens Agalev als nuttige idioot of wie ze ook nodig hadden. Maar CVP en PS dragen de grootste verantwoordelijkheid. Dus vraag ik : wat is de PS zinnens met België ?

Ik heb destijds in het parlement vooraanstaande PS’ers dingen over Buitenlandse Zaken horen zeggen die mijn oren deden tuiten. Zo zei Annemarie Lizin (PS) : ?Voilà, wij moeten de middelen en de mensen verdelen, en niet alleen Ontwikkelingssamenwerking maar ook Buitenlandse Zaken splitsen.? Ik ken Lizin een beetje, ze vertolkt niet altijd het officiële PS-standpunt. Dus vroeg ik Guy Spitaels of ik goed had geluisterd. Waarop Spitaels, met getuite lippen, antwoordde : ? Annemie, vous l’avez très bien compris.?

Wat is de PS zinnens ? Niet alleen wij moeten ervoor zorgen dat de boel bijeen blijft. De inspanning moet van de twee kanten komen.

Wat uw liberale collega en PRL-voorzitter Louis Michel in Het Laatste Nieuws verkondigde, voorspelt ook weinig goeds.

NEYTS : Daar heb je het al. Ik heb Louis Michel dit soort Rambo-politiek al eens verweten. Hij was toen zeer boos.

De verkiezing van Herman De Croo tot VLD-voorzitter heeft blijkbaar de communautaire dialoog met de PRL-broeders niet bevorderd ?

NEYTS : Geenszins ! Hoewel we verschrikkelijk ruzie konden maken, kon ik uitstekend overweg met wijlen Jean Gol. Met Louis Michel is dat veel minder het geval. Die man is me te verkrampt. Bovendien, zo wordt me verteld, begint hij geloof te hechten aan opiniepeilingen. Wij van de VLD kunnen uitleggen hoe gevaarlijk dat is.

Dit gezegd : ik begrijp het bijna existentiële probleem van de Walen, een probleem dat wij grotendeels achter de rug hebben. Zij hebben, gemakshalve, altijd gedacht dat België van hen was en zich steeds met het geheel geïdentificeerd. Velen onder hen zijn uitermate gecomplexeerd omdat ze geen Fransen zijn. Vooral de Luikenaars die er zich graag op beroepen mee de Franse revolutie te hebben gemaakt. Wij hebben een veel minder gecomplexeerde relatie met de Nederlanders dan zij met de Fransen.

Maar er is meer dan dat. Ondertussen is het duidelijk dat de Waalse Parti Socialiste een bastion van conservatisme is geworden. Dat zou al langer uiteen zijn gespat mocht daar in het zuiden des lands dat web la piovra niet bestaan, dat netwerk van mensen die elkaar afdekken. Maar wat te denken van de CVP die van dit alles perfect op de hoogte is maar toch met deze partij joyeus voort regereert ? Je mag over ex-CVP-voorzitter Johan Van Hecke geen kwaad meer vertellen, want hij heeft om persoonlijke reden ontslag genomen. Maar ik herinner me een vrije tribune in De Standaard van zijn hand en die van Chris Taes, waarin over de hoge morele normen van de CVP werd opgegeven. Ik dacht : bij god, man, je regeert met de meest corrupte partij van België ! Gelden die normen daarvoor niet ? Let op, de SP heeft ook zaken toegedekt. Nu doet men alsof de Socialistische Internationale, de Socialistische Europese Partij waarvan meer dan gefluisterd wordt dat het draaischijven waren voor allerhande vreemdsoortige praktijken, alleen door Waalse socialisten werden bevolkt. Dat gelooft toch geen hond.

Neem nu al die onzin rond de studieplannen van Frank Vandenbroucke. Kom zeg. In Amerika zouden ze zeggen : this is a cover-up ! In de eerste dagen nadat het Agusta-schandaal bij de SP losbrak, hebben ze zich een beetje laten gaan. Toen zijn er interessante dingen verteld, onder meer door SP-voorzitter Louis Tobback die zei : ?Hoe wil je dat we 60 miljoen, laat staan 6 miljoen terugvinden ; onze jaarlijkse omzet bedraagt meer dan één miljard frank.? Hallo ? !’t Is maar om te zeggen dat de mafiosi niet alleen aan Franstalige kant zitten.

Ik ben niet voor publieke biechten, maar we moeten een aantal zaken zoals de financiën, de financiering van de sociale zekerheid in alle openheid kunnen bespreken…

In bepaalde Vlaamse kringen is het blijkbaar niet meer bon ton over deze onderwerpen, bijvoorbeeld over de sociale zekerheid, te beginnen.

NEYTS : Dat is zeer gevaarlijk. Toen een aantal Franse communisten destijds uit de partij stapten, werd ze gevraagd waarom ze daarmee zo lang hadden gewacht. Toen hebben enkelen als excuus aangevoerd : ?Er werd gezwegen, want il ne faut pas décourager Billancourt (de Renault-fabriek).? Bij ons wordt gezegd : ?Je mag daarover niet praten, zoniet breng je de sociale zekerheid zelf in gevaar.? Het hogere goed wordt ingeroepen om anderen het zwijgen op te leggen. Ik hoor Tobback het al tegen zijn kameraden zeggen…

Uit alle wetenschappelijke referaten die ik heb gelezen, onthou ik alleen dat onze sociale zekerheid een schat van een monument is. Er is niks fouts mee, alleen heeft ze te weinig middelen. Het monument zakt ineen, maar je mag er niet aan raken. En er worden professoren gevonden om dit allemaal te komen aantonen. Zoiets stemt me tot nadenken.

Zoals er grondwetspecialisten zijn die een baronstitel krijgen omdat ze communautaire hand- en spandiensten verleenden.

NEYTS : Voor diensten bewezen aan het vaderland zeker… ?

Moet er ook gezwegen worden omwille van de Belgische frank ?

NEYTS : In Europa hebben de socialisten zich achter de Europese eenheidsmunt gezet omdat ze daarvan de voordelen inzien. Die voordelen zijn naar mijn gevoelen reëel. En dan heb ik het niet over tienduizenden bijkomende jobs, want die kan je niet garanderen, maar over een grotere economische slagkracht op wereldniveau. Want dan krijg je een munt die met de Amerikaanse dollar en de Japanse yen kan wedijveren. De Amerikanen vinden dit zo’n afschuwelijke idee dat ze alles doen om deze stap te verhinderen. Daarom probeert hun financiële pers, de International Herald Tribune incluis, het hele idee kapot te schrijven.

Nu, wat mij betreft, is er weinig dat niet mag worden gezegd. Het is fout de bevolking niet te confronteren met de realiteit van de perspectieven en de mogelijkheden. Het gaat om haar toekomst, haar pensioen. Nu heet het dat je de mensen niet ongerust mag stemmen. Maar de mensen zijn ongerust ! Heel hun consumptie- en spaargedrag bewijst dat. Je kan nooit genoeg democratie hebben. Mij gaat het om die publieke discussie. De mondigheid van de eigen bevolking onderschatten, wordt op een of andere manier betaald. Bij ons betaal je dat met stakingen, met de groeiende irrelevantie en afkeer van de politiek, met een forse stijging van de stemmen voor extreme partijen. In ondemocratische landen betalen ze dat met geweld en terrorisme.

Wat de muntunie betreft, geeft de Europese Unie toch geen al te zelfverzekerde indruk. Europees ambtenaar Bernard Connolly, die waarschuwde voor een faliekante afloop van het avontuur, vloog meteen aan de deur.

NEYTS : Ik heb niet gezegd dat de monetaire unie het antwoord was op al onze problemen. Het is een avontuur, een sprong in het onbekende en ik kan niet beloven dat het allemaal goed afloopt. Maar ik geloof wel dat het een fantastische kans is. Dat we daardoor meteen met een krachtiger stem zullen kunnen spreken in heel het globaliseringsconcert, lijkt me duidelijk.

Vanwaar komt het Euroscepticisme behalve vanuit een aanvoelen dat niet alles wordt gezegd ? Men verzwijgt zoveel, dat het sterk op een verdraaiïng van de waarheid begint te lijken. Bij de socialisten weten ze niet meer hoe ze de huidige stand van zaken moeten uitleggen of positief kunnen duiden. Daarom houden ze het bij : we hebben geen andere keuze, er is geen alternatief. Die keuze is er wel. We kunnen buiten die monetaire macht blijven, als we bereid zijn dit met een relatieve verarming te betalen. We mogen dat de mensen vertellen. (De Franse president) François Mitterrand heeft dat in zijn afscheidsrede mooi verwoord : ?Alle keuzes liggen voor, inbegrepen die voor het conflict.? Wat je ook doet, je betaalt er een prijs voor. Waarom mag de bevolking daarover zelf niet beslissen ? De bevolking met ja of nee over zoiets ingewikkelds als Maastricht laten stemmen, dat kon en mocht niet. Uitgesloten ! En wat doen wij, volksvertegenwoordigers ? Wij hebben de keuze tussen drie knoppen : ja, neen en onthouding en de fractievoorzitter bepaalt hoe wordt gestemd.

De socialisten weten dat ze de muntunie niet kunnen stoppen. In ruil daarvoor willen ze nu inspraak krijgen in allerhande domeinen, via de Europese vakbeweging. Dat is nu volop aan de gang. Maar ook daar misrekenen ze zich. Want hun grote partners, de christen-democraten, zullen mee het principe goedkeuren, maar in de praktijk zullen ze het leeg halen, ontkrachten.

Rik Van Cauwelaert

Annemie Neyts met Herman De Croo en Willy Clercq : waarschuwing aan de bevolking.

Neyts : Franstaligen en Nederlandstaligen moeten samen overleggen waar ze heen willen.

Neyts : De overheid van 1830 liet het volk met rust.