Eén vrouw binnen de PS durft te zeggen wat de meesten over de mannen aan de top den- ken. Het is Mireille Francq, de vrouw van Merry Hermanus die in de gevangenis zit.

Met de arrestatie van de Luikse bedrijfsrevisor Fernand Detaille dreigt het gerecht het financiële hart van de PS-reactor bloot te leggen. Enkele uren na diens arrestatie ontdekten de speurders al het bestaan van een tweede, occulte bankrekening van de Parti Socialiste bij de Luxemburgse vestiging van de Union des Banques Suisses. Een rekening waarlangs in totaal 32 miljoen frank passeerde. Bij het afsluiten van die rekening, beheerd door Detaille en toenmalige PS-secretaris François Pirot, werd de resterende 21 miljoen frank eraf gehaald. Waar dat geld vandaan kwam en waar het resterende bedrag naartoe ging, is vooralsnog niet duidelijk. Al lijken sommigen te geloven dat het hier eveneens om Dassault-fondsen gaat. Wat dan weer op corruptie zou duiden, want het geld kwam op de UBS-rekening vóór de ondertekening van het Carapace-contract in april 1989.

De complete meltdown van de PS lijkt begonnen. ?We mogen ons de komende dagen en weken allicht aan een reeks van kleinere en grotere explosies verwachten,? vreest een PS-functionaris.

Het plotselinge, zij het tijdelijke aftreden van Guy Spitaels als voorzitter van het Waalse parlement was een eerste gevolg van de arrestatie van Detaille. Want als iemand de eventuele compliciteit van Spitaels in de smeergeldaffaire kan aantonen, dan is het wel de Luikse bedrijfsrevisor, die precies weet waar de familiejuwelen van de PS verborgen werden. De hele constructie van VZW’s en organisaties rond de federale en de Luikse PS werd door hem uitgetekend. Detaille kan de speurders wegwijs maken door ze precies uit te leggen hoe en waar de Dassault-miljoenen in het partijsysteem geïnjecteerd werden.

Onder het regime van wijlen André Cools al was ?le p’tit Fernand? de spil van het financiële web van de PS. Maar niet alleen van de PS. Detaille is als bedrijfsrevisor terug te vinden bij Sabena, NMBS, RMT, Omob. Hij telt in totaal meer dan zeventig mandaten bij andere bedrijven, waaronder BATC, uitbater van de Zaventemse luchthaven, waar puur toeval ook SP-penningmeester Etienne Mangé aan de slag was toen hij in de Agusta- en Dassault-zaak werd opgepakt.

De arrestatie en de gedeeltelijke bekentenissen van Detaille bevestigen ook dat de twee PS’ers Merry Hermanus en François Pirot, die eind januari al werden gearresteerd, niet de enige en zeker niet de hoofdschuldigen in deze smeergeldaffaire zijn. De aanwezigheid van Detaille bewijst dat de partijtop geïnformeerd was. Een bewering die Merry Hermanus altijd heeft volgehouden, ondanks de ontkenningen van Guy Spitaels en PS-voorzitter Philippe Busquin.

Een goed jaar geleden kwam Merry Hermanus een eerste keer in de actualiteit. Een gevolg van zijn rol in de Uniop-zaak, een geval van partijfinanciering van de Parti Socialiste rond het gelijknamige enquêtebureau van de Université Libre de Bruxelles. In die zaak sprak het Hof van Cassatie bijzonder strenge straffen uit. Zo kreeg Hermanus één jaar voorwaardelijk en een boete van 30.000 frank opgelegd en werden hem gedurende vijf jaar als zijn politieke en burgerrechten ontnomen.

Momenteel zucht Hermanus in de Luikse Lantin-gevangenis, samen met de Waalse ombudsman en PS-verantwoordelijke Pirot. Beiden worden ze ervan verdacht in naam van de partij 30 miljoen frank te hebben geïncasseerd van de Franse vliegtuigbouwer Dassault. Het Luikse gerecht vermoedt dat de Fransen in ruil daarvoor de 6,5 miljard frank zware bestelling van de elektronische beveiliging van de Belgische F16’s, of het zogenaamde Carapace-contract, toegespeeld kregen.

De stelselmatige ontkenningen van Spitaels en Busquin wekten alvast de grote woede van Mireille Francq, de vrouw van Hermanus, die intussen al twee open brieven tot de PS-top richtte. Kwestie van het geheugen van de heren op te frissen. ?Zoniet vrees ik dat mijn man, zoals Guy Coëme en anderen, opnieuw het kind van de rekening wordt,? zegt zij.

Had uw man in de Uniop-zaak al niet de indruk dat hij voor anderen opdraaide ? Voor ex-minister Philippe Moureaux en Philippe Busquin ?

MIREILLE FRANCQ : Wat hem in die zaak heeft geraakt, was de strengheid van de uitgesproken straffen. Hij verwachtte een veroordeling, maar niet dat hem ook nog eens zijn burgerrechten en politieke rechten zouden worden ontnomen. Die straf was buitenmaats, vergeleken bij de feiten die hem ten laste werden gelegd. Maar ja, het gerecht meende met Uniop het financieringssysteem van de PS te hebben blootgelegd. Terwijl Uniop nooit de machine à sous van de partij is geweest. Eigenlijk zou je het kunnen omkeren. Het was de partij die het enquêtebureau, met toegeschoven opdrachten, boven water hield.

Toen Uniop-baas Camille Javeau destijds sprak over de rol van PS-penningmeester Teddy Verstrepen, een vertrouwensman van vermoorde Luikse voorman André Cools, lachtte iedereen hem weg. Nu is Spitaels tijdens zijn gesprek met raadsheer Francis Fischer van het Hof van Cassatie zelf begonnen over Verstrepen, die hij had ontslagen. Blijkbaar waren Javeaus verklaringen toch niet zo leugenachtig als ze werden voorgesteld ?

FRANCQ : Omdat ik pas in 1979 tot de partij ben toegetreden, heb ik die periode niet van dichtbij meegemaakt. André Cools heb ik slechts op het einde leren kennen. Hoe de partijfinanciering destijds in elkaar zat, kan ik niet zeggen. Nu vraag ik me wel af : is men niet bezig telkens de verantwoordelijkheid bij de voorganger te leggen, in dit geval bij Verstrepen. Iemand die zich niet meer kan verdedigen, want hij is inmiddels overleden.

U heeft intussen al twee brieven gericht aan de top en het bureau van de PS. Heeft u dit initiatief genomen na samenspraak met uw echtgenoot in de Lantin-gevangenis ?

FRANCQ : Helemaal niet. Dat was een persoonlijk initiatief…

Omdat u voelde van waar de wind kwam ?

FRANCQ : Elke burger wist, zonder over concrete bewijzen te beschikken, dat de partij die electorale monstercampagnes niet kon voeren met de jaarlijkse bijdrage van zeshonderd frank van de leden. Het kon toch niet dat de partij daarmee al die reclamepanelen huurde en al die affiches drukte ?

Die brieven heb ik geschreven omdat ik snel aanvoelde, na de eerste verklaringen van de PS-verantwoordelijken en de bijeenkomst van het partijbureau, dat ze Merry Hermanus in de steek zouden laten. Er heerste algemene paniek, iedereen dook angstig weg. Die vertoning maakte me opstandig. Dat ze eindelijk eens toegeven hoe het financieringssysteem in elkaar stak. Het systeem was bovendien niet eigen aan de PS. Alle partijen hadden ermee te maken.

Wie nu de verklaringen van de PS-kopstukken leest, kan alleen besluiten dat Merry Hermanus en François Pirot op hun eentje de 30 miljoen frank zijn gaan schooien bij Dassault. Zelfs Moureaux poogde Busquin uit de wind te zetten. Hermanus heeft Busquin nooit ingelicht, beweerde Moureaux.

FRANCQ : Ik weet niet of ze bij de PS-top alles op de rekening van Hermanus en Pirot schuiven. Maar de verklaringen, onder meer van Philippe Moureaux, laten me vermoeden dat er momenteel andere prioriteiten zijn voor de partijbonzen dan het lot van de mensen die in de Lantin-gevangenis zitten.

Die recente verklaring van Moureaux, een vriend van uw man, heeft u ferm ontgoocheld ?

FRANCQ : Zeer zeker, temeer omdat Moureaux drie dagen eerder nog zei dat je vriendschap niet kan opdelen. Vorige week, na het partijbureau, klonk het dan weer anders. Let wel, er wordt hier met woorden gespeeld. Philippe Busquin heeft destijds tegen mijn man gezegd : ik wil er niks meer over horen, dat was het verleden. Sommigen besluiten daaruit dat Busquin niets wist. Dat lijkt me wat te gemakkelijk als uitleg. Ik begin stilaan te geloven dat hier de raisond’état en het partijbelang de bovenhand nemen op het lot van een enkeling. Als vrouw wier man ten onrechte in de gevangenis zit, kan ik dit niet nemen.

Voor een goed begrip : Busquin heeft in 1992 geweigerd met Merry Hermanus te praten over het geld op de Luxemburgse rekening. Maar de PS-voorzitter wist wel degelijk waarover uw man met hem wou praten.

FRANCQ : Mijn man heeft me verteld en hij heeft het me onlangs in de gevangenis nog herhaald : ?Ik heb Busquin gezien en hem gezegd dat ik hem wou spreken over de gift die de partij indertijd van Dassault had gekregen en waarvan nog tien miljoen overbleef.? Busquin gooide de armen in de lucht en antwoordde letterlijk : ?Ik wil daar niks mee te maken hebben, dat is het verleden.? De houding van toen valt te begrijpen : Busquin is voorzitter geworden toen de nieuwe wet op de financiering van de partijen in voege geraakte.

Bovendien was Cools nog geen jaar dood. Is het niet bijzonder pijnlijk voor uw man, verwikkeld te zijn in een affaire die voortvloeit uit het onderzoek naar de moord op Cools ?

FRANCQ : Hermanus zit in de bak voor de zaak-Dassault. Met het moordonderzoek heeft hij niks te maken. Het gerecht, speurende naar de moordenaars van Cools, heeft inderdaad van alles ontdekt. Maar een band met de moord is nooit gelegd.

Hermanus behoort wel tot de groep rond Philippe Moureaux die altijd heeft geloofd dat de moord op Cools binnen de PS werd beraamd.

FRANCQ : Dat is de stelling van Moureaux. Ik geloof niet dat mijn man die deelt…

Wat is de rol van François Pirot in dit alles ?

FRANCQ : Die van voorbeeldige partijsoldaat, vermoed ik…

Pirot behoorde destijds ook tot de clan van André Cools…

FRANCQ : Allemaal Moureaux, Spitaels, Pirot hebben ze op een of andermoment behoord tot de groep rond Cools…

Maar Pirot, in tegenstelling tot uw man, blijft zwijgen.

FRANCQ : Hij zwijgt, zolang er geen bewijzen op tafel komen. Als onomstootbare bewijzen worden getoond, heeft zwijgen geen zin meer. Wat ik niet begrijp, is dat de partijtop blijft zwijgen, terwijl het Dassault-contract op een volstrekt legale wijze werd gesloten. Op een bepaald moment was generaal Moriau voorstander van de aankoop van het Amerikaanse veiligheidssysteem. Wat blijkt ? Zelfs het rapport van Moriau stak in het dossier dat aan de ministerraad werd voorgelegd. Om maar eens te zeggen… Bovendien was Dassault 300 miljoen goedkoper. Daarom begrijp ik niet dat de PS’ers aan de top weigeren toe te geven dat ze, na het afsluiten van het contract, een gift van Dassault hebben ontvangen.

Intussen zijn er een tweetal uitspraken van Moureaux en Busquin die belastend zijn voor uw man. Moureaux zei dat Dassault die 30 miljoen allicht niet voor niets heeft geschonken. Busquin zei vorige week : er kan me toch niet worden verweten dat ik geweigerd heb te praten met de man die me corruptiegeld kwam aanbieden.

FRANCQ : Wat Moureaux zei, is allicht juist : niemand gelooft dat de 30 miljoen bestemd was voor Hermanus, maar wel degelijk voor de partij. Sommigen hebben uit die verklaring willen besluiten dat zelfs Moureaux corruptie vermoedde. Maar dat is niet wat Moureaux wou zeggen. Trouwens, op RTL-TVI heeft hij nog eens herhaald dat de afhandeling van dat contract correct is verlopen.

De uitspraak van Busquin over ?corruptiegeld? heeft me diep geschokt. Ik daag hem uit te praten met de kameraden die destijds in de kabinetten het Dassault-contract hebben begeleid. Het dossier werd op een correcte wijze afgehandeld. Hij zou beter eerst met die mensen praten vooraleer ronkende uitspraken te doen over zogenaamd corruptiegeld.

Hoe ging de zaak destijds in zijn werk ? Was het Hermanus die als eerste door de Fransen werd benaderd ? Of was het Spitaels die bij Hermanus over Dassault begon ?

FRANCQ : Dassault heeft Hermanus gecontacteerd. Hij heeft daarop met Spitaels gepraat. De rest is bekend…

U was samen met uw man in Parijs toen hij daar in 1989 de eerste besprekingen voerde.

FRANCQ : Ik wachtte op hem in de wagen. Wat hij met de Dassault-mensen heeft besproken, heeft hij me toen nooit verteld.

Hoe moet dat verder voor Hermanus, en ook voor Pirot, als Spitaels en Busquin blijven ontkennen ?

FRANCQ : Soms heb ik de indruk dat er zich boven onze hoofden andere zaken afspelen. Ik kan alleen maar vaststellen dat iedereen hardnekkig blijft zwijgen. Minister-president Charles Picqué (PS) van het Brussels Gewest heeft in een RTBF-uitzending gepoogd de partijfinanciering uit die jaren te schetsen. Hij trachtte daar begrip voor te wekken. Een dag later walste de hele pers over hem heen.

Tegelijk ben ik bang voor wat komen gaat. Dit alles heeft tot gevolg dat de mensen zich afkeren van de democratische partijen en hun toevlucht zoeken bij extreem-rechts. Want nu wordt alles ondermijnd : niet alleen de politiek, ook het gerecht, de rijkswacht, noem maar op. Wat blijft er nog overeind ? Het stemt me angstig.

Picqué gebruikte wel een zeer ongelukkige uitdrukking : amnestie voor alles wat zich voor 1989 heeft voorgedaan ?

FRANCQ : Ik ben daarover begonnen in mijn eerste open brief. Het woord amnestie was nogal ongelukkig gekozen, dat geef ik toe. Maar als de regeringen, welke ook hun samenstelling is, ongestoord willen voortwerken, dan zal men vroeg of laat een beslissing in die zin moeten nemen. Trouwens, de Fransen hebben het al gedaan. Uiteraard alleen als het over partijfinanciering gaat. Als er corruptie mee gemoeid is, moet het gerecht zijn werk kunnen doen.

Besefte uw man wat er te gebeuren stond toen ze hem naar Luik afvoerden ?

FRANCQ : Hij heeft nooit geloofd dat ze hem zouden aanhouden. Hij dacht dat ze hem voort wilden ondervragen. Want volgens hem was er geen reden om een aanhoudingsmandaat af te leveren.

Hij besefte wel dat sommigen in alle toonaarden zouden ontkennen dat ze iets met de affaire vandoen hadden. Maar hij heeft nooit gedacht dat heel de partij hem de rug zou toekeren.

Dit gezegd : de partijtop heeft hem laten vallen, maar niet de militanten. Die blijven hem steunen. Dagelijks krijg ik hier brieven en steunbetuigingen. De militanten hebben door dat enkelen hun vel trachten te redden door één of twee mensen op te offeren. De partijtop wint niet aan geloofwaardigheid door te blijven loochenen wat iedereen weet.

Het gerecht heeft de Belgische Ofema-vertegenwoordiger, gewezen legerkolonel Willy Dewinne, in verdenking gesteld. Blijft Hermanus volhouden dat hij die man niet kent ?

FRANCQ : Hij heeft Dewinne nooit gezien. Blijkbaar is het enige wat ze die man kunnen aanwrijven, het feit dat hij ooit eens een krantenfoto van Hermanus naar Dassault heeft doorgefaxt. Daaruit hebben ze besloten dat de twee elkaar kenden.

U heeft al enkele keren laten verstaan dat met dit contract alle partijen Dassault-geld hebben gekregen.

FRANCQ : Als je een snelle berekening maakt van het geld dat Dassault voor de Belgen had voorzien en wat SP en PS hebben gekregen, kan je niet anders dan besluiten dat de anderen ook wat hebben gekregen. Bovendien hoor ik dat Dassault, als het een contract binnenhaalt, systematisch een gift doet aan alle partijen, ongeacht of ze deel uitmaken van de meerderheid of van de oppositie. Op die manier willen de Fransen blijkbaar de weg effenen voor de toekomst. Het is ook niet logisch dat Dassault alleen aan PS en SP geld zou hebben gegeven.

Het is ook niet logisch dat de SP 60 miljoen kreeg en de PS slechts 30 miljoen.

FRANCQ : Bij de PS hebben ze blijkbaar genoegen genomen met wat ze kregen, zonder bijkomende vragen of voorwaarden te stellen.

U man was nogal verbolgen omdat Spitaels en Busquin de brieven, die hij ze had geschreven, aan het gerecht overhandigden. Is dat niet het zoveelste bewijs van het onderlinge wantrouwen binnen de PS ? Want zowel Spitaels als Busquin vermoedden meteen een onderduims manoeuvre vanuit de clan-Moureaux ?

FRANCQ : Uit de berichtgeving van de kranten krijg je de indruk dat de clans binnen de PS, die van Moureaux, die van Spitaels, elkaar voortdurend bevechten. In dit geval heeft die oorlog zeker niet meegespeeld.

Niemand begrijpt waarom Hermanus dit alles op papier heeft gezet.

FRANCQ : Hij heeft herhaaldelijk, via tussenpersonen, gepoogd om Spitaels en Busquin over de zaak te spreken. Ze hebben hem telkens wandelen gestuurd. Hij had begrepen dat ze hem lieten vallen. Finaal zat er voor hem niets anders op dan een en ander op papier te zetten, kwestie van een antwoord af te dwingen. Hij meende ze daarmee te kunnen verplichten om een fatsoenlijk antwoord te geven op zijn vraag. Ze hebben zijn brief aan het Hof van Cassatie gegeven. Zijn arrestatie was het antwoord.

Dit alles kan hem toch niet verwonderd hebben. Hij was toch geleerd door de Uniop-zaak ?

FRANCQ : Diep in zijn binnenste zal dit alles hem niet hebben verwonderd. Sedert de Uniop-affaire heeft hij in de PS al zoveel lafheid kunnen vaststellen. Maar men blijft altijd hopen dat men zich vergist…

Enkele van zijn intimi zeggen dat Spitaels nooit een dergelijke vertrouwensmissie onderhandelingen met Dassault over een miljoenengift aan de PS aan Hermanus zou hebben toevertrouwd. Want die behoorde tot het andere kamp.

FRANCQ : We mogen de feiten van destijds niet beoordelen met wat we intussen weten. Bon, gaandeweg is Hermanus als Brussels militant in de omgeving van Moureaux beland. Maar vergeet niet dat hij nog op het kabinet van Spitaels heeft gewerkt. In die tijd, het einde van de jaren tachtig, was dat een hechte groep vrienden, Cools, Spitaels, Moureaux, Hermanus… De moord op Cools heeft de breuk veroorzaakt.

Is de arrestatie van Detaille niet vervelend voor uw man ? Wellicht komen nog andere zaken aan het licht.

FRANCQ : Als Detaille gaat praten, zal heel snel duidelijk worden wie in die affaires de echte verantwoordelijken waren.

Rik Van Cauwelaert

Fernand Detaille : de spil van het financiële web van de PS.

Guy Spitaels en Merry Hermanus in 1981. In die tijd was dat een groep hechte vrienden.