Terwijl het vredesproces stil ligt, gaan de bouwwerken op Har Homa voort. En daardoor ook het slopen van de idee Jeruzalem.
Jeruzalem is Hebron niet,? zegt Daniël Seidemann, advocaat voor Peace Now Jeruzalem, ?maar het kan wel gehebroniseerd worden. Met gehebroniseerd bedoel ik dat de enige vrede die nog mogelijk is, er één is die bewaakt wordt door paracommando’s.?
Daniël Seidemann sluit niets uit. Misschien is de Israëlische premier gewoon koppig, misschien is hij de gijzelaar van een vleugel van zijn partij. Misschien wil hij het vredesproces opblazen, misschien ook niet. Maar door de actie van premier Benyamin Netanyahu ligt het wèl stil. En dat die actie dat resultaat ging hebben, was door Peace Now voorspeld. Seidemann was op de Brusselse conferentie ?Joden steunen het vredesproces in het Midden-Oosten,? die door Simone en David Susskind was georganiseerd.
DANIEL SEIDEMANN : Laten we vier incidenten eruit pikken om een situatie te beschrijven. Twee jaar geleden deed de Israëlische regering een poging om een kleine hoeveelheid grond in Oost-Jeruzalem te onteigenen. Daar ontstond een internationale rel over. Sinds 1967 heeft Israël meer dan een derde van Oost-Jeruzalem onteigend, en op die gronden werden meer dan 40.000 huizen gebouwd, allemaal voor Israëli’s, geen enkel voor Palestijnen. Dus, er was niets nieuws aan die kleine onteigening van minder dan zestig hectare land. Maar de rel nam zo’n proporties aan dat Israël verplicht was die onteigening op te schorten. Vorig jaar in september hadden we ook een internationale rel, rond die tunnelaffaire. Daarna hadden we een derde botsing over de poging om een Israëlische wijk in te planten midden in een bestaande Palestijnse wijk. En dan natuurlijk, Har Homa.
Hoe moet je die rellen interpreteren ? Ik meen dat je ervan moet vertrekken dat bijna al wat gebeurd is sinds 1967, tot twee, drie jaar geleden, aan beide kanten veroorzaakt werd door één kracht, te weten de bittere nationale strijd tussen Israëli’s en Palestijnen. Daarbij waren de Israëli’s aan de winnende hand, hadden de macht, maar de Palestijnen antwoordden met de beperkte macht die zij hadden. Alles wat in Jeruzalem gebeurde, was daar de uitkomst van : planning, toewijzing van middelen, grond, onteigeningen, bouwtoelatingen enzovoort, én de Palestijnse weigering om zich neer te leggen bij de legitimiteit van de Israëlische oorlog…
Maar tot op zekere hoogte kan je zeggen dat de wereld aanvaardde dat het spel zo in elkaar stak. Zodat Israël, ook al waren daar ook indertijd al discussies over, uitgebreide onteigeningen kon doen en verschillende unilaterale acties uitvoeren. De wereld legde zich daar maar bij neer en zelfs de Palestijnen legden zich daar bij neer. Omdat de regels van het spel zo waren. En dàt is niet meer het geval. De vier rellen waarover ik het had, illustreren dat Israël voortaan niet meer kan doen alsof wij alléén zijn in Jeruzalem, de enige speler : dat is voorbij.
De twee posities over Jeruzalem zijn bekend. De formaliteiten daarin zijn niet zo belangrijk. Israël kan met een zeker recht zeggen dat het enige wat in de Oslo-akkoorden over Jeruzalem staat buiten de Palestijnse deelname aan verkiezingen , is dat daarover zal gepraat worden, en wij hebben ons er nergens toe verbonden dat we ons zouden inhouden inzake de soevereiniteit die wij beweren te hebben. De Palestijnen zeggen : dat deden jullie niet, maar jullie beloofden wel niets te zullen ondernemen dat de resultaten van de onderhandelingen over het eindstatuut zou beïnvloeden. Dus, als jullie deze acties ondernemen, waarover zal er dan verder nog gepraat kunnen worden ? De twee stellingen zijn correct.
Maar deze zaak behandelen als een thema voor een debat, vermindert het belang ervan. Belangrijk is immers dat, ook al bevat het Oslo-akkoord naar de letter niets over Jeruzalem en geen specifieke details, toch de ?Regels van Oslo? van toepassing zijn. En de ?Regels van Oslo? willen dat de formaliteiten minder belangrijk zijn dan de verwachtingen van de twee kanten. Die verwachtingen zijn dat de periode voorbij is waarin Israël zijn autoriteit kon gebruiken in het globale voordeel van de Israëlische bevolking en in het globale nadeel van de Palestijnen. Die regels gelden niet meer. Nu denk ik, als Israëli, dat het verkeerd is de Israëlische regeringen van 1970 en ’71 te beoordelen alsof het regeringen van 1997 waren. De dingen zijn veranderd. Toen ging het erom het Israëlische bestuur te consolideren en men maakte zich gewettigde zorgen. Je moet de geschiedenis niet omdraaien.
Maar het is even verkeerd in 1997 te leven als in 1970. En de fouten die de regering- Rabin beging, met de onteigeningen en die bevroren werden , en de fouten die de regering Netanyahu maakt en die niét bevroren werden , illustreren volgens mij dat zij zich de veranderingen van de spelregels niet ten volle eigen gemaakt hebben, zeker waar die op Jeruzalem van toepassing zijn. Zolang ze die omschakeling niet doen, gaan we van kortsluiting naar kortsluiting.
Waarom ? Omdat iedereen het over Jeruzalem heeft als over een symbool, en niemand als over een echte stad met de problemen van een echte stad. En voor die stad is de status quo absoluut onhoudbaar. Jeruzalem is een kruitvat. Het is twee steden in één, twee economieën, twee manieren waarop de wet toegepast wordt, twee plansystemen elkaar overlappen, waar San Diego, California, en Tijuana, Mexico, in één stad bijeen zijn.
Ik zei al dat 40.000 huizen gebouwd werden voor Israëli’s op land dat voor Palestijnen bedoeld was. Sinds 1967 zijn er maar zeshonderd huizen voor Palestijnen gebouwd met enige regeringssubsidie, en het laatste was twintig jaar geleden. Van de total 70 vierkante kilometer zijn er maar zeven open voor Palestijnse woongelegenheid, en de drempels zijn enorm. De overbevolking is verschrikkelijk. Slecht zeven of acht procent van het budget van de stad gaat naar de 29 of 30 procent Palestijnen. Het werkt niet.
Het is niet mijn bedoeling de politieke aspecten hiervan te trivialiseren. Neem deze situatie als grondplan en teken daar het volgende op : sinds de Hebronakkoorden zijn de hele Gazastrook en al de stedelijke gebieden van de Westelijke Jordaanoever onder directe Palestijnse controle, in essentie binnen een Palestijnse staat. De enige Palestijnen die buiten bleven, zijn die van Oost-Jeruzalem. Dat is de politieke, commerciële, culturele elite van de Westbank. Gaan die zich daarbij neerleggen ? Geen kans. Spijtig genoeg heb je aan beide zijden de ?mantra? van Jeruzalem : telkens als er een politicus nood heeft aan een staande ovatie, haalt die Jeruzalem boven en hij is weer populair. Hoe radicaler de uitspraken en beloften, hoe liever. Maar ondertussen is Jeruzalem een tikkende tijdbom, en ginder buiten lopen kinderen met lucifers te spelen. Sommige van die kinderen in heel verantwoordelijke posities. De dag nadat de bulldozers begonnen te werken op Har Homa, moesten de onderhandelingen met de Palestijnen beginnen over de eindbestemming van de Gebieden. Maar de onderhandelingsteams zijn niet klaar, de regeringen zijn niet klaar, de openbare opinie is niet klaar. Aan beide kanten. De situatie is heel gevaarlijk aan het worden.
Waarom is Har Homa zo belangrijk ?
SEIDEMANN : Ten eerste is het écht de laatste reserve aan grond bij Oost-Jeruzalem, ook al is er nog veel plaats in Oost-Jeruzalem zelf. Veel belangrijker is dus dat 1997 niet 1971 is. Ze zeggen dat de Intifada niet uitbrak omdat de Palestijnen zich van de Israëli’s afscheurden, maar omdat ze in zekere zin als Israëli’s geworden waren. Of toch Israëlische verwachtingen begonnen te hebben. Wij hebben zo lang samengewerkt, dat zij nu zeggen : waarom kunnen zij aan die kant in dergelijke omstandigheden leven en moeten wij aan onze kant in deze omstandigheden leven ? Er is ook de factor dat ze niet uit de Oslo-akkoorden willen gelaten worden. Dat ze niet de laatste stadsbewoners in bezet gebied willen worden.
Op zichzelf zal Har Homa niet te verschillend zijn van de andere joodse nederzettingen in Oost-Jeruzalem : niet te mooi, betonnen dingen. Maar het cumulerend effect ervan maakt het wèl verschillend. Har Homa zal Oost-Jeruzalem afsnijden van het zuiden. Dat is wellicht een bijkomende reden waarom de regering er absoluut mee wil voortgaan. Nu kàn Jeruzalem wellicht niet echt afgesneden worden, maar de Palestijnen zien dit als een reële bedreiging. Het is de opeenstapeling van de verschillende aspecten die tot de rel geleid heeft.
Sus van Elzen
Jeruzalem, de tikkende tijdbom : inzet van alle discussies.
