In de ‘De kroonraad’ geven vooraanstaande politici hun opinie over de actualiteit. Deze week Willy Kuijpers over gouverneur Steve Stevaert, communautaire taal van Johan Vande Lanotte, de extra begrotingscontrole, de herrie bij de VLD, en de Europese referenda in Frankrijk en Nederland.
Mijnheer Kuijpers, Steve Stevaert heeft zichzelf aangesteld als gouverneur van Limburg.
WILLY KUIJPERS: Dat de provincieraad geen inspraak heeft bij de keuze van de gouverneur, wringt met het democratisch gevoel. Een burgemeester moet gedragen worden door zijn gemeenteraad, een eerste minister door zijn parlement. Ik pleit voor een herziening van de rol van de provincies. Ofwel blijven ze behouden zoals nu, maar dan moeten ze wel meer bevoegdheden krijgen en meer koepels uitbouwen waaronder de gemeenten kunnen samenwerken. Ofwel moeten we de grenzen van de provincies, die lang geleden door de Belgische staat getrokken zijn, herzien omdat ze vaak niet meer aan de sociologische realiteit beantwoorden. Nu de Vlaamse regering bevoegd is voor gemeenten en provincies, zou ze de moed moeten hebben om de hofdynastieën waar het nodig is te ontmantelen en te moderniseren. Men zou een stand van zaken moeten opmaken, zowel over het bestuurlijke als over het gerechtelijke niveau, en nagaan wat gerationaliseerd kan worden.
Kan de SP.A zonder Steve Stunt, en kan Steve Stunt zonder de SP.A?
KUIJPERS: Dat laatste zeker. In mijn ogen zal Stevaert een goede vaderlijke typisch Limburgse gouverneur zijn, wat een winstpunt is. We maken hier voorlopig nog niet mee wat ze in Friesland hebben beleefd, toen daar Hans Wiegel, het archetype van de niet-Fries, tot commissaris van de koningin werd gebombardeerd. Voor de SP.A is dit vertrek een zwaar verlies. Ik vind dat men erg vlug over generaties heen gaat. Het is een vervroegde verjonging die niet in de sterren geschreven stond, en die te snel komt. Onze politiek verslijt partijvoorzitters en ministers aan de lopende band, dat is geen goede zaak want de spoeling is te dun.
Stevaert heeft een eigentijds, pluralistisch, open en verdraagzaam socialisme gepredikt, en heeft de socialistische partij in die zin omgevormd. Zoals zijn evenknie Wouter Bos dat in Nederland heeft gedaan, naar het voorbeeld van de Duitse sociaal-democraten. Dat was een breuk met de generatie-Tobback. Johan Vande Lanotte zou die lijn kunnen voortzetten, maar ik weet niet of hij wel volop tot de generatie-Stevaert behoort. De partij zit op een hoog electoraal peil, en wil daar blijven. Het zou me niet verbazen mocht ze daartoe een nieuwe verruimingsoperatie voorbereiden.
Ik heb ook gemerkt dat de Vlaamse socialisten zich de voorbije tien jaar steeds meer hebben afgekeerd van hun Waalse broeders van de PS. Dat is een belangrijk feit in de context van de staatshervorming. Er schiet geen greintje meer over van de vroegere staatsbehoudende BSP. In die zin bekijk ik ook de scherpe uithaal van Vande Lanotte naar de Franstaligen.
Dat uitgerekend Vande Lanotte zo uithaalde, was verrassend.
KUIJPERS: Ik zie vier belangrijke elementen in de communautaire verhoudingen. De naties hebben zich gezet. Er is een Vlaamse en een Waalse natie, men kan dat niet meer ontkennen. De instellingen functioneren, de ene wat beter dan de andere. De discussies zullen in de toekomst niet zozeer meer gaan over faciliteiten, hoeveel kolommen men daar nu ook over vult, maar over centen. Zoals Hugo Schiltz en Maurits Van Haegendoren lang geleden al hebben voorspeld. Temeer omdat de federale begroting van jaar tot jaar minder zal kloppen, want wat winstgevend is, transfereert men van het federale bestuursniveau naar de deelstaten.
Een tweede gegeven is dat voor de eerste keer Waalse wetenschappers openlijk zeggen dat Wallonië moet ophouden met bedelen. Ze hebben het Waalse probleem opgetild naar een Europees niveau. Europa zal minder lang geld stoppen in Wallonië, dan België en Vlaanderen doen. Aan Europese regionale kredieten zijn tal van voorwaarden en resultaatsvereisten verbonden. Worden die niet gehaald, dan wordt de steun teruggeschroefd of geschrapt. En die resultaten zijn er in Wallonië niet. Vandaar dat Waalse economen de alarmklok luiden. Wallonië teert op een dubbele solidariteit: een uit Vlaanderen en een uit Europa. En als het niet oplet, dreigt het beide te verliezen.
Een derde punt is het stijgende ongenoegen in Vlaanderen. Men heeft ons lang genoeg aan het lijntje gehouden met de Belgische eenheid, de frank, de economie, en het wazige gedoe van het koningshuis. Bij de gewone mensen wordt dat alles neergesabeld door de simpele vraag: wat doen ze met onze centen? Ik noem dat ‘een Mobutu-reactie’. De mensen waren vroeger ook bereid om solidair te zijn met ‘de arme negertjes’, tot op televisie werd getoond in welke paleizen president Mobutu en zijn entourage leefden, toen was het snel afgelopen met de solidariteit.
Vierde gegeven is dat Vlaanderen ook internationaal zijn eigen gang begint te gaan. In vergelijking met Brussel-Halle-Vilvoorde heeft het dossier van de IJzeren Rijn niet veel stof doen opwaaien in de pers, maar het is van grote betekenis. Als die spoorweg door Nederland opnieuw geactiveerd wordt, maakt de Antwerpse haven zich los van Luik voor de handel met Duitsland. De waterverdragen en de uitdieping van de Westerschelde zijn andere voorbeelden van internationale economische contacten, waarbij Vlaanderen zijn natuurlijke omgeving ten volle gebruikt, zonder Wallonië erbij te betrekken.
Die vier elementen bieden een nieuw perspectief voor het Forum, waar de volgende ronde communautaire onderhandelingen zal worden gevoerd. In zekere zin ben ik blij dat de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde zo brutaal is geblokkeerd. Het is de trap te veel tegen de Vlaamse schenen, Wallonië zal de rekening gepresenteerd krijgen. En dan praat ik niet over het lijstje van de Vlaamse regering, maar onder meer over de verdeling van de federale schulden over de gewesten.
Premier Guy Verhofstadt (VLD) kondigt een extra begrotingscontrole aan, omdat er een tekort van meer dan een miljard euro dreigt. Een goede maand geleden heette het dat de begroting sluitend was, en dat de groei 2,2 procent zou bedragen. Drie dagen later meldde het Instituut voor Nationale Rekeningen dat de groei in het eerste kwartaal 0 procent bedroeg! Ofwel is de regering niet in staat om haar eigen statistieken te lezen, ofwel heeft ze schandelijk gelogen.
KUIJPERS: Er is een derde mogelijkheid: dat de financiële en economische kringen genoeg hebben van Paars. Het is ondenkbaar, of het zou dat toch moeten zijn, dat men een begrotingscontrole voert zonder vooraf te overleggen met de instellingen die de rekeningen controleren. Als een van die instellingen dan drie dagen later de begrotingscon-trole compleet belachelijk maakt, dan is dat de zwaarste aanval op Paars die je je kunt inbeelden. De financiële wereld en de ondernemers zijn het immobilisme van deze regering én het bekvechten aan de top van de VLD kotsbeu. Wat gebeurd is met de begrotingscontrole is voor mij een aanwijzing dat de dagen van Paars geteld zijn. Of er zouden plots nieuwe inkomsten uit de hemel moeten vallen.
Bij de VLD blijven ze vechtend over de vloer rollen. Voorzitter Bart Somers zal wie nog openlijk kritiek geeft uit het bestuur en eventueel uit de partij zetten. Patricia De Waele, schepen in Evergem, was het eerste slachtoffer.
KUIJPERS: Ik kom zelf uit een partij waar het dispuut nooit geschuwd werd, maar als de ruzies de dialoog overheersen, richt men zichzelf te gronde. In de drie traditionele partijen heeft men meestal de kans gezien om dissidenten te paaien met nevenfuncties en opdrachten allerhande. Dat was niet helemaal eerlijk, maar het rendeerde in elk geval. In de VLD zijn ze die kunst blijkbaar verleerd, en raken ze de rebellie niet meer meester. Jean-Marie Dedecker zal wild om zich heen blijven slaan. Dat men dan een kleine garnaal als Patricia De Waele als eerste slachtoffer kiest, maakt een zeer slechte indruk. Het is met een kanon op een mug schieten, illustratief voor de vervreemding tussen de top en de basis. Bij de VLD zie je precies hetzelfde fenomeen als vroeger bij de CVP: de top acht zich ongenaakbaar, en begint daardoor onbegrijpelijke fouten te maken. Van een open verruimingspartij is de VLD veranderd in een autoritaire partij, waar de Burgermanifesten al lang in de bibliotheek zijn weggeborgen, en waar de term ‘nieuwe politieke cultuur’ uit het jargon is geweerd.
In Frankrijk zegt 55 procent van de opgekomen kiezers ‘nee’ tegen de Europese grondwet.
KUIJPERS: Door allerlei richtlijnen die ingrijpen in het dagelijkse leven, met op kop de euro, voelt iedereen nu goed aan dat Europa bestaat. Daardoor groeit ook de angst. De angst voor de uitbreiding, de angst voor de migratie, en de angst dat men geen invloed meer heeft op het EU-bestuur in Brussel. Voor veel EU-burgers is ‘Brussel’ een bedreigend begrip, een centrum ver weg waar de belangrijke beslissingen worden genomen. Na Washington is Brussel de belangrijkste politieke stad in de wereld, iets waarvan wij Vlamingen ons trouwens goed bewust moeten blijven.
Het wantrouwen tegen ‘Brussel’ leeft ook in buurlanden als Frankrijk en Nederland, en ligt aan de basis van veel nee-stemmen. Want de Europese grondwet is lang niet zo antisociaal als vaak wordt beweerd. Ik had wel graag de regionale component beter ontwikkeld gezien. Tenslotte bestaat de Europese Unie uit 254 regio’s, die beducht zijn voor het centralisme in Brussel en dus voor de Unie.
Als de grondwet er níét komt, is dat niet noodzakelijk een ramp. De nationale staten zullen het beleid wel voortzetten. In de Verenigde Staten zijn er ook grote verschillen tussen de staten, zelfs inzake grondwettelijke rechten als de doodstraf of de beleving van homoseksualiteit. Europa is hoe dan ook verplicht verder te werken.
Koen Meulenaere
Willy Kuijpers : ‘Wallonië teert op Europese en Vlaamse solidariteit, en dreigt beide te verliezen.’
