Anna Luyten Freelance journaliste

Opera is helemaal niet oubollig meer, maar kampt nog te veel met dat imago. De operahuizen doen er alles aan om de jeugd aan te trekken. Dit weekend organiseert de Munt opnieuw ‘Take a note’, een kennismaking voor jongeren. Zij die hun eerste stap in de opera al zetten, zeggen: ‘Opera is de nieuwe underground.’

Dinsdag 8 maart. 21.20 uur. ‘ Hoe groter de zonde, des te groter de genade.

Het is een zin die in het hoofd van een jongen uit de engelenbak is blijven hangen.

Hij wil dat altijd blijven onthouden. Maar ook: ‘De paukenslagen. De triestheid van de strijkers. En de manier waarop die knappe, trotse vrouw met het scheermes van die klootzak haar keel doorsneed.’

Hij luistert iets meer dan een uur naar de prachtige, nieuwe opera Julie van Philippe Boesmans op libretto van Luc Bondy. Hij heeft de woorden van componist Boesmans op pagina 10 van het Muntmagazine met rode stift aangestreept: … daarover gaat dit stuk. De zelfmoord als drang. Als een eerste orgasme waar je bang voor bent.

‘Voor mij gaat het ook over de gevaarlijke verleiding van een onmogelijke liefde en de kracht van het gezond verstand.’ Hij is doordrongen van wat hij zag. Drie zingende personages op een scène. Hij spreekt over Julie, Jean en Kristin alsof het kennissen zijn. Negentien muzikanten in een orkestbak. Gecondenseerde emotie. ‘Passie die naar diep vanbinnen is getrokken’, noemt de jongen het. ‘Zo voel ik deze opera toch.’

Robin (23) zit op de derde rij van de hoogste en goedkoopste rang van de Brusselse Muntschouwburg. ‘Dit is mijn schuilplek’, zegt hij. ‘Hier ligt mijn hart open.’

Zijn baskets en kaki broek in combat-stijl zijn een soort camouflage.

’s Avonds in bed luistert hij wel eens met een koptelefoon naar songs van Radiohead, zijn favoriete groep. Maar dit is anders. ‘Dit is opera.’ Robin denkt dat hij niet meer zonder opera kan. ‘Het is puur en zinnelijk tegelijk.’

Hij zegt dat hij hier de toewijding voelt van diegenen die aan de tekst, de muziek, de decors, de kostuums, het licht en de regie hebben gewerkt. ‘Terwijl mijn ouders voor de televisie liggen en naar Thuis kijken, wil ik échte dingen meemaken. Hier zie je alles in het écht.’ Dat hij voor minder dan 10 euro, als jongen ‘van de boerenbuiten‘ kan komen kijken naar de wereldpremière van een nieuwe operacreatie, noemt hij ‘wonderlijk’. Al heeft het even geduurd voor hij het aandurfde om de Munt binnen te stappen. ‘De jongerendagen van de Munt, vorig jaar, hebben me de opera-angst doen overwinnen.’ Hij zegt dat hij in deze nok van het operagebouw zijn leven verdiept. ‘Ik ben al die commerciële popmuziek zo beu, het is zo instant en snel gemaakt. Zo saai.’ Hij zoekt opwinding en vindt die in de opera. Hij wijst naar de andere jongeren in de zaal: ‘Ik weet zeker dat wij pioniers zijn van een nieuwe rage. Opera is hip.’

Volgend jaar neemt hij samen met zijn vriendin een ‘ontdekkingsabonnement’ van de Munt. 33 euro voor zes voorstellingen. ‘Om even te kunnen verdwijnen uit het alledaagse, heb ik het liefst een vaste plek in de zaal.’

Energie

Er zitten dezer dagen wel meer enthousiaste, hippe jongeren in de opera. Op allerlei rangen, balkons en zitplaatsen. ‘Ik word erg aangetrokken door de poëtische kracht van opera’, zegt Coraline (20). ‘Het ontsnappen uit het ordinaire.’ Ze had graag gehad dat deze opera wat langer duurde. Alejo (21) is aangedaan. Tomaso (16) heeft van de muziek genoten. Zijn zus Carlotta (19) noemt haar voorliefde voor opera ‘een beminnen van de eenvoud, het pure sentiment’. Tijdens zomerfestivals geniet ze evengoed van jazz en rap. ‘Zolang het maar geen massaconsumptie van massacultuur is. Misschien is opera wel een soort nieuwe undergroundkunst voor ons, maar dan vanuit een vlucht voor het vulgaire en een zoektocht naar verfijning. Opera straalt zielsadel uit.’

En voor Alice (19), die al sinds haar vijf jaar naar de opera komt en evengoed van The Cure en Radiohead houdt, is opera: ‘Energie. Zich langzaam kunnen dopen in extremen, van diepe droefheid tot grote liefde. Rock en pop zijn veel onmiddellijker. Opera laat bezinken.’

Grote levensvragen

Operahuizen staan de jongeren met open armen op te wachten. Eens ze de schroom overwonnen hebben, stort de jeugd zich begerig in die omhelzing. Twee weken geleden organiseerde de Vlaamse Opera in Antwerpen een drukbezochte jongerendag rond de opera Salome van Richard Strauss. Opera-explorer, heet de formule waarmee de Vlaamse opera de -26-jarigen probeert aan te trekken. ‘Vooral de videoworkshop had veel succes’, zegt woordvoerder Vik Leyten van de Antwerpse Opera. Uit een onderzoek in 2002 blijkt dat jongeren 10 procent uitmaken van het Gentse operapubliek, in Antwerpen was dat toen maar 5 procent. ‘Dankzij het invoeren van de cultuurcheques komen nu ook in Antwerpen steeds meer jongeren naar de opera.’

In Gent bleken, dankzij de stedelijke promotie, jongeren met hun cultuurcheques in de eerste plaats de bioscoop, dan de Vooruit, en in derde instantie zowaar de opera te bezoeken.

De Brusselse Muntschouwburg maakt al jaren jonge mensen warm voor opera. Intussen hebben zo’n 1000 jongeren een eigen abonnement op het operahuis en worden er via schoolvoorstellingen, rondleidingen en stages duizenden jongeren bereikt. ‘We moeten jongeren echt laten zien wat opera vandaag de dag geworden is’, zegt Els Vanvolsem, verantwoordelijke voor de jongerenwerking in de Munt. ‘Wie hier niet geweest is, blijft zitten met een beeld van oubolligheid en zangers die drie keer zo dik zijn als het personage dat ze vertolken. Dat opera een levendige kunst is, eigentijds, gebruik makend van video, daar staan velen de eerste keer van te kijken.’ Dat opera een kunstvorm is voor elke jongere, is ook een boodschap die de jeugdwerking van de Munt wil meegeven. Zo worden jongeren van het technisch secundair onderwijs met graagte de operawereld binnengeleid. De ene school is meer geïnteresseerd in decorbouw, de andere meer in belichting. Leerlingen knippen en naaien blijven langer stilstaan in de kostuumateliers. Vanvolsem: ‘Terwijl ze naar de kostuumontwerpers en uitvoerders kijken, naar de snit en de valse plooien, realiseren ze zich vaak dat zij met hun kennis en kunde evengoed thuishoren in een operamilieu. Enkelen van die jongeren die hier met hun leerkracht een rondleiding kregen, liepen later in onze ateliers stage en hebben daarna een opera-abonnement genomen.’

Wat zoekt die groter wordende groep jongeren nu in de opera? Vanvolsem: ‘Het opgenomen worden in een emotioneel totaalspektakel. Opera’s behandelen vaak de grote levensvragen. Jongeren worden dagelijks geconfronteerd met de problemen die in de opera uitvergroot worden.’ Maar wat opera vooral zo aantrekkelijk maakt voor de jeugd, opgegroeid met televisie en video en dvd, ‘is het feit dat hier alles live is’. Daarom openen op een dag als die van Take a note alle technici hun trukendozen. ‘Hoe maak je donder en bliksem op een scène, hoe laat je een brand uitbreken, dat fascineert.’

Dat er steeds meer jongeren naar de opera komen, is ook belangrijk voor het genre zelf, meent Vanvolsem: ‘Ze vormen niet alleen ons toekomstig publiek, ze zijn ook de toekomstige operamakers. Als opera actueel wilt blijven, moeten er jonge cineasten, componisten, zangers en kunstenaars in de zaal zitten. Opera mag geen dode kunst worden.’

En ook de kinderen moeten er weer een plek krijgen. ‘We stellen geen leeftijdsdrempel voor het operapubliek’, zegt Els Vanvolsem. ‘De enige voorwaarde is misschien dat de kinderen de boventiteling kunnen lezen om het verhaal te volgen. Opera was vroeger een familiegebeuren. Veel families huurden een loge die van generatie op generatie werd doorgegeven.’ Tegenwoordig zijn er nog weinig jongeren die met hun familie de opera bezoeken. De meeste jonge ouders tussen de 30 en 40 jaar haken af om praktische redenen. Daarom organiseert de Munt nu ook familievoorstellingen. Rond De Toverfluit van Mozart bijvoorbeeld. ‘Zo kunnen de bekende operaverhalen weer deel uitmaken van onze algemene kennis.’

Er is veel hoop.

Vorige week werd Els Vanvolsem opgebeld door een jongen van 17. Hij wilde het meisje waarop hij verliefd geworden was, voor de eerste keer mee uit vragen naar de opera. ‘Als cadeau.’

Hij klonk een beetje schuchter. Hij vroeg: ‘Kunt u zeggen welke kleren wij moeten aantrekken? Ik wil niet uit de toon vallen.’

‘Het is altijd de eerste vraag die mensen zich stellen als ze naar de opera komen’, zegt Els Vanvolsem. En een paar keer per week geeft ze telkens weer hetzelfde antwoord: ‘Kleren. Gewoon: kleren.’

Anna Luyten

‘Wij zijn de pioniers van een nieuwe rage.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content