Vorige dinsdag getuigde een 16-jarig Vlaams meisje in het TV1-programma Koppen over haar werk als prostituee. Nog voor de uitzending werd ze aangehouden. “Koppen wil enkel de maatschappelijke realiteit tonen”, zegt Dirk Tieleman, eindredacteur van Koppen.

Dirk Tieleman

“Ik besefte dat het een delicate zaak was en heb daarom ook de juridische dienst van de VRT ingeschakeld. Alles bleek volgens de wet. Overal rijst nu de vraag waarom wij het meisje niet tegen zichzelf beschermd hebben. Ze wordt in november zeventien. Ze was heel zeker van haar stuk en wist waar het op stond. Ik ben ervan overtuigd dat ze het niet speelde. Ze verklaarde ook zelf dat ze iets riskeerde maar dat ze toch haar verhaal wou doen. Ze heeft de risico’s dus zelf duidelijk ingeschat. Ik heb ooit voor situaties gestaan waarbij het uitzenden van een getuigenis het leven van de getuige in gevaar zou brengen. In die gevallen heb ik die mensen tegen zichzelf beschermd. Hier ging het niet om een zaak van leven of dood. Het meisje wist zeer goed dat ze waarschijnlijk op de blaren zou moeten zitten.

Van bij de start van ons programma Koppen is besloten zo weinig mogelijk met professoren en politici te werken. We willen ‘gewone’ mensen in onze reportages. We willen ook geen schimmen opvoeren, zoals zo vaak wordt gedaan. Als we de mensen niet open en bloot kunnen tonen, dan zenden we het liever niet uit. Ik weet dat je ook goede programma’s kan maken wanneer je getuigen onherkenbaar zijn, maar Koppen wil een open programma zijn.

Ik wist dat het meisje aangehouden kon worden en heb mijn beslissing zeer zorgvuldig afgewogen. Het is misschien gevaarlijk om zoiets te zeggen, maar ze zou vroeg of laat toch tegen de lamp gelopen zijn. De openbare omroep krijgt al jaren het verwijt dat er niet genoeg gedurfd en ondernomen wordt. Nu we dat wel eens doen, breekt de hel los.

Er speelden naast de juridische en deontologische ook productionele belangen. De reportage was klaar en overal aangekondigd. Maar dat heeft nooit doorgewogen in mijn beslissing. Ik ben nog elke dag bezig met de journalistieke deontologie. Voor mij is dat heel belangrijk. In dit geval heb ik juist gehandeld. Ik had een goed onderwerp dat maatschappelijk relevant was, dat kon omkaderd worden en waarbij de getuige haar toestemming gaf. Indien ik ook maar één seconde had getwijfeld, was ik er niet mee doorgegaan.”

Pol Deltour

“Ik heb begrip voor de argumenten van de journalisten van Koppen, maar toch heb ik ook mijn bedenkingen”, zegt Pol Deltour van de Algemene Vereniging van Beroepsjournalisten in België (AVBB).

“Ik sluit mij aan bij het juridische argument van de VRT. Voor zover ik zie, hebben ze de wet niet overtreden. Maar de programmamakers dekken zich te sterk in met dat juridische argument. Het moet duidelijk zijn dat het journalistiek functioneren niet enkel juridisch kan benaderd worden. Zo geef je de beoordeling van de journalistiek in handen van het gerecht. Dan kunnen we evengoed onze Raad voor Deontologie opdoeken.

Ik zie hier een probleem rond het respecteren van de privacy van de persoon die geïnterviewd werd. In dit geval was het toch verstandiger geweest het meisje onherkenbaar te maken. Moest ze absoluut volledig herkenbaar in de reportage opgevoerd worden? Je kan evengoed een relevante en sterke reportage maken zonder haar identiteit volledig bloot te geven.

De VRT zegt dat ze de toestemming tot uitzending van het meisje op tape heeft. Maar dan nog moet je je als journalist de bedenking maken of je ze niet beter onherkenbaar maakt. Je zet iemand op het publieke forum terwijl het om een uiterst delicate materie gaat. Moet je zo’n jongere op dat moment niet een beetje in bescherming nemen tegen zichzelf? Maar er spelen natuurlijk ook commerciële en productionele belangen. De vraag is wat moet doorwegen. In dit geval heeft men blijkbaar voor het laatste gekozen.

Onze Raad voor Deontologie behandelt veel zulke zaken. De commercialisering van een reportage is ook een belangrijk element. Aan het eind van het interview heeft de journalist het meisje gevraagd of hij de beelden mocht gebruiken voor uitzending. Zij zou daarmee ingestemd hebben. Maar daarna gebeurde iets met dat interview dat de geïnterviewde onmogelijk kan bedoeld hebben. Het stuk werd niet zomaar uitgezonden. Er werden citaten of teasers uit gehaald en getoond in het VRT-nieuws van 13u. Die toestemming heeft het meisje misschien niet gegeven. Ik kan begrijpen dat ze zich een aap schrikt op het moment dat ze die teasers ziet. Hadden ze de reportage in alle sereniteit, zonder schreeuwerige aankondigingen uitgezonden, was er veel minder heisa geweest. Dan had men zich ook deontologisch beter kunnen indekken.”

Tina Deneyer