Het grove geval van ‘bisschop Williamson’ is het zoveelste signaal dat de paus net zoals zijn directe voorgangers een conservatieve en wereldvreemde koers vaart. Veel erger is dat hij de noodzakelijke hervormingen binnen de kerk blokkeert, de vrijheden en rechten van de gelovigen inperkt, de dialoog met de wereldgodsdiensten en de moderne wetenschap weigert, de vrouwenwijding verbiedt, zware beleidsfouten maakt, op eigengereide en ondoorzichtige wijze bestuurt, et cetera, et cetera.
Een van de gevolgen is de ineenstorting van de katholieke kerk in Europa. In Vlaanderen bijvoorbeeld zullen er in 2025 (reeds 30 jaar geleden voorspeld) haast geen priesters meer zijn onder de 70 jaar. In plaats van de bisschoppen op leeftijd te vervangen, dringt zich wegens een tekort aan priesters, trouw gebleven gelovigen en middelen, een samensmelten van bisdommen op tot één bisdom Vlaanderen.
Hoe de geloofwaardigheidskloof, de bestuurs- en vertrouwenscrisis in de katholieke kerk overwinnen? Welke aanpak is er nodig om tot een tijdige ommekeer in de Europese kerk te komen? Er is maar één weg: de onmiddellijke ‘op-stand’ van leken, kloosterlingen en priesters. Wie wacht op een wisseling in de top van de kerk of op een nieuwe generatie, zal de kerk zien ineenzakken. Andere wegen om de kerk te redden, zijn er niet:
1. Zich emotioneel ontladen en zwijgen. Vele (ex-)gelovigen zijn boos, verontwaardigd, verdrietig, teleurgesteld, gefrustreerd, cynisch… maar gaan na de ontlading over tot een ander onderwerp en zwijgen uit opportunisme, moedeloosheid, onverschilligheid. Maar wie zwijgt in deze moeilijke tijden, komt samen met de zwijgers in de tijd van de Reformatie op de puinhoop van de kerkgeschiedenis.
2. Uittreden of zich afkeren van de kerk. Hoevele miljoenen mannen en vrouwen, priesters, kloosterlingen en leken, hebben de laatste decennia, luidruchtig of stilzwijgend, de kerk de rug toegekeerd omdat zij de restauratiepolitiek van de paus beu zijn en niet meer geloven in de vernieuwing van de katholieke kerk? Vooral het spookachtige gevecht van de paus tegen de vrouw – die een leven wil aangepast aan de moderne inzichten wat betreft anticonceptie, echtscheiding, wijding van vrouwen et cetera – heeft diepe sporen nagelaten en haar uit de kerk gedreven. Nochtans waren het vooral de vrouwen die het geloof doorgaven aan de volgende generaties.
3. Zijn eigen weg gaan. Met betrekking tot de seksuele moraal, gemengde huwelijken en de oecume doen pastores en gelovigen op vele plaatsen – al of niet in stilte – alles wat hen in de geest volgens het tweede Vaticaans concilie juist lijkt, zonder zich iets van de paus en de bisschoppen aan te trekken. Sommige bisschoppen laten deze praktijken oogluikend toe.
4. Het verzet van de bisschoppen. De bisschoppen staan onder dubbele druk: enerzijds van de basis (‘de kerk van onderen’) en anderzijds van Rome (‘de kerk van boven’). Sommige bisschoppen volgen de paus blindelings, anderen laten zich horen in Rome maar worden het zwijgen opgelegd. De interne verscheurdheid tussen trouw aan de paus en het eigen geweten mondt bij vele bisschoppen uit in berusting. Ze hopen op… de Heilige Geest. Ze vergeten dat ze bisschoppen zijn, niet door de pauselijke benoeming maar door de bisschopswijding zelf. Ondertussen is in de Europese landen een ongekende erosie van het kerkelijk gezag aan de gang, wat geleid heeft tot een vijandige houding tegenover de katholieke kerk in de media en bij de bevolking.
Wat nu? De vier hierboven vermelde houdingen leiden niet tot enige koersverandering in Rome. Er is maar één aanpak – het vijfde alternatief – die nog effect zal sorteren: de actie ‘Wij zijn de kerk’, op voorwaarde dat ze massaal en Europees wordt gevoerd. Ze steunt op het principe dat niet de paus de eigenaar van de kerk is, maar dat de gelovigen (priesters, kloosterlingen en leken) de kerk zijn. Daarom moeten ze nu – vooraleer het te laat is – opstaan en spreken. Deze actie bevat drie luiken. Vooreerst moeten deskundigen zoals theoloog Hans Küng een Verklaring opstellen, die de basisvoorwaarden bepaalt waaraan de kerk moet voldoen om in de 21e eeuw een toekomst te hebben. Deze voorwaarden zijn: 1: vertaling van de blijde boodschap in huidige taken; 2: samenvoeging van ambt en charisma en toelating van vrouwen in alle kerkelijke ambten; 3: oecumenische openheid en dia-loog met andere godsdiensten; 4: autonomie van de regionale kerken.
Vervolgens moet deze Verklaring op internet komen in alle Europese talen en uitgehangen worden op de buitendeuren van alle kerken. Ten slotte wordt aan alle Europese christenen gevraagd om massaal, al of niet online, deze Verklaring te onderschrijven.
Berusting leidt tot ineenstorting van de kerk in Europa. Alleen ‘op-stand’, leidt tot vernieuwing van de katholieke kerk.
Robert Stouthuysen is gepensioneerd zakenman, erevoorzitter van het Vlaams Economisch Verbond en er
