Pakistan en India hebben al drie oorlogen gevoerd om Kashmir. De kans dat het opnieuw tot een grootschalig gewapend conflict komt, lijkt met de dag toe te nemen. En natuurlijk is de bevolking dan weer de dupe.

Drie oorlogen hebben India en Pakistan al gevoerd om Kashmir. Beide landen zeggen wel dat ze geen oorlog willen, en dat ze zeker nooit hun atoomwapens zullen gebruiken, maar ze beschouwen mekaar zonder meer als vijanden. En aan beide kanten zijn er lieden, getuige de gebeurtenissen van de afgelopen weken, die een oorlog op gang proberen te brengen.

Van de Pakistaanse hoofdstad Islamabad is het vijf uur rijden naar Muzaffarabad, de hoofdstad van Azad Kashmir (‘Vrij Kashmir’), de relatief smalle strook in de Pakistaanse invloedssfeer. Azad Kashmir is in naam ‘onafhankelijk’, heeft een premier en een president, en wie er vanuit Pakistan naartoe wil, heeft geen apart visum nodig. Wel een reis- en verblijfsvergunning die vermeldt waar men op welke dag zal zijn. Wie een papier heeft voor Muzaffarabad mag niet zomaar naar Rawalakot. Journalisten al zeker niet.

Trekkers en klimmers op weg naar de K2, de Karakoram Highway of de (door Pakistan ingelijfde) Noordelijke Gebieden merken dat misschien niet onmiddellijk op, maar dit gebied is eigenlijk al in oorlog sinds 1988, toen het JKLF (Jammu and Kashmir Liberation Front) de strijd voor de onafhankelijkheid aanvatte. In Muzaffarabad loop je geen tien minuten in de hoofdstraat zonder aangesproken te worden door heren in burger die je willen controleren. En tien minuten later, weer twee, enzovoort.

Die dag was er een betoging van moslimmilitanten tegen de alliantie van Pakistans president Pervez Musharraf met de VS. Lashkar e Taiba en Jaish Muhammad, twee radikale, gewelddadige groepen met Osama Bin Laden in hun banier, eisten het recht op om gewapende acties te voeren in Kashmir en India – als ‘vrijheidsstrijd’ en niet als ’terrorisme’. Professioneel woest zagen ze eruit, pers en fotografen werden met hulp van de politie uit hun buurt gehouden. In Muzaffarabad is de overheid zenuwachtig, en paraat om op het minste snel te reageren.

EEN KOELE HANDDRUK

Zo lag het landschap erbij voor 13 december, toen onbekenden in New Delhi het Indiase parlement bestormden met machinegeweren en 14 mensen doodschoten. India wist algauw te zeggen dat de daders militanten waren van Lashkar e Taiba en Jaish Muhammad en in Pakistan een opleiding hadden gekregen. Het eiste hun uitlevering, anders zou het ze – naar Amerikaans voorbeeld – zelf komen halen. In afwachting kwamen troepen in beweging en werd een escalatieproces ingezet dat vorige week lijnrecht naar een open oorlog leek te leiden.

Vorige vrijdag en zaterdag woonden de Indiase premier Atal Behari Vajpayee en de Pakistaanse president Pervez Musharraf in het Nepalese Katmandu een top van de regionale staten bij. Daar reikte Musharraf Vajpayee de hand – die door de Indiër aangenomen werd. Maar onmiddellijk daarna werd aan Indiase kant benadrukt dat Pakistan veel meer moest doen om de oorlogsdreiging te doen afnemen. Ongetwijfeld onder druk van de VS en het Verenigd Koninkrijk (premier Tony Blair is toevallig op rondreis in de regio) heeft Islamabad een begin gemaakt met de arrestatie van de leiders en leden van beide militantengroepen, maar voor India is dat voorlopig nog lang niet voldoende.

New Delhi, dat in Afghanistan dankzij de Noordelijke Alliantie een behoorlijke voet aan de grond heeft en zich nog gekneusd voelt vanwege de aandacht die de VS voor Pakistan hadden in de oorlog, wil de partij poker uitzitten tot het onderste uit de kan gehaald is. Kan het Pakistan niet internationaal laten veroordelen als bakermat van het terrorisme (vanwege de Taliban, al-Qaeda en de Kashmiri militanten), dan wil het Islamabad toch dwingen de militante groepen te ontbinden en de gewapende strijd in Kashmir te verbieden. Zodat het daar zelf vrij spel heeft. Dat is een gevaarlijk gokspel, want het is niet zo zeker dat Musharraf dat voor mekaar krijgt zonder zelf ten val gebracht te worden door ‘de straat’.

Kashmir zit de Pakistanen in het bloed, nog meer dan Afghanistan. Was Musharraf mogelijk al voor september van plan met de radicale militantengroepen af te rekenen, het opgeven van de strijd om Kashmir is een heel andere kwestie. Kashmir is de oogappel van het Pakistaanse leger. De militaire geheime dienst ISI trekt aan de touwtjes in Vrij Kashmir en manipuleert tal van Kashmiri verzetsgroepen (de meeste daarvan zijn bemand door Pakistanen, al wordt dat steevast ontkend).

Die ISI is de laatste tijd een beetje aan de kant gemanoeuvreerd door Musharraf. Misschien willen sommige gefrustreerde ISI-leden de president met een écht probleem opzadelen, een oorlogje met India bijvoorbeeld, om zelf opnieuw aan de macht te komen en het land weer in de ‘zuivere’ islamistische politieke lijn te dwingen. Een gewapende overval op het Indiase parlement is in dat verband geen slecht idee. Om nog te zwijgen van de Lashkar e Taiba zelf, die toch al aan een oorlog bezig zijn en rekenen op verborgen Taliban-sympathie bij de Pakistaanse bevolking.

Vooral omdat wat hier gezegd is over Muzaffarabad en het ISI- of politieregime dat daar heerst, slechts een bescheiden spiegelbeeld is van wat er aan de Indiase kant van de bestandslijn gaande is. Sinds het prille begin van de aanvankelijk zuiver politieke opstand in Jammu en Kashmir – onder Indiaas bestuur – heeft New Delhi geprobeerd die beweging met geweld neer te slaan. Met tienduizenden soldaten tracht het de vallei van Srinagar en de bergen van dit land met zijn islamitische meerderheid in bedwang te houden. Dat leger gedraagt zich als een echt bezettingsleger, met alle moorden, verkrachtingen en plunderingen die dat met zich brengt. En die steeds meer ook gewapend verzet oproepen. Sinds 1988 heeft men het hier over rond de 70.000 doden. In Azad Kashmir zijn grote stroken land achter de bestandslijn ontruimd, gevluchte dorpelingen wonen in kampen en houden de woede van de opstand smeulend.

Kashmir had volgens de procedure bij de verdeling van het subcontinent wegens zijn moslim-meerderheid naar Pakistan moeten gaan, maar werd door zijn eigengereide maharadja aan India gegeven. De nationalistische godsdienstoorlog is hier dus nooit ver weg – bij de militantengroepen die Pakistan in hun greep trachten te houden, en die Musharraf moet liquideren als hij wil slagen in zijn politiek, maar ook bij de Indiase partij BJP waar de hindoe-nationalisten het hoge woord voeren.

En de dupe is het Kashmiri volk, zoals JKLF-oprichter Amanullah Khan zegt: gevangen tussen twee stoelen, India dat grootmacht wil zijn, en Pakistan dat gidsland voor moslims wil zijn, en die elk de hele koek voor zichzelf willen. Het recht op zelfbeschikking is daarvan het eerste slachtoffer.

Sus van Elzen

Foto’s Maria Fialho