Een paar weken geleden werd teruggeblikt op de witte mars van 1996, in Wallonië met veel meer enthousiasme dan in Vlaanderen. Over de taalgrens leek die mars wel een mijlpaal. In Vlaanderen zit de herinnering aan de hysterische jaren 1996-’99 minder gemakkelijk. Dat zette een domper op de herdenking. De wetgevende verkiezingen van ’99 werden ook al anders beleefd ten noorden als ten zuiden van de taalgrens. In Vlaanderen werden ze geïnterpreteerd als een trendbreuk. Het aantreden van Paars was volkomen nieuw en bijzonder hoopgevend. Het einde van de tunnel was bereikt, alom lucht, licht en ruimte.
Langzaam maar zeker werd alles grijs. De media ruilden de verafgoding voor de rust. Bij zo’n stemming hapert Paars, dat leeft van opflakkering naar opflakkering en staat tussendoor op een laag pitje. De uitslag van de recente gemeenteraadsverkiezingen werd de aanzet tot zo’n opflakkering. Hij werd daartoe heel positief geïnterpreteerd. Dat de naakte cijfers andere lezingen toelaten, werd vergeten. Terecht, in een dramademocratie wordt een verkiezingsuitslag niet in de urnen, maar in de studio’s en de krantencommentaren gemaakt. Daarin werd resoluut gekozen voor het licht. De beleidsverklaring van premier Guy Verhofstadt tilde Paars verder op in dat licht. Die man vernieuwt zijn functie. Hij maakt duidelijk dat een hedendaagse premier ook moet zorgen voor optimisme. Ik schrijf dit zonder ironie. Een groot aantal Belgen staat stijf van het zuur, maar veel te klagen over hun persoonlijke leven hebben die lui niet. Het is de taak van democratische partijen die mensen daarop te wijzen. ‘Straf ons af als het slecht gaat met u en uw gezin’ moeten ze zeggen, ‘maar straf ons niet af omdat ge u een bult zuur hebt laten aanpraten.’ Blijkbaar hebben ze dat bij de VLD begrepen: groothandelaar in verzuring Jean-Marie Dedecker buiten, positief denkende Noël Slangen binnen. Op verzuring, zo zei deze laatste, heeft het Vlaams Belang een monopolie, de andere partijen moeten daarvan afblijven. Een waarlijk democratische partij, zo had hij daaraan kunnen toevoegen, moet zich bezighouden met geluk. Het is duidelijk waar de VLD naartoe wil. Als ze dat soort stemming op tijd en stond kan hypen, maakt ze voorwaar een goede kans op remonte en Paars een kleine op continuïteit.
En over de taalgrens? Op de verkiezingsavond leek de PS de ‘affaires’ nog zonder zware averij te trotseren. Even later zat de PS-burgemeester van Charleroi in de cel, en Elio Di Rupo in het soort misère dat Amerikanen ongekuist omschrijven als deep shit. Op verschillende plaatsen in Wallonië duiken nu affaires en schandalen op, als paddenstoelen in een herfstbos. ‘Al 10 jaar gesjoemeld in Charleroi’, zegt de krantenkop. Het zal nog wel10 jaar duren voor dat alles is opgelost en opgeklaard, luidt de symmetrische diagnose van Johan Vande Lanotte. Di Rupo heeft, met andere woorden, zijn bezigheid.
Wallonië begint, zoals Vlaanderen 10 jaar geleden, aan een decennium politieke vernieuwing, met alle zin, maar vooral ook onzin die daarmee gepaard gaat. De landsdelen worden niet alleen gekenmerkt door een verschillende economische dynamiek en verschillende politieke machtsverhoudingen; zij leven ook op een verschillend ritme. Hun politieke rollercoasters lopen niet synchroon. Opmerkelijk. Een studie bevestigde zopas wat iedereen die ernstig naar de landsdelen kijkt allang weet: de culturele verschillen tussen Vlamingen en Walen zijn gering tot onbestaande. Er is geen tegenstelling tussen die vaststelling en het nieuws. Wat er nu gebeurt, heeft weinig met de mensen en de kiezers te maken. Die ondergaan en reageren, maar initiëren niet. In Vlaanderen ging politieke vernieuwing en modernisering gepaard met de groei van extreemrechts. Gebeurt dat nu ook in Wallonië, terwijl wij inmiddels genieten van een remmende voorsprong?
MARK ELCHARDUS IS HOOGLERAAR SOCIOLOGIE AAN DE VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL.
Mark Elchardus
