EMDR, de therapie die prins Harry volgt. Hoe werkt het?

Heb je psychische klachten die wortelen in een traumatische gebeurtenis? Klop eens aan bij een EMDR-therapeut. De Britse prins Harry behandelt er zijn angst mee na het trauma van de dood van zijn moeder.

EMDR (eye movement desensitization and reprocessing) onderzoekt psychische klachten als uitingen van pijnlijke gebeurtenissen in het verleden. Denk aan seksueel geweld, een auto-ongeval, pesterijen, een hond die je aanviel, maar ook terrorisme of verlieservaringen. Een hele waslijst aan ervaringen kunnen tot psychische problemen leiden, tenminste als je er niet in slaagt ze op een gezonde manier te verwerken of te ‘integreren’ in je brein.

Freek Dhooghe is voorzitter van EMDR Belgium. Als klinisch psycholoog past hij de therapie al 15 jaar toe. ‘EMDR is bewezen effectief bij mensen die een enkelvoudig trauma opliepen’, vertelt hij. ‘Dat bevestigen de Wereldgezondheidsorganisatie en zeer recent nog de Europese Commissie. Naarmate trauma’s complexer worden of wortelen in meerdere gebeurtenissen, heb je nood aan een meer integrale aanpak met diverse therapieën. Maar ook daar kan EMDR een heilzame rol spelen. Het kan bijvoorbeeld helpen om beter met pijn, angsten of depressieve gevoelens om te gaan.’

Herbeleven én verwerken

‘Onder begeleiding van een EMDR- therapeut haal je een pijnlijke herinnering, gedachte of een gevoel gelinkt aan een gebeurtenis op. Op hetzelfde moment volg je met je ogen een voorwerp dat snel van links naar rechts beweegt: de vingers van je therapeut, een stokje of nog iets anders. Die combinatie van opdrachten vergt zo veel geheugencapaciteit dat de levendigheid van je herinnering vermindert. Tijdens een EMDR-sessie mist ons werkgeheugen simpelweg de ruimte om de negatieve lading van een gebeurtenis volledig te reproduceren. Daardoor herschik je de gebeurtenis op een neutralere manier in je hersenen. Samengevat herbeleef en verwerk je de nare ervaring in één beweging.’

‘Die neutralere opslag helpt je om iets in een ander perspectief te bekijken. Er ontstaat een zekere afstand. Pesterijen in je jeugd verliezen hun ontregelend vermogen. Ze slagen er minder in om je nachtrust te verstoren, ze leiden niet meer tot sociale angst of tasten je zelfbeeld niet langer aan. Eigenlijk vervellen ze tot een onprettige maar voorts normale herinnering, zoals je er vele hebt.’

EMDR onderscheidt zich van andere therapieën in haar gerichtheid. ‘We prikken doelbewust waar het pijn doet, waardoor dingen sneller loskomen en een verwerkingsproces kan starten’, legt Dhooghe uit. ‘Dat kan heftig zijn voor de cliënt. Anderzijds resulteert de therapie vaak in een snelle en blijvende vermindering van klachten zoals slaapproblemen en angst. Mensen tonen zich vaak verbaasd over hun plotse herstel. Bij enkelvoudig trauma kunnen een paar goed begeleide EMDR-sessies even effectief zijn als een jarenlang traject met praatsessies. Ook als therapeut haal je er veel uit. Toen ik nog geen EMDR gebruikte, ervoer ik soms onmacht. Je voelde vaak wel aan dat er bepaalde trauma’s speelden, maar tegelijk wist je nooit hoe of wanneer je er de vinger op zou kunnen leggen.’

Ingangswegen

‘Een trauma behandelen door erover te spreken is per definitie ingewikkeld. Dat weten we vanuit neurobiologisch onderzoek. Soms lukt het mensen niet om over iets te spreken, of hebben ze de gebeurtenis die het trauma veroorzaakte uitgewist. Omgekeerd merk je dat sommige cliënten jarenlang praten over hun moeilijkheden maar weinig vooruitgang boeken. In die gevallen biedt EMDR ingangswegen om toch naar de kern van een probleem te gaan. Je kunt immers ook vertrekken vanuit een gevoel, een lichaamsgewaarwording, een gedachte of geur.’

‘Zo behandelde ik iemand die bij de geur van verbrand rubber telkens een tragisch verkeersongeval herbeleefde. Van het ongeval zelf wist ze niet veel meer, maar de emoties die de geur opriep, bleven zeer heftig en ondermijnend. Via EMDR maken we zo’n gebeurtenis opnieuw wakker via de juiste triggers en starten we een zelfhelend proces. Dat is meteen ook het wonderlijke aan de therapie: we spreken de verwerkingscapaciteit van het eigen lichaam aan. Vergelijk het met een snijwonde. Als je je snijdt, onderneemt je lichaam óók actie om de wonde te dichten en te genezen. De snelle oogbewegingen zorgen ervoor dat je geest en je lichaam iets schokkends op een natuurlijke en gezondere manier re-integreren.’

Onder de waterlijn

EMDR-therapie kan emotioneel zwaar zijn. Dhooghe: ‘Mensen schrikken soms dat zo veel speelt onder de waterlijn. Niet iedereen verwacht dat plots pijnlijke dingen aan de oppervlakte komen. Daarom is een goede therapeutische omkadering belangrijk. Wie start met de sessies moet zich voldoende veilig voelen om naar een kwetsbaar deel van zichzelf te gaan. Omgekeerd moet de therapeut goed aanvoelen welk tempo en welke intensiteit gepast zijn. In die zin mogen alleen psychiaters en psychologen de therapie geven, maar ook zij moeten een speciale opleiding gevolgd hebben.’