Artikel 5 van de Universele Verklaring van de Mens: “Niemand zal onderworpen worden aan folteringen, noch aan wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing.”
Dit is nog maar het begin”, zei de beul tegen de gevangene nadat hij hem had geslagen en met zijn smeulende sigaret gaten had gebrand in de rug van zijn slachtoffer. “Nu kan je eindelijk de grens van je geestelijke en lichamelijke uithoudingsvermogen testen. We nemen je mee naar de kelder waar je alle soorten marteltuigen kan uitproberen.”
“Wij beslissen hier over leven en dood. Wij, en niemand anders. En eigenlijk, of je nu bekent of niet, vermoorden doen we je toch. Als doodsoorzaak zullen we zelfmoord vermelden.”
Je houdt het nauwelijks voor mogelijk. Maar dergelijke gesprekken vinden dagelijks plaats in tientallen landen over de hele wereld. Vaak is bij het folteren een arts aanwezig om de beul met raad en daad bij te staan. Niet om het slachtoffer te helpen.
Foltering heeft haar eigen cynische woordenschat. Bijvoorbeeld “de grill” (een metalen bed dat uitgerust is voor het toedienen van elektrische schokken), “de papegaaienstok” (waaraan het slachtoffer met het hoofd naar beneden wordt opgehangen), “de telefoon” (waarbij de beul met beide handpalmen tegelijk op de oren van het slachtoffer slaat) en “het ontbijt” (het slachtoffer moet zijn eigen urine opdrinken).
Foltering gebeurt in de meeste gevallen tijdens de eerste dagen of weken van de gevangenschap. De folteraars kunnen in die periode vaak met het slachtoffer doen wat ze willen. De buitenwereld is vaak nog niet op de hoogte van het lot van het slachtoffer, of hulp en bijstand uit de buitenwereld wordt afgeblokt.
KWETSEND IN LICHAAM EN GEEST
De internationale gemeenschap veroordeelt officieel folteren in niet mis te verstane termen. De Verenigde Naties hebben het verbod op foltering laten opnemen in het internationale recht. Omdat “folteren de mens diep kwetst en vernedert in lichaam en geest”. Ondanks al die verklaringen blijven tal van regeringen rustig verdergaan met folteren. Omdat folteringen potentiële dissidenten en politieke en syndicale tegenstanders kunnen afschrikken, heet het in die perverse logica. Folteren is vaak niet bedoeld om betrouwbare informatie in te winnen. Dat weten de folteraars zeer goed.
Folteren wordt gebruikt om de mens zelf te breken. Regeringen gebruiken foltering strategisch. Om de bevolking te intimideren en onder controle te houden. Ondertussen onderschrijven die regeringen op internationale fora antifolterverdragen. De uitvoering daarvan wordt dan “vergeten”.
Foltering moet worden stopgezet. Mensenrechteneducatie overal in de wereld kan een eerste stap zijn. Daarnaast moet een internationaal systeem van controle en verplichte rapportering worden opgezet. En het Internationaal Permanent Tribunaal moet door de internationale gemeenschap krachtig gesteund worden. Folteraars mogen nooit vrijuit kunnen gaan.
Willy Laes, Peter Minten, Amnesty International.
Deze reeks is een gemeenschappelijk initiatief van de Liga voor Mensenrechten, Amnesty International Vlaanderen, Artsen zonder Grenzen, Oxfam-Solidariteit en de uitgever van Knack.
