Speurders in Neufchâteau, Brussel en Hasselt zoeken gretig naar duivelsnetwerken. Bij de experts zijn er gelovers en niet-gelovers.
Vorige week werd door alle media gemeld hoe het zwaartepunt van het Neufchâteau-onderzoek zich van Marc Dutroux naar een grootschalig satanisch netwerk heeft verplaatst. Onder meer in Gent, aan de kust en in Limburg worden verdachte overlijdens van tientallen jaren oud onderzocht. Getuigen herinneren zich dat ze in hun kinderjaren slachtoffer van satanisch ritueel misbruik waren. Volgens Neufchâteau zijn er drie niveaus in het netwerk. Op het eerste niveau zijn er de ouders die hun speciaal hiervoor gebaarde kroost offeren. Op het tweede niveau zijn er de organisatoren van de erediensten. Op het derde niveau circuleert een lijst namen van prominenten, die tijdens de orgieën gefilmd en later gechanteerd worden. Het netwerk, dat in de jaren vijftig tijdens selecte bijeenkomsten in een hotel aan de kust ontstaan is, zou nu wereldwijd vertakt zijn.
Op welke harde elementen het occulte verhaal van Neufchâteau gebaseerd is, is minder duidelijk. Zeker is dat een Limburgse huisarts, die zich in dit soort getuigenissen bekwaamd heeft, in augustus een lijst namen aan Paul Marchal heeft gegeven, die ze aan procureur Michel Bourlet heeft doorgespeeld. Het gerecht van Hasselt is al sinds juni, dus voor de zaak-Dutroux, bezig met een onderzoek naar satanisch misbruik. Daarna zijn via andere politiediensten en via de groene kliklijn nog meer getuigenissen in Neufchâteau aangewaaid. In november werd in Brussel een grote vergadering gehouden met de Limburgse speurders, de Brusselse BOB en de 23ste brigade van de Gerechtelijke Politie. Verscheidene media werd geruime tijd geleden door het gerecht gevraagd de zaak stil te houden, tot eind december de bal toch aan het rollen ging. Op 21 december was er een huiszoeking bij het duivelsinstituut Abrasax in Forchies-la-Marche, nadat er bij Dutroux’ handlanger Bernard Weinstein een brief van ene Anubis was gevonden.
Klachten over bizarre rituelen van lieden die op Faustiaanse wijze een pact met de duivel sluiten, zijn lang niet uitzonderlijk meer. Maar nog nooit werden netwerken van satanic ritual abuse (SRA) bewezen. De ?experts? worden vaak opgedeeld in believers en disbelievers, gelovers en niet-gelovers. In het eerste kamp kwamen de Leuvense vorsers Karel Pyck (zie kader) en Els Lecompte in de media al uitvoerig aan het woord. Bij de sceptici schreef de Nederlandse professor Hans Crombag, die aan de universiteit van Antwerpen rechtspsychologie doceert, recent een boek (?Hervonden herinneringen en andere misverstanden?), dat in een apart hoofdstuk brandhout maakt van alle satansverhalen. Professor Crombag woont vlakbij de Belgische grens, in een buitenwijk van Maastricht, waar in volle Dutroux-hysterie het huis van een vermeende pedofiel, een onschuldige vluchteling, kort en klein geslagen werd.
HANS CROMBAG : Ik zat te wachten tot de theorie over de wereldwijde samenzwering van satanisten zou opduiken. Alleen kon ik me niet voorstellen dat het gerecht er zelf mee zou uitpakken. De Amerikaanse socioloog Jeffrey Victor had mij eind december nog een bericht gestuurd : hij vroeg of in de zaak-Dutroux nog geen satanische sektes waren verschenen, want het klimaat was er rijp voor. Niet alleen vonden geruchten een gretige voedingsbodem, maar bovendien bracht de overheid zelf een officiële geruchtenmachine op gang door om anonieme tips te vragen. En de fantasie moest zeker geprikkeld worden door het graafwerk in onderaardse gangen, een geliefd oord voor satanisten. Welnu, het bericht van Victor was nog niet koud, of ik zag de eerste artikels al verschijnen. Eindelijk, dachten wij.
Die Jeffrey Victor is de auteur van het boek ?Satanic Panic?, waarin hij de geschiedenis schreef van één bepaalde stadslegende. Op verschillende plaatsen in Amerika stak gelijktijdig hetzelfde gerucht de kop op : op vrijdag de dertiende zou een blond meisje door satanisten ontvoerd en aan de duivel geofferd worden. Sindsdien spreekt men van satanische paniek of geruchtenpaniek. Een andere klassieke, aanstekelijke stadslegende is het verhaal van het meisje dat onder een brug in Parijs slaapt en bij het ontwaken één nier kwijt is. Kortom : het huidige Belgische onderzoek bevat alle karakteristieken van satanische paniek en behelst niet meer dan een oeroude stadslegende.
Wat betekent dat voor het onderzoek ?
CROMBAG : Als het gerecht zich inderdaad toelegt op het satanische onderzoek, zit het onderzoek-Dutroux in het slop, en komt het misschien nooit meer goed. Want het is natuurlijk een fataal dwaalspoor. Dan is de Belgische justitie bezig met een wild goose chase, een spokenjacht. Dan is dat geen doorbraak voor het onderzoek, maar de doodsteek. De vreselijke implicatie is immers dat het gerecht dan kennelijk geen betere aanwijzingen te onderzoeken heeft, en dat de zaak-Dutroux, zoals zovele andere in België, niet echt opgelost geraakt. Waarna iedereen vanuit de samenzweringstheorie kan roepen : in de doofpot !
Als dit onderzoek hard wordt gemaakt, heeft België een wereldprimeur, zegt professor Pyck.
CROMBAG : België is inderdaad aan een wereldprimeur bezig, namelijk door z’n gerechtelijk apparaat in zo’n staatszaak op zo’n dwaalspoor te zetten. Dat is een wereldprimeur van absolute verstandsverbijstering. Dat een gehucht in Alabama z’n hersens verliest, goed, maar dat een staat satanische netwerken wil uitroken waarin al z’n prominenten zouden zitten : op die schaal heb ik het niet eerder gezien.
Het gerecht deed een inval bij Abrasax op 21 december, de dag van de winterse zonnewende, omdat men dacht een soort heksensabbat op heterdaad te betrappen tijdens het schennen, offeren of nuttigen van kinderen ?
CROMBAG : Dat wijst erop dat het onderzoek in nauwe schoentjes zit. Er zijn de jarenlange FBI-onderzoeken in Amerika geweest ; er was het officiële Britse onderzoek van Jean La Fontaine ; er was de Nederlandse commissie- Hulsenbek : nergens werd een zweem van bewijs gevonden. Geen lijken, geen aanwijzingen van moorden, geen satanisch misbruik op pornovideo’s.
Eeuwig tegenargument : ze laten geen spoor achter omdat zij zo machtig en slim zijn ! Hoe zouden de satanisten op grote schaal slagen in die perfecte misdaad, waarin de grootste misdaadsyndicaten niet slagen want ook de mafia laat altijd wel ergens sporen achter. De deelnemers worden naar verluidt gehersenspoeld maar zelfs de CIA heeft altijd vergeefs naar dergelijke controletechnieken gezocht.
Volgens een Amerikaanse pressiegroep zouden wel 50.000 kinderen per jaar voor Satan vermoord worden. Dat rijmt niet met de politiestatistieken, want op geen stukken na raken zoveel kinderen zoek, weerlegt het FBI dan. Antwoord : die kindjes worden speciaal daarvoor gekweekt, worden nooit aangegeven, en komen dus in de statistieken niet voor. Dat zijn de beruchte baby breeders, die je nu ook in het Belgische verhaal ziet opduiken. Alleen heeft België er nog een origineel element aan toegevoegd : die kindjes worden niet alleen speciaal verwekt en gebaard, maar ze worden er ook nog een aantal jaren voor opgevoed, als een soort slachtvee.
De onderzoekers in Hasselt hebben acht getuigen, die allemaal in therapie zijn. Speelt dat een rol ?
CROMBAG : Natuurlijk speelt dat mee. Meestal komen deze verhalen niet spontaan los, maar worden ze opgebouwd in gesprekken met therapeuten, die in dit soort zaken geloven, die suggestieve vragen stellen, die helpen om vorm te geven aan het ongeluk van hun patiënten. De getuigen zijn meestal te goeder trouw, maar ze zijn depressief, verward of psychologisch gestoord. Het feit dat ze nu weten wat de bron is van hun leed, biedt hen troost. Maar belangrijker nog is de legitimatie : de therapeut is iemand die ervoor gestudeerd heeft, hij neemt hen ernstig, en hij legitimeert zo de verhalen die door anderen als wanen bestempeld worden. Het vreselijke gevolg is dat ze dan wel moeten breken met hun satanische familieleden, en alléén komen te staan. Maar de therapeut wordt hun vader en hun moeder.
In Hasselt, Brussel en Neufchâteau zitten nu tientallen speurders op satanische netwerken. Van agenten en magistraten verwacht men toch niet dat ze lichtgelovig zijn ?
CROMBAG : De gretigheid van justitie is de ultieme legitimatie en gaat nog een grotere stroom aangiftes op gang brengen. De getuigen zullen zich in rotten van drie aanmelden ! Heel gestoord België, wat hopelijk toch een minderheid blijft, voelt zich aangemoedigd. En vergis u niet : agenten zijn even goedgelovig als anderen. Ik heb in Nederland een enquête onder politieambtenaren gehouden. Ik vertelde hen een extreem satanisch verhaal waarin mensen van rang en stand pasgeboren kindjes zouden offeren en opeten. Liefst 87 procent meende dat het waar was. In sommige landen heb je al gespecialiseerde agenten, de cult cops.
Het verschil is wel dat het Belgische onderzoek met vier kinderlijken begonnen is. Bovendien is er die brief waarin Weinstein gevraagd wordt een cadeau voor de hogepriesteres mee te brengen.
CROMBAG : Als dat het enige harde element is, is het verrekt weinig. Je hebt in België heksenkringen en andere vreemde groepjes, en ongetwijfeld zullen zonderlinge geesten en overspannen pubers wel eens een occult feestje brouwen. Maar wat die vier lijken betreft : die waren toch niet speciaal opgevoed om aan Satan te offeren ? Er is bij mijn weten geen link met het satansverhaal.
Feit is dat duizenden mensen in de hele wereld vertellen dat ze slachtoffer van satanisch seksueel misbruik zijn.
CROMBAG : Het demoniseren van tegenstanders is een fenomeen van alle tijden. Door de eeuwen heen zijn de ingrediënten van het verhaal zeer klassiek gebleven : mensenoffers, kannibalisme, seksueel misbruik, bestialiteit, kindermoorden, satanskinderen… Het huidige verhaal in België bevat dezelfde elementen die al in de twaalfde eeuw tegen de Waldenzen in Lyon werden gehanteerd : incestueuze praktijken, orgieën in onderaardse gangen, erediensten voor de duivel. Dezelfde kenmerken zitten in de middeleeuwse heksenjachten.
De recente zaken van satanische paniek worden wel eens vergeleken met het gerucht van Salem in Amerika in de zeventiende eeuw : toen begon het na bizarre verhalen van enkele meisjes en eindigde het met de ophanging van twintig vermeende heksen. De heksenprocessen laaiden in golven op, zonder dat men precies weet waarom. De enige verklaring luidt dat men in tijden van economische nood zondebokken zoekt en minderheden aanpakt, maar die uitleg vind ik niet bevredigend. Waarom gebruikte men het wapen van de demonisering niet alleen tegen ketters, maar ook tegen joden en sociaal geïsoleerde figuren ? En welke minderheid zou men nu dan viseren ?
Het Belgische verhaal, waarin prominenten genoemd worden, komt nu wel na een soort demoniseringsgolf tegen de machthebbers ?
CROMBAG : Een complot tegen politici zou ik er nu ook niet achter zoeken. Wel is het natuurlijk zo dat Belgen erg achterdochtig zijn tegen politici. De samenzweringstheorie heeft hier een sterke traditie. Als er in Nederland iets misgaat, wijt men dat spontaan aan individuele stommigheid en incompetentie. Als er in België iets misloopt, is dat een complot van hooggeplaatsten en staat de doofpot klaar.
Vroeger had je de religieuze invloed, maar dat speelt nu toch minder een rol ?
CROMBAG : Dat denk ik niet. Die verhalen komen vaak voor op plaatsen waar christelijk-fundamentalistische bewegingen bloeien, zoals in Amerika. Ook in Nederland kan je bijna alle gevallen van sadistisch seksueel misbruik situeren in onze eigen bible belt : de streek van de Veluwe, over het rivierengebied, naar de Zuid-Hollandse eilanden, waar je nog een virulente populatie van zogenaamde zwarte kousen-christenen hebt. In die kringen is Satan nog een levende persoon en geen beeldspraak.
Een argument dat veel mensen overtuigt, is dat het niet kan dat zoveel getuigen dezelfde feiten, met dezelfde details, onafhankelijk van elkaar zouden verzinnen.
CROMBAG : Ja, die oppervlakkige overeenkomsten zouden een schijn van authenticiteit wekken. In werkelijkheid beantwoorden die verhalen aan bepaalde conventies. De FBI-agent Kenneth Lanning noemt die overeenkomsten juist het belangrijkste argument om het niet te geloven. Neem nu de ufo-ontvoerders : vroeger beschreef men buitenaardse wezens als vriendelijke creaturen, maar de jongste jaren duiken talrijke mensen op die zich onder hypnose zogezegd herinneren dat ze het slachtoffer van buitenaardse ontvoeringen en verkrachtingen werden. Identieke verhalen komen in Amerika, Nieuw-Zeeland en Europa voor. Ook in Nederland heb je nu al therapeuten die zich in de alien abduction bekwaamd hebben en dergelijke patiënten aantrekken. Maar dat gaat allemaal terug op oude, archetypische beelden : mensen die het meest gruwelijke willen uitdrukken, komen al snel uit bij kinderlokkers en menseneters. En zeker Satan heeft altijd het kwaad belichaamd.
De zaak-Dutroux zou u een half jaar geleden niet geloofd hebben. Kindermisbruik werd tot de jaren tachtig sowieso nauwelijks geloofd. Zal binnen tien jaar satanisch seksueel misbruik wel serieus worden genomen ?
CROMBAG : Ik hoop het niet, want anders keren we terug naar de Middeleeuwen. Het is natuurlijk juist dat er af en toe dingen gebeuren die je niet voor mogelijk achtte. Maar dat wil toch niet zeggen dat we daarom ons gezond verstand moeten laten varen. Uitermate kwaadaardig is het ultieme argument dat wij in feite hetzelfde zouden doen als zij die de holocaust ontkennen.
Maar waarom zouden al die intelligente mensen in België nu wel hun gezond verstand verliezen ?
CROMBAG : Er zijn gruwelijke feiten gebeurd, die iedereen emotioneel geschokt hebben. Maar de verontwaardiging, de opwinding en de normale wens om schuldigen te vinden, heeft bij velen ook het kritische vermogen aangetast. Ik vind dat menselijk en begrijpelijk. Alleen moeten we dat niet aanvaarden van professionele speurders en magistraten.
U zegt dat het meervoudige persoonlijkheidssyndroom (MPS) niet bestaat, en dat men niet zomaar traumatische herinneringen kan verdringen en later terugvinden. Maar andere psychologen zeggen dat uw uitleg voorbijgestreefd is en dat onderzoek van de hippocampus zelfs biologische bewijzen aangebracht heeft ?
CROMBAG : Ik ken die theorie over de doorbloeding van de hippocampus, maar die wordt door recent Harvard-onderzoek niet bevestigd. Ook voor het zogenaamde fotografische geheugen of het lichamelijke geheugen zijn er geen wetenschappelijke gronden. De stelling luidt, bijvoorbeeld, dat het lichaam misbruiken uit de kinderjaren beter zou onthouden dan de geest : als patiënten na het eten braken, is dat omdat ze vroeger sperma in de mond kregen. Als iemand anders die theorie hoort, denkt die spontaan : ach, daarom lust ik geen pap ! En zo verspreidt zoiets zich.
Zowat alle slachtoffers van satanisch misbruik worden geacht aan MPS te lijden. Ik heb hier een stapel dagboeken van een meisje, dat wel honderd verschillende persoonlijkheden zou gehad hebben. Haar therapeuten, lieden met naam en faam, hielpen haar om die allemaal via een kaartsysteem te detecteren. Kijk, al die persoonlijkheden hebben zelfs namen gekregen : Nathalie, Yvonne, Esther… Dat meisje is uiteindelijk uit die therapeutische omgeving weggeraakt en heeft haar studies weer opgenomen. Zij zegt formeel : het werd mij door de therapeuten aangepraat.
U vindt wel dat dingen zoals satanisch seksueel misbruik een maatschappelijk probleem worden ?
CROMBAG : Zeker. De zaak was oorspronkelijk in hoge mate een product van de media, zoals je nu ook in België zag gebeuren. Maar nu is de opmars van dat soort klachten een maatschappelijk probleem van de eerste orde geworden. Dat ligt vooral aan de therapeuten, die de mensen nog verwarder maken dan ze al zijn. Sommige patiënten, zoals schizofrenen, kan je met medicamenten helpen, maar als zogenaamde MPS-patiënt worden ze jarenlang in therapie gehouden.
Ook de omgeving van die mensen wordt daar het slachtoffer van : duizenden mensen breken met hun familie en klagen hen aan. Andersom hebben mensen, die ten onrechte van seksueel misbruik beticht worden, al verenigingen opgericht, zoals de Werkgroep Fictieve Herinneringen in Nederland. Op Schiermonnikoog werd onlangs het hoofd van de politie in het midden van de nacht opgepakt door de met een helikopter toegesnelde mobiele eenheid. Z’n dochter beweerde ineens dat hij, samen met andere notabelen, haar jarenlang misbruikt had, illegale abortussen verricht, kindjes vermoord, enzovoort. Later zei ze het verzonnen te hebben.
Ik denk dat veel mensen, die dit soort bizarre verhalen vertellen, wel iets ergs hebben meegemaakt, maar om een of andere reden krijgt dat later deze fantastische of satanische dimensies. Het is ook voor mezelf niet bepaald leuk om dat zo te moeten stellen, want intussen word ik bezwadderd als een vieze man die incest en verkrachting helemaal niet erg zou vinden. Nog een stap verder, en ik word voor pedofiel of satanist versleten. Daarom had ik besloten om niet meer over deze zaken te spreken. Maar de nieuwe wending in de zaak-Dutroux was mij toch te uitdagend om erover te zwijgen.
Chris De Stoop
Professor Crombag van de universiteit Antwerpen : Als Neufchâteau dit spoor volgt, zit de zaak-Dutroux in het slop.
De Leuvense hoogleraar Karel Pyck : Er zijn sekten die aan sadistisch seksueel misbruik en aan hersenspoeling doen.
Nergens in de wereld werd een netwerk van satanisch ritueel misbruik bewezen : Wereldprimeur voor België.
