Jörg Haider behaalde in Karinthië procentueel bijna twee keer meer stemmen dan in heel Oostenrijk. Hoe doet hij het daar als minister-president?

Vraag in Klagenfurt of de mensen tevreden zijn over hun Landeshauptmann‘, suggereerde Jörg Haider begin februari. Journalisten van de Duitse tv-zender ARD voelden hem aan de tand, nadat zijn Freiheitliche Partei (FPÖ) tot een coalitie was gekomen met de christen-democratische Volkspartei (ÖVP). Die regeringsvorming zint de Europese partners niet. Want de Freiheitlichen staan bekend als extreem-rechts. Duitsland en Duitstalig Zwitserland noemt hen weliswaar rechts-populisten, terwijl de doorsnee-Oostenrijker weigert hen als uiterst rechts te brandmerken.

In Klagenfurt, waar we dus op aanraden van Haider ons oor te luisteren leggen, probeert lerares Heide, een fervente democrate, te schetsen wat het buitenland niet begrijpt. ‘Sinds de Tweede Wereldoorlog verdeelden de twee regeringspartijen alle belangrijke posten. Elk goedbetaald ambt ging naar een lid van de sociaal-democratische partij (SPÖ) of van de Volkspartij (ÖVP). Dat cliëntelisme wekte ongenoegen en afgunst: meteen gefundenes Fressen voor Haider. Hij bracht schandalen aan het licht, stelde de overbetaling van politieke pionnen aan de kaak, de riante pensioenen van ambtenaren, de maatschappelijke verstarring, enzovoort. Hij schold het establishment rot en oogstte alle proteststemmen. Wie verandering wou, en dat waren er velen, stemde op de FPÖ. Een minderheid voelde zich aangesproken door de racistische praat van Haider. De man is als oppositieleider een stemmenmagneet, in z’n eentje goed voor tachtig procent van de uitstraling van de FPÖ. Het zou me hooglijk verbazen mocht hij ooit een echte staatsman worden.’

ONTNUCHTERING OP KOMST

In de nationale parlementsverkiezingen van oktober 1999 behaalden de Freiheitlichen (FPÖ) 27 procent van de stemmen. Zeven maanden eerder, in de deelstaatverkiezingen van maart in Karinthië, kwamen ze uit op 42 procent. Haider werd er door het regionale parlement, met de steun van de christen-democraten, aangewezen tot Landeshauptmann (minister-president). Een triomfantelijke comeback, nadat hij in 1991 gedwongen was af te treden wegens het loven van het ‘ordentelijke tewerkstellingsbeleid’ van de nazi’s.

Wat heeft Haider er in nagenoeg een jaar van gebakken in zijn heroverde Karinthië? Hij beloofde oude constructies tot de laatste steen omver te halen. ÖVP-burgemeester Harald Scheucher van Klagenfurt vindt het te vroeg om een oordeel te vellen. ‘Een Landeshauptmann heeft ook niet de macht van een Duitse minister-president. Karinthië kan geen belastingen innen. Veel ruimte om een beleid gestalte te geven, is er niet. Bovendien legt de EU beperkingen op, bijvoorbeeld op het gebied van verkeer en landbouw.’

De socialistische vice-burgemeester Ewald Wiedenbauer haalt scherper uit. ‘In 1989 – 1991 bracht Haider er niets van terecht. In maart 1999 beloofde hij een huurprijsdaling en een daling van de prijs van elektriciteit. Moeders van kleine kinderen zouden een Kinderscheck van 5700 schilling (17.000 frank) ontvangen en buitenlandse moeders niets. Welnu, van een huurprijsdaling is geen sprake. In een paar dorpen loopt een experimentje met de kindercheque, maar de toelage veralgemenen blijkt onmogelijk bij gebrek aan geld. Ten slotte daalde de stroomprijs eenvoudigweg als gevolg van de liberalisering van de elektriciteitsmarkt in de Europese Unie. Haider bekommert zich al maanden niet om Karinthië. Hij is bezig met de nationale politiek, met buitenlandse optredens. Problemen als werkgelegenheid en sociale vrede zijn aan hem niet besteed. Consensus past niet in zijn kraam, hij is een splijtzwam.’

Volgens zakenvrouw Elisabeth Hobel vergaat het Karinthië vrij goed de jongste jaren. ‘De werkloosheid daalde naar 4,7 procent. En Haider, ach, hij speelt zijn spel. Eerst vertroebelt hij een situatie en daarna eist hij de verdienste op orde op zaken te hebben gesteld. Hij zweept de harde rechtse clan op en slaat vervolgens een andere richting in. Met zijn krasse uitspraken houdt hij de mensen voorlopig in de ban, maar veel populairder kan hij hier niet worden. Nu hij met zijn FPÖ in Karinthië en Wenen regeringsverantwoordelijkheid draagt, zullen zijn kiezers hem op zijn beleidsresultaten beoordelen. Het staat in de sterren geschreven dat voor velen de ontnuchtering zal volgen.’

TERREUR VAN EEN GESTOORDE

Haider heeft zijn persverantwoordelijke uit de Sloveense gemeenschap van Karinthië gekozen en hij neemt zich voor Sloveens te leren. Merkwaardig. Marion Sturm leidt vanuit Klagenfurt het Zentralverband, de koepel van Sloveense organisaties. ‘We zijn bezorgd’, zegt hij. ‘Haider verwierf eind de jaren zeventig zijn politiek gewicht in Karinthië door de Sloveense minderheid op de korrel te nemen. Later had hij het op de migranten gemunt, maar hij verloor ons niet uit het oog. Hij wil nu sleutelen aan de organisatie van tweetalige scholen. We vrezen segregatie in het onderwijs.’

Karinthië telt 80 lagere scholen, een gymnasium en twee handelsscholen waar de helft van de tijd in het Sloveens wordt lesgegeven. In dezelfde gebouwen volgen leerlingen ook volledig in het Duits les.

Volgens officiële cijfers is het Sloveens de omgangstaal van 14.000 Oostenrijkers. ‘Maar onlangs verklaarden 60.000 Oostenrijkers Sloveens te kennen en te gebruiken’, nuanceert Sturm. ‘Niet iedereen wenst zich te bekennen tot een gemeenschap, waarop een historische hypotheek rust. Ex-Joegoslavië claimde na de Eerste en na de Tweede Wereldoorlog het woongebied van de Slovenen in Zuid-Karinthië. Het enige dat we daar nu vragen, zijn tweetalige wegwijzers in een paar tientallen gemeenten.’

Van 1993 tot 1997 waren de Slovenen, met de zigeuners en al wie voor gelijke behandeling opkwam, het doelwit van aanslagen. ‘We voelen ons nu veilig’ verzekert Sturm. ‘Franz Fuchs kreeg levenslang. Hij bleek in zijn eentje verantwoordelijk voor de bommen van de zogenaamde Bajuwarische Befreiungsarmee. Of hoe één gestoorde vier jaar een land kan terroriseren.’

DICTATUUR VAN EUROPA

Karinthië stelde zich, samen met buurland Slovenië en de aangrenzende Italiaanse regio Friuli-Venezia Giulia, al twee keer kandidaat om de Olympische Winterspelen te organiseren. Ook via andere initiatieven smeedde het een goede nabuurschap. Wellicht wil Haider het zo houden. In ieder geval keurde het regioparlement van Friuli-Venezia Giulia twee weken geleden een motie goed, waarin het afstand nam van de Europese boycot tegen hem. Vitters in Ljubljana wijzen er wel op dat de FPÖ-chef de Sloveense kerncentrale van Krsko dicht wil. ‘Hopelijk maakt hij daar geen punt in een manoeuvre tegen de toetreding van Slovenië tot de Europese Unie.’ Haider was tot voor kort tegen de uitbreiding van de EU, wegens een dreigende Überfremdung met Oost-Europeanen. Nu Brussel hem stigmatiseerde, verandert hij vast niet van standpunt.

Over de sancties van veertien EU-landen tegen Oostenrijk, omdat Haiders partij mee in de regering kwam, is iedereen het tot ver buiten Klagenfurt eens: een schande. ‘Geen bilateraal politiek contact met Wenen; geen steun meer aan Oostenrijkse kandidaten voor internationale functies; Oostenrijkse ambassadeurs alleen op technisch niveau ontvangen: de veertien lidstaten behandelen ons dictatoriaal. Haider is geen Hitler. Meer dan 70 procent van de kiezers stemde trouwens niet voor zijn partij. Oostenrijk is een tolerant en democratisch land.’

‘Belgische ministers die aanzetten om Oostenrijk te schuwen als vakantieland, imiteren Haider’, klinkt het in het skioord Nassfeld. ‘Ze deden krasse uitspraken om in beeld te komen. Maar ze schieten ondertussen wel op de verkeerde mensen.’

Tot slot Frau Hoffmann, pensionhoudster: ‘Als Haider gevaarlijk wordt, sturen we hem zelf wel de laan uit. Het buitenland onderschat ons beoordelingsvermogen.’

Frans Vuga