Volgens de kabinetschef van minister van Binnenlandse Zaken Duquesne heeft het OCMW van Antwerpen een rol te spelen in de uitwijzing van mensen zonder wettig verblijf (‘De week in België’, Knack nr. 37).

Die mensen moeten bij het OCMW aankloppen indien zij medische verzorging nodig hebben. De maatschappelijk werkers moeten volgens de kabinetschef op dat ogenblik de ‘mensen aanzetten om ons land vrijwillig te verlaten’. Doen ze dat niet, dan moet het OCMW de ‘andere bevoegde diensten op de hoogte brengen’.

Volgens Monica Deconinck, voorzitster van het OCMW Antwerpen, zijn zulke afspraken nooit gemaakt, en dat is maar goed ook. Het is zeker niet de rol van het OCMW om, in het kader van hun opdracht in de procedure ‘dringende medische hulp’, mensen aan te zetten het land te verlaten. Nu reeds is het vaak bijzonder moeilijk om mensen die geen verblijfspapieren hebben en die ziek zijn ertoe te bewegen contact op te nemen met het OCMW, net omdat ze bang zijn van elke officiële instantie.

Het is evenwel in het belang van iedereen dat mensen die ziek zijn een beroep kunnen doen op de nodige medische verzorging: de recente heisa rond de tbc-patiënt die ondergedoken was in de illegaliteit illustreert dat. En er is meer: in het kader van de ‘strijd tegen de illegaliteit’ wordt steeds vaker de indruk gewekt dat wie illegaal in België is ‘vogelvrij’ is, geen rechten meer heeft en bij elk contact met de reguliere samenleving opgepakt kan worden.

Dat is een gevaarlijke situatie. Ook wie illegaal is, moet zijn basisrechten kunnen blijven uitoefenen. Deze mensen zijn reeds al te vaak het slachtoffer: van huisjesmelkers, van malafide werkgevers, van racisme en zo verder. Het moet mogelijk blijven om deze wantoestanden aan te klagen zonder meteen het risico te lopen uitgewezen te worden.

Minstens even belangrijk is dat positieve basisrechten, zoals het recht op medische zorgen en het recht op onderwijs, uitgeoefend moeten kunnen worden zonder dat maatschappelijk werkers of onderwijzers de rol van politieagent op zich moeten nemen. Beiden hebben immers een vertrouwensrol te vervullen ten aanzien van ‘mensen zonder papieren’. In die sfeer van vertrouwen moet uiteraard gezocht kunnen worden naar een oplossing voor het illegaal verblijf, maar zonder het dreigement dat anders ‘de politie verwittigd zal worden’. In zo’n sfeer is weinig mogelijk en het aantal vrijwillige repatriëringen zal er vermoedelijk niet door stijgen. Maar het klinkt wel stoer natuurlijk en daar is het Binnenlandse Zaken vermoedelijk ook om te doen.

Lies Deckers, stafmedewerker Mensen zonder papieren Haven vzw (Hulp aan vluchtelingen in Antwerpen)