Barack Obama is nog altijd vast van plan om Amerika te veranderen. Bill Drozdiak van de American Council on Germany schat de kansen op succes in. ‘Hij wil snel gaan. Op alle terreinen tegelijk. Want hoe langer het duurt, hoe moeilijker het wordt.’

De nieuwe president van de Verenigde Staten ging er meteen keihard tegenaan. ‘Dat is ook nodig’, zegt William ‘Bill’ Drozdiak. ‘Hij wordt geconfronteerd met uitdagingen die misschien wel groter zijn dan alle andere uitdagingen uit het verleden – die voor Abraham Lincoln en Frank-lin Delano Roosevelt inbegrepen.’ Drozdiak maakte tijdens de campagne deel uit van de cel die Barack Obama adviseerde over Europa. Hij speelde als jongeman nog professioneel basketbal bij Racing Mechelen en was succesvol als journalist van Time en The Washington Post. Hij is nu voorzitter van de American Council on Germany, die aan de trans-Atlantische relaties tussen Europa en de VS werkt. Hij tekende mee voor de massameeting in Berlijn, toen Obama tijdens zijn campagne ook even Europa aandeed.

Bill Drozdiak kent het Amerikaanse en het Europese politieke leven. ‘Lincoln bracht het land bij elkaar na een burgeroorlog. Roosevelt moest afrekenen met de Grote Depressie. Obama erft een land dat in twee oorlogen betrokken is en dat kampt met een crisis in zijn buitenlandse politiek. De economische crisis kan die van de jaren dertig evenaren. Ze is nu in ieder geval al groter dan op het moment dat Obama begin november werd verkozen. Hij wil heel snel gaan. Op alle terreinen tegelijk. Ons systeem zit zo in elkaar dat een president zijn beleid in de eerste achttien maanden van zijn mandaat vorm moet geven. Dan zijn er weer verkiezingen voor het parlement en daarna moet hij aan zijn herverkiezing beginnen te denken. Obama heeft nu een meerderheid, zowel in de Senaat als in het Huis van Afgevaardigden: hij moet het ijzer nu smeden.’

Wat kan hij van Lincoln en Roosevelt leren?

BILL DROZDIAK: Hij heeft zich in ieder geval in de geschiedenis van die twee presidenten verdiept. De idee om bijzondere gezanten aan te stellen, pikte hij op uit de biografie van Roosevelt. De minister van Buitenlandse Zaken kan niet overal zijn. Daarom buigt Richard Holbrooke zich over Afghanistan en Pakistan. George Mitchell houdt zich bezig met het Palestijnse probleem. Mitchell was al in de regio. Holbrooke is deze week in Af-ghanistan. Het gaat vooruit. Ook omdat ze er zich allemaal van bewust zijn dat er een nieuwe Amerikaanse politiek op poten moet worden gezet.

Wat de economische crisis betreft, baart vooral het grote banenverlies zorgen: een miljoen in één maand tijd. Als mensen in Amerika hun job verliezen, spelen ze tegelijk ook hun ziekteverzekering kwijt. Dat is op dit moment een argument te meer in het pleidooi voor een algemene gezondheidszorg, een beetje zoals dat in Europa bestaat met zijn sociaal vangnet.

Een belastingkwestie haalde minister van Volksgezondheid Tom Daschle onderuit, nog voor hij goed en wel aan de slag was. Hoe groot is het verlies voor het team van de president?

DROZDIAK: Tom Daschle blijft wellicht in de buurt als een soort adviseur, maar zijn vertrek helpt de zaak niet vooruit. Hillary Clinton probeerde in het begin van de jaren negentig om de Amerikaanse gezondheidszorg te hervormen, in de eerste maanden van het presidentschap van haar man. Dat lukte toen niet. Nu is de kans dat het wél lukt veel groter. Het verschil is dat de zakenwereld zich vandaag realiseert dat een algemene ziekteverzekering de concurrentiekracht van de bedrijven ten goede komt. Iemand als Jeff Immelt van General Electric is er nu van overtuigd dat de overheid in de globale economie een grotere rol moet spelen in het betalen van de prijs van de gezondheidszorg. Of neem de auto-industrie. Gezondheidszorg voor hun werknemers kost de autobouwers 2000 dollar per geproduceerde auto. Dat is meer dan het staal dat erin verwerkt is. Op die manier kunnen ze de strijd met de Europese en Japanse concurrentie niet aangaan.

Is het een voordeel voor Barack Obama dat er zoveel van zijn presidentschap wordt verwacht?

DROZDIAK: Dat wil zeggen dat de ontgoocheling ook snel groot kan zijn. Hij legde de lat tijdens zijn inauguratietoe-spraak daarom ook niet erg hoog. Hij vroeg de mensen om tijd en begrip. Ze moeten er zich van bewust zijn dat het land door een dal moet. De grootste fout van George W. Bush was, volgens mij, dat hij na de aanslagen van elf september de kans miste om noodzakelijke hervormingen door te voeren. Het hele land stond achter hem. De mensen zouden hebben begrepen dat brandstof, bijvoorbeeld, duurder werd gemaakt om onze afhankelijkheid van olie uit het Midden-Oosten te verminderen. Hij greep die kans niet. Obama is zich daarvan bewust. Zoals stafchef Rahm Emanuel altijd zegt: je moet een crisis ook weten te gebruiken.

Wordt de president straks in de eerste plaats afgerekend op zijn aanpak van de crisis?

DROZDIAK: Daarom is de druk op het parlement om snel werk te maken van het herstelplan ook zo groot. Hoe langer het duurt, hoe moeilijker het wordt. Elke president krijgt zijn wittebroodsweken. Obama is nu populair bij 70, 80 procent van de bevolking. Dat duurt een maand of drie. Daarna kunnen de mensen de vorige president niet meer verantwoordelijk stellen voor wat er fout gaat. Dan komt de nieuwe president in het vizier. Maar het zou niet fair zijn om Obama nu al te beoordelen. De nieuwszender CNN zei na twee weken al dat zijn hele presidentschap op het spel stond. Dat is belachelijk. Na een drietal maanden moet duidelijk zijn welke kant hij op wil. Dan kan hij ook worden beoordeeld.

Barack Obama is bijzonder populair in Europa. Wat mag Europa van hem verwachten?

DROZDIAK: Wat telt, is toch vooral dat hij ook door de Europese regeringen wordt gesteund. Europa moet aanvaarden om straks een grotere rol te spelen in Afghanistan. Ik begrijp dat het voor Duitsland moeilijk is om nu troepen naar het zuiden van Afghanistan te sturen, terwijl de verkiezingscampagne zich langzaam op gang trekt. Maar ze kunnen zeker meer doen op het vlak van economische wederopbouw van het land. Europa applaudisseert bij de beslissing om de gevangenis van Guantanamo te sluiten. Het zou helpen als het ook bereid is om een deel van de gevangenen op te nemen.

Leeft in Amerika nog het gevoel dat Europa van een andere planeet komt?

DROZDIAK: Europa heeft nu zijn zin. Er is een Amerikaanse regering die met Europa wil samenwerken. Het zou een grote fout zijn om die uitgestoken hand niet te grijpen. Als Europa niet meewerkt met een pro-Europese president kan ik me de reactie van de tegenstanders van Obama in de VS al voorstellen. Het was de neoconservatieve ideoloog Robert Kagan die Amerika met Mars vergeleek en Europa met Venus. Ik weet dat het niet waar is, maar er zijn mensen die dat graag geloven. Geef ze geen voedsel.

Is het een kwestie van geven en nemen?

DROZDIAK: Nee, het is een kwestie van samenwerken. Obama gaat ervan uit dat Amerika het allemaal niet alleen aankan. Het heeft Europa nodig. We zijn samen goed voor 60 procent van de wereldeconomie. We lopen samen voorop in de verdediging van de democratie en de vrije markt. Dat geeft ons een moreel overwicht dat groter is, dan wanneer Amerika alleen zou handelen. Er is in Washington nu een ander Amerika aan de macht. Het wil het beeld van Amerika in de wereld veranderen en zijn morele autoriteit herstellen. Daarom maakt Obama er zo’n punt van om binnen de internationale rechtsorde te werken. Hij heeft het gebruik van marteltechnieken verboden en expliciet steun uitgesproken voor de Conventies van Genève. Dat hij nauwer wil samenwerken met de democratische bondgenoten in Europa sluit daar helemaal bij aan.

Het herstellen van de morele autoriteit van Amerika wordt hoe dan ook een zwaar karwei.

DROZDIAK: Hij heeft het voordeel van zijn multiculturele achtergrond. Hij is in verschillende delen van de wereld opgegroeid. Het is tekenend dat zijn eerste interview als president naar de Arabische nieuwszender al-Arabiyah ging. De boodschap was duidelijk: wij zijn geen vijanden van elkaar. Hij plant in de loop van de eerste maanden van zijn presidentschap ook een belangrijke toespraak in de hoofdstad van een moslimland. Sommigen denken aan de Egyptische hoofdstad Caïro. Ik gok persoonlijk op Jakarta in Indonesië. Hij woonde vier jaar in Indonesië en het is ook het land met de grootste moslimbevolking ter wereld. Je ziet ondertussen ook aan de boodschappen van Al-Qaeda dat ze zich met hem geen raad weten. Hij liet zich bij zijn eedaflegging ook bewust met zijn volledige naam aanspreken: Barack Hussein Obama. Als een signaal naar de moslimwereld.

Het viel op hoe snel hij ingreep toen de indruk ontstond dat Amerika onder zijn leiding een protectionistische economische politiek zou gaan voeren.

DROZDIAK: De Democratische meerderheid in het Congres staat onder grote druk om protectionistisch op te treden. Buy American. Stel: je vertegenwoordigt de staat Michigan en de mensen in je kiesdistrict worden bij bosjes werkloos. Dan is het niet meer dan normaal dat je ze op alle mogelijke manieren weer aan de slag wilt helpen. Er is voor een president politieke moed nodig om tegen die druk in te gaan. Hij moet op zo’n moment leiderschap tonen. Ook als een voorbeeld voor andere leiders, op andere plaatsen in de wereld. Als Europa nu wél een protectionistische koers gaat varen, heeft Obama in Wash-ington straks geen poot om op te staan.

Het geplande raketschild in Polen en Tsjechië wordt voorlopig niet ontplooid. Hoe past die terughoudendheid in de nieuwe buitenlandse politiek?

DROZDIAK: Het is in de eerste plaats niet helemaal zeker of dat schild ook werkt. Ten tweede wil Obama naar een meer coöperatieve relatie met Rusland streven. Ik vermoed dat hij een initiatief voorbereidt voor verdere nucleaire ontwapening. Dat komt niet later dan voor de volgende top van de NAVO in april op tafel. Het kan ook het begin zijn van gesprekken met Rusland op andere terreinen. Op het vlak van conventionele wapens, bijvoorbeeld. Willen ze helpen met de problemen in het Midden-Oosten en met Iran? Washington kan als wederdienst zijn raketschild niet ontplooien. We kunnen ook het proces om Oekraïne en Georgië bij de NAVO te halen in de ijskast stoppen. In de relatie met Rusland kan er wel sprake zijn van geven en nemen. Het helpt dat de olieprijs de voorbije maanden van 150 naar 40 dollar per vat is gezakt. Ook Moskou heeft nu wel wat anders aan zijn hoofd.

Obama wil ook met Iran praten. Wat gebeurt er als dat land het aanbod niet aanvaardt?

DROZDIAK: Hij stuurt zeker aan op een dialoog met Iran. Er zijn punten waarover er meteen met Teheran kan worden gepraat. De drugsproblematiek bijvoorbeeld. Richard Holbrooke noemde het de grootste mislukking van de recente Amerikaanse buitenlandse politiek dat werd geaccepteerd dat de papaverteelt in Afghanistan onder onze ogen een ongeziene omvang aannam. Afghanistan produceert nu 90 procent van alle heroïne in de wereld. Het grootste slachtoffer daarvan is Iran, dat met het grootste aantal drugsverslaafden ter wereld kampt. De overheid zit met de handen in het haar. Maar op iets langere termijn is het wachten op de uitkomst van de Iraanse presidentsverkiezingen in juni. We willen niet dat president Mahmoud Ahma-dinejad straks in zijn campagne gebruikmaakt van onze bereidheid om te praten.

In Den Haag worstelt het Internationaal Strafhof met zijn eerste proces. Washington erkent het Hof alsnog niet. Bestaat de kans dat die houding tijdens dit presidentschap verandert?

DROZDIAK: Het toeval wil dat VN-ambassadeur Susan Rice net een toespraak hield, waarin ze zei dat Amerika met het Strafhof wil samenwerken. Ik sluit niet uit dat het parlement het Statuut van Rome over een jaar of twee, drie ratificeert en dat de VS zich in de werking van het Internationaal Strafhof inschakelen. Ik zei al dat Obama het imago van Amerika in de wereld wil oppoetsen. Het Strafhof past perfect in dat proces.

DOOR HUBERT VAN HUMBEECK

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content