Als feiten en gebeurtenissen zich vaak herhalen dan wordt veel, zo niet alles, voorspelbaar. En zo is het gesteld met speeches van politici. In de Arabische wereld hebben ze alvast een indigestie overgehouden aan speeches van koningen en presidenten. Gewone mensen zullen hun activiteiten niet stopzetten om te luisteren, ook niet wanneer het de leider nummer één van de wereld is die tot de moslims spreekt.

De media daarentegen hebben er een heel circus rond opgebouwd. Verschillende televisiestations hebben het bezoek van Barack Obama aan Egypte rechtstreeks uitgezonden. Urenlang hebben ze de publieke opinie opgewarmd en academici, politicologen en commentatoren opgetrommeld om over de speech te debatteren nog voor hij werd uitgesproken en uiteraard ook daarna.

En dan de speech zelf. Obama kwam als een ster binnen en werd als een ster onthaald. Een warm en lang applaus kreeg hij, voordat hij ook maar één woord zei. Het toont aan hoe blij en opgelucht de aanwezigen waren met de nieuwe wind in het Witte Huis. Maar het applaus hield nauwelijks op gedurende de hele speech. Telkens als Obama iets positiefs over de islam zei, werd er geapplaudisseerd. De meeste aanwezigen zijn mensen die vaak speeches van president Hosni Moebarak meemaken. Het zijn dus mensen die vaak applaudisseren. Maar dat applaus, en dat is belangrijker, toont ook aan hoe groot de drang is naar erkenning. Een drang die trouwens al heel lang aanwezig is in Arabische landen, maar die de gewone mensen ondertussen grotendeels ontgroeid zijn. Ik liet me onlangs door een vrouw in Marokko vertellen hoe haar houding tegenover westerlingen is veranderd. ‘Vroeger’, zei ze, ‘deden we alles om Europeanen te behagen. We keken naar hen op en we wilden laten zien dat we geen slechte mensen waren. Maar nu interesseert het ons niet meer hoe ze naar ons kijken of wat ze van ons vinden. Je kunt zoveel doen als je wilt, het helpt toch niet’, zei ze.

Een vrouw van Marokkaanse afkomst in België heeft een déjà-vugevoel bij het bekijken van fragmenten van de speech. ‘Misschien is die Obama een goed mens en misschien meent hij ook wat hij zegt. Maar Obama is er omdat het beleid dat George W. Bush gevoerd heeft zo rampzalig was dat het zo niet meer verder kon. Hij is er om de schade die zijn land opgelopen heeft en het slechte imago bij moslims te helpen herstellen. Vandaag sluit hij Guantanamo, morgen komt er een andere president die misschien een nieuw Guantanamo bouwt en Iran aanvalt, en je zult zien. Trouwens, wat doen zijn troepen in Afghanistan?’

Maar toch, Obama heeft gebroken met het oorlogsdiscours van zijn voorganger. En dat erkent iedereen. Maar het nieuwe discours wordt op verschillende manieren geïnterpreteerd. Voor sommigen heeft de speech geen wezenlijke inhoud en is hij niet meer dan pr-praat. Anderen zijn veel optimistischer en rekenen erop dat de nieuwe president toch zal slagen waar zijn voorgangers gefaald hebben: de Palestijnen aan een eigen staat helpen. Obama gaf aan voorstander te zijn van de tweestatenoplossing en riep Israël op om de bouw van de nederzettingen te bevriezen.

De Palestijnse intellectueel Azmi Bi- shara is niet onder de indruk. In een interview op Al Jazeera zei hij niet te begrijpen waarom er zo’n heisa wordt gemaakt over de speech van Obama. ‘De man blaast koud en warm tegelijk en is heel politiek correct gebleven. Hij zei niets nieuws’, zegt hij. ‘Ook George W. Bush was voor de tweestatenoplossing en riep op om de bouw van de nederzettingen te bevriezen. Het zijn niet de VS die veranderd zijn’, zegt Bi- shara. ‘De verandering ligt in Israël, want daar is nu extreemrechts aan de macht.’

Columnist Jihad Al-Khazen schreef van zijn kant in de pan-Arabische krant Al-Hayat dat toen hij hoorde hoe Obama over de Holocaust sprak, hij hoopte dat een student zou opstaan en zeggen dat we daar niet voor verantwoordelijk zijn. Ook hij neemt de houding van vele commentatoren aan: eerst zien en dan geloven.

Samira Bendadi is redacteur van Mo*-magazine.

door Samira Bendadi