Op 9 september kiezen de Noren een nieuw parlement. Na acht jaar lijken ze wat uitgekeken op de linkse regering van Jens Stoltenberg.
Noorwegen maakt zich op voor een politieke ommezwaai. Saaiheid is de directe aanleiding. Niet dat de Noorse eerste minister, de socialist Jens Stoltenberg, een grijze muis is. Maar acht jaar bewind leidt tot gewenning, en dat werkt in het voordeel van de rechtse oppositie, geleid door de conservatieve Erna Solberg. De grote voorsprong op de huidige driepartijencoalitie kalft wel af, maar een peiling op 31 augustus geeft Solbergs partij Høyre (H) en haar bondgenoten nog ruim voldoende marge om een rechtse meerderheid te smeden. In juli lag rechts nog 21,7 procent voor, nu 16,3 procent.
Stoltenberg kan nochtans bogen op een politiek en economisch hoogstaande prestatie. Noorwegen is een notoir gedecentraliseerd land, zonder echte eenheidstaal en met grote regionale verschillen. Toch kreeg de premier met name de gezondheidszorg en de openbare ziekenhuizen onder één beleid. De schoolklassen zijn kleiner geworden. De werkloosheid bleef on-Europees laag. De milieubelasting voor bedrijven is opgetrokken. In 2010 kon hij met Rusland het aanslepende conflict over de afgrenzing in de Barentszzee regelen. Zijn aanpak van het Breivikdrama in juli 2011 getuigde van een grote empathie en waardigheid. Stoltenberg scoorde ook persoonlijk, toen hij in datzelfde jaar het eeuwfeest van ontdekkingsreiziger Amundsen op de Zuidpool herdacht door diens tocht over te doen. Zijn ingehouden regeerstijl contrasteert fel met de jaren van dominee-premier Kjell Bondevik (2001-2005), die morele herbewapening predikte en Noorwegen tot risee van Europa maakte.
Maar slijtage is niet tegen te houden. De Noorse welvaartsstaat kan maar gedijen buiten de Europese Unie door grote inkomsten uit de oliewinning. Die zijn al dertien jaar op rij aan het afnemen. Pogingen van de oliemaatschappij Statoil om proefboringen te doen rond de Lofoteneilanden zijn door de kleine coalitiepartners tegengehouden. Onder de zeebodem zou een reserve van 3,4 miljard vaten liggen. Maar dat gaat ten koste van toerisme en milieu: de grootste koudwaterkoraalrif ligt er, 70 procent van alle vis uit de noordelijke zeeën paait er, robben en zeevogels hebben er hun habitat.
Bovendien lijkt de economie te stagneren. Er zijn meer mensen zonder baan. De uitgaven voor de gestegen inwijking swingen de pan uit. De vastgoedmarkt is stilgevallen, de banken verhoogden de hypotheekrentes, de inflatie piekt tot drie procent.
Er is maar één ding wat Stoltenberg kan redden: de flaters van de anderen. Dat gebeurde al in 2009, toen rechts meer stemmen maar minder zetels behaalde. Nu ligt de bal bij ‘Jern’ Erna Solberg, de ‘ijzeren dame’ van Høyre. Zij pleitte er ooit voor de sharia in te voeren voor moslims in Noorwegen, en de immigratie fors op te voeren. Zij stond ook achter de weigering om de Israëlische kernbom-klokkenluider Mordechai Vanunu asiel te verlenen. Dat ligt, in een verrechtsende samenleving, steeds minder goed. En net Solberg is de gedoodverfde kandidaat-premier om Stoltenberg op te volgen. De oude wet van regeringswissel is misschien toch buigzamer dan gedacht.
Lukas De Vos
