In Noorwegen zijn mannen en vrouwen in alles gelijk. Ook in de militaire dienstplicht. Vrouwen moeten vanaf 2015 het leger in.
De meeste Europese landen hebben vandaag een beroepsleger, en geen dienstplicht meer. Ook bij ons is ze afgevoerd in 1994. In het eigenzinnige Noorwegen bestaat er echter nog altijd een groot maatschappelijk draagvlak voor. En omdat de Noren al decennia een pionier zijn in gendergelijkheid, krijgen ook de Noorse vrouwen dienstplicht vanaf negentien jaar. ‘Rechten en plichten moeten dezelfde zijn voor iedereen’, zo motiveerde Labour-parlementslid Laila Gustavsen de beslissing aan persagentschap Reuters. Haar wetsvoorstel kreeg een ruime meerderheid in het parlement.
Noorwegen was ook een van de eerste landen om een genderquotum op te leggen aan bedrijven. De raden van bestuur moeten er voor veertig procent uit vrouwen bestaan. Het Noorse leger is een van de laatste mannenbastions, het telt nog maar tien procent vrouwelijk personeel. Zodra er via de dienstplicht ook gerekruteerd kan worden bij vrouwen, zou hun aantal moeten verdubbelen tegen 2020.
De verplichte militaire dienst die Noorwegen hanteert, is hoe dan ook mild. Niemand hoeft er eigenlijk tegen zijn of haar wil naar het leger. Persoonlijke redenen om niet te dienen, zoals hogere studies, worden gemakkelijk aanvaard. In de praktijk gebruikt het Noorse leger, dat net zoals vele Europese legers na de Koude Oorlog sterk werd afgeslankt, de dienstplicht om alleen de echt gemotiveerde jongeren te selecteren, zo’n 9000 per jaar. De focus ligt daarbij vooral op mensen die aanleg hebben voor techniek of informatica, profielen die een modern leger nodig heeft en waarvoor er veel concurrentie is op de arbeidsmarkt.
Vanaf 2015 zal Noorwegen het enige Europese land en de enige NAVO-lidstaat zijn met vrouwelijke dienstplicht. In de Scandinavische buurlanden Zweden, Finland en Denemarken kunnen vrouwen wel vrijwillig militaire dienst doen. Bekende andere voorbeelden van landen waar vrouwen verplicht zijn hun dienst te doen, zijn Israël (minstens twee jaar), Noord-Korea en Benin.
In de Europese Unie is anno 2013 de verplichte dienst ook voor mannen al zogoed als afgebouwd. Nog slechts zes lidstaten passen hem toe: Cyprus, Denemarken, Estland, Finland, Griekenland en Oostenrijk. In onze lage landen was Duitsland twee jaar geleden de laatste om hem af te schaffen. De Noorse regering gelooft echter dat ze met haar hervormde en milde dienstplicht opnieuw de trend zal zetten.
Thomas Verbeke
