De nieuwe “Star Wars” is in aantocht. Wachten op het nieuwe hoofdstuk van de bijbel van de popcorncultuur.

Het aftellen is begonnen. Na zestien jaar wachten komt dit jaar een nieuwe aflevering van de ruimtefantasie “Star Wars” in de bioscoop: “The Phantom Menace” draait vanaf 21 mei in de Amerikaanse zalen en wordt in oktober in ons land verwacht. Het is alweer geleden van 1983 dat de eerste trilogie werd afgerond met “Return of the Jedi”.

Toen George Lucas, de bedenker van de “Star Wars”-films er voorlopig een punt achter zette, liet hij miljoenen fans op hun honger zitten die weet hadden van zijn originele plannen voor een bijkomende trilogie. In 1993 kondigde hij dan eindelijk aan dat hij de draad weer opnam.

Voor alle duidelijkheid: de nieuwe “Star Wars”-film is geen sequel maar een zogeheten prequel, en toont de voorgeschiedenis van twee tegenstanders uit de eerste “Star Wars”-saga, Obi-Wan Kenobi en Darth Vader. De volledige titel luidt dan ook “Star Wars: Episode I – The Phantom Menace”. Episodes II en III worden verwacht in 2002 en 2005.

Met de “Star Wars”-films creëerde George Lucas (54) veel meer dan een sciencefiction-serial. Hij lanceerde ook een bijzonder lucratief filmgenre dat het Hollywood van de jaren tachtig en negentig zou domineren: de met vele special effects gelardeerde actiefilm in comic-stripstijl. Daarmee werd het landschap van de grote publieksfilm radicaal hertekend. Wat zeker niet door iedereen even enthousiast werd onthaald. Paul Schrader vatte de nefaste invloed perfect samen: “Star Wars is de film die het hart en de ziel van Hollywood vernietigde. “It created the big-budget comic book mentality.” Lucas maakte ook van merchandising een miljardenindustrie – totnogtoe was de extra winst uit van de film afgeleide producten haast exclusief gereserveerd voor de Disney studio.

De trucageshots van zijn Industrial Light & Magic bedrijfje, die toen nog gefabriceerd werden in een garage nabij San Francisco (en waar Lucas drie miljoen dollar van zijn tien-miljoen-dollarbudget had ingepompt), zouden voor de grootste technische revolutie in de film zorgen sinds de intrede van de geluidsfilm. Nu staat IL&M aan de top van de digital-effectsindustrie, leverancier van zowel de dinosaurussen uit “Jurassic Park” als de sfeerwolken uit het kostuumdrama “Sense and Sensibility”.

Lucas die met lede ogen moest vaststellen dat kinderen geen fantasieleven meer hadden, gaf de Amerikaanse jeugd bovendien een heuse mythologie, een soort ridderroman over de strijd tussen goed en kwaad, verhalen van rebellen en prinsessen, heldenmoed en opoffering, verraad en verlossing. Jongelui die met de “Star Wars”-sage opgroeiden, zal het een zorg wezen dat Lucas’ nieuwe mythologie in feite een allegaartje is van allerlei invloeden: cliffhanger serials uit de jaren dertig, de John Wayne-westerns van John Ford, “Captain Blood” met Errol Flynn, de luchtgevechten uit prenten over de Tweede Wereldoorlog, de Graallegende, de Griekse mythologie, de “Lord of the Ring”-cyclus van Tolkien, de interpretaties van mythes en sprookjes door Joseph Campbell, “Flash Gordon” en vooral “The Hidden Fortress”, een film van Akira Kurosawa waar Lucas zijn plot uit haalde en zijn inspiratie voor het komische duo R2-D2 en C-3PO.

BEZOEDELDE JURK

De iconische betekenis van dit amusementsproduct en pop-cultureel fenomeen werd zo groot dat ook politici zich gretig de terminologie toe-eigenden: RonaldReagan ontleende zijn “Evil Empire”-retoriek uit de filmserie en zijn omstreden project van afweerraketten in de ruimte kreeg de naam “Star Wars”. Dat je met de archetypische strijd tussen goed en kwaad van dit melkwegsprookje politiek alle kanten uitkan, blijkt nu weer uit een parodie op de originele affiche die nu volop op het internet en in e-mails circuleert. Op deze “Star Wars”-poster staat Bill Clinton in Luke Skywalker-plunje afgebeeld en Monica Lewinsky als prinses Leia. Deze presidentiële Luke Skywalker heft geen lasersabel in de lucht, maar “The Death Cigar” ( “a bizarre sexual prop with enough power to destroy an entire Presidency”). Miss Lewinsky van haar kant klampt zich vast aan een kapstok waar de beruchte bezoedelde blauwe jurk aan bengelt. De gehelmde Darth Vader die het duo overschaduwt, is hier de “evil Special Prosecutor”, terwijl op de achtergrond Hillary en Chelsea het blunderende duo R2-D2 en C-3P0 vervangen.

Behalve voer voor politieke satire en jingoïstische retoriek, is de “Star Wars”-sage in de eerste plaats big business. Sinds de eerste episode in 1977 in debioscoop kwam, heeft de trilogie meer dan 1,8 miljard dollar opgebracht. Twee jaar geleden werd de originele trilogie wereldwijd opnieuw in de bioscoop gebracht, met enkele extra scènes en digitaal opgepoetste effecten. 20th Century Fox investeerde 15 miljoen dollar in deze re-release, maar haalde er een extra 475 miljoen dollar uit.

Nu al wordt over “The Phantom Menace” gesproken als de film die “Titanic” moet onttronen. Terwijl nog maar zes maanden geleden alle waarnemers het eens waren dat een succes van die omvang zeker de komende jaren niet voor herhaling vatbaar was, en vast niet meer tijdens deze eeuw.

De opgeklopte hoge verwachtingen horen natuurlijk bij de hype, maar toch zijn er nu al aanwijzingen voor een alles verpletterend megasucces.

We kregen daar een voorproefje van toen de producerende studio 20th Century Fox in november vorig jaar een tipje van de sluier oplichtte, door in driehonderd Amerikaanse bioscopen de trailer met de allereerste beelden van “The Phantom Menace” te lanceren. Alhoewel Lucas deze eendaagse vertoning van de trailer alleen had aangekondigd via zijn officiële website, www.starwars.com., was dit een groter evenement dan de première van menige blockbuster. Groot was de verbazing toen bleek dat vele duizenden adepten van de serie negen dollar neertelden alleen om dit voorsmaakje van 2 minuten en 10 seconden te zien. Om dan meteen de zaal te verlaten. Nogal vernederend voor Universal, de studio van “Meet Joe Black”, de hoofdfilm waar de “Phantom Menace”-trailer aan gekoppeld was. Om het vroegtijdig leeglopen van de zaal af te remmen, werd snel aangekondigd dat de bewuste trailer na afloop van de hoofdfilm nog een tweede keer zou worden gedraaid.

EEN ONSCHULDIGE KNAAP

De strategie van de evenement- teaser bleek een schot in de roos. Meteen begon ook het ontcijferen en decoderen van dit a-chronologisch verteld, pijlsnel voorbijflitsend filmpje. Cyberfans begonnen onder elkaar op het net de puzzel te reconstrueren om zodoende de plot van de nieuwe film te achterhalen. Het blijft natuurlijk gissen en speculeren, want Lucas wil het mysterie rond de plot zo lang mogelijk cultiveren.

De briljant suggestieve poster gaf al de essentie weg: dit moet het verhaal van Darth Vader worden, wiens echte naam Anakin Skywalker is. We zien een kleine, blonde onschuldige knaap met een pagekopje, maar in de schaduw die hij afwerpt op het woestijnzand herkennen we al de dreigende contouren van Darth Vader, de personificatie van het kwaad (de sinistere transformatie zal naar verluidt pas te zien zijn in Episodes II en III). De drie films die nu worden gedraaid, gaan over de val van Anakin Skywalker, de al bestaande trilogie gaat over zijn verlossing: op het einde van “Return of the Jedi” redt Vader zijn zoon Luke en komt hij in opstand tegen zijn boosaardige meester, de Keizer Palpatine.

“A long time ago in galaxy far, far away…” wordt ook nu weer de openingszin van de in de ruimte wegschuivende tekst waarmee “Episode I” opent, vanzelfsprekend begeleid door de triomfantelijke fanfare van John Williams. De achtergrond van het verhaal is een dispuut rond het belasten van handelsroutes, wat de Galactische Republiek in rep en roer zet. Een blokkade van oorlogsschepen verhindert elke bevoorrading van de kleine planeet Naboo. Het lijkt erop alsof Lucas hier onder de futuristische verpakking naar Amerika’s koloniale oorlogen verwijst.

“The Phantom Menace” speelt zich ook af tijdens de hoogdagen van de Jedi-ridders, die in de melkweg de vrede handhaven en recht doen zegevieren. Een beetje zoals de marshals in de Far West, zegt Lucas (de hele sage leek altijd al een western in SF-jasje).

Anakin Skywalker (gespeeld door de elfjarige Jake Lloyd) is de zoon van Shmi Skywalker (de Zweede actrice Pernilla August). De jonge onbesuisde Jedi-leerling Obi-Wan Kenobi (nu gespeeld door Ewan McGregor; in de vroegere films gespeeld door Alec Guinness) wordt de mentor, vriend en uiteindelijk aartsvijand van Anakin Skywalker. Afgaande op de trailer, heeft hij een naar voorgevoel omtrent de toekomstige Darth Vader: “The boy is dangerous, they all sense it, why can’t you?” Die waarschuwing is gericht aan de al ervaren Jedi-ridder Qui-Gon Jinn ( Liam Neeson), die de jongen ontdekte op de woestijnplaneet Tatooine, thuishaven van Luke Skywalker in de eerste “Star Wars”. Samuel L. Jackson is Mace Windu, die samen met Yoda, de gerimpelde gnoom met expressieve puntoren, in de almachtige Jedi-raad zetelt en eraan twijfelt of Anakin inderdaad degene is “who will bring balance to the Force”.

Zelfs de leek weet intussen dat “the Force” die mysterieuze kracht is die het heelal bestiert en zowel ten goede als ten kwade kan worden aangewend. De zeventienjarige Natalie Portman introduceert een cruciale figuur in de “Star Wars”-stamboom: Koningin Amidala (royaal uitgedost en met make-up in Kabuki-stijl) die over de Byzantijnse planeet Naboo regeert en de toekomstige moeder is (zwanger gemaakt door Anakin) van de tweeling Luke en Leia. Darth Vader en de Keizer dagen pas in een latere episode op: de schurk van dienst is hier de titelfiguur, een personage dat Darth Sidious heet, de laatste afstammeling van het oude geslacht Sith, een schimmige figuur van wie niet geweten is of hij wel echt bestaat. Veel concreter is Sidious’ leerling Darth Maul, een van de Dark Lords van Sith, een raadselachtige, dreigende figuur met een getatoeëerd gezicht, gespeeld door Ray Park, een martial arts expert die ook McGregor en Neeson trainde. De rivaliteit tussen Darth Maul en Obi-Wan zorgt voor het obligate lasersabelduel.

BUSSEN ALS OCEAANBOTEN

Een tweede stap in het mondjesmaat loslaten van enige informatie, is het omslagverhaal deze maand in “Vanity Fair”. Fotografen en pottenkijkers worden vanouds kordaat van de “Star Wars”-sets geweerd, maar speciaal voor “Vanity Fair” kreeg topfotografe Annie Leibovitz toegang tot de set in Tunesië, waar de woestijnplaneet Tatooine herschapen werd.

Het zijn minder de sfeerbeelden van de opname die de fans zullen plezieren, dan wel de bijhorende portfolio waarin de nieuwste vreemdsoortige creaturen van de “Star Wars”-menagerie worden geïntroduceerd: een grillig en kleurrijk assortiment van zachtaardige niet-menselijke wezens en groteske griezels. Zo heeft Qui-Gon Jinn een rechtop lopende hagedisachtige sidekick, Jar Jar Binks, die tot het ras van de Gungans hoort en er met zijn konijnenoren wat clownesk uitziet. Voorts zijn er de kameelachtige dieren eopies. Alle aliens zijn digitale creaties. Daarnaast blazen ook een aantal vertrouwde figuren een partijtje mee: de Jawas, hun gezicht immer verborgen onder hun bruine kap en natuurlijk de populaire robots, R2-D2 en C-3PO.

Van de fantasierijke decors is nog maar weinig onthuld. Volgens concept designer Doug Chiang wordt het uitkijken naar “bussen zo groot als oceaanboten” en een koninklijk ruimteschip dat lijkt op de “verchroomde motorkap van een auto uit de fifties”. (Lucas is een echte auto-fetisjist; “American Graffiti”, zijn tweede film waarmee hij in 1973 zijn naam vestigde, is een liefdevolle hommage aan de automobielcultuur bij Amerikaanse tieners in de vroege – en onschuldige – jaren zestig).

De menselijke casting kenden we al, met veel bekendere namen dan in de eerste film waarin de helden werden gespeeld door toen volslagen onbekende Amerikaanse acteurs ( Harrison Ford, Mark Hamill en Carrie Fisher) en waarin bekende Britse karakterspelers belangrijke bijrollen invulden ( Alec Guinness, Peter Cushing).

De persschuwe Lucas, die teruggetrokken leeft op zijn boerderij in Marin County, gaf ook een interview weg aan “Vanity Fair”. In zijn gesprek met David Kamp maakt hij brandhout van de mythe dat de hele “Star Wars”-sage een cyclus van negen films zal beslaan. Lucas zegt ermee te kappen na het inblikken van het eerste drieluik. Een slottrilogie (Episode VII, VIII en IX) komt er dus niet. Zelf heeft hij er geen zin in (hij zal ook al 61 jaar oud zijn als het derde deel in de bioscoop verschijnt) en het is weinig waarschijnlijk dat hij zijn geesteskind uit handen zal geven. Want alhoewel hij in de loop der jaren toestemming verleende voor “Star Wars” cd-roms, encyclopedieën, stripverhalen en romans, bewaart hij absolute controle over de films. Nu beweert Lucas – dit was niet altijd het geval – dat het allemaal eindigt met episode zes; de eerste drie episodes moeten dit duidelijk maken.

Voor Lucas staat er met “The Phantom Menace” veel op het spel: zijn laatste kans ook om Steven Spielberg, zijn makker én aartsrivaal, de loef af te steken aan de kassa. Zorgt “The Phantom Menace” inderdaad voor de grootste box office ooit op Memorial Day (het begin van de lucratieve Amerikaanse filmzomer) genoteerd, dan wordt Lucas waarschijnlijk de rijkste man uit de entertainmentindustrie. Enkele jaren geleden was hij al de rijkste man uit Californië, maar zijn dure echtscheiding (van Marcia Lucas die “Star Wars” gesneden had en in haar sluwe montage heel wat problemen had opgelost) deed dit record sneuvelen. Zijn persoonlijk vermogen wordt toch nog altijd op twee miljard dollar geschat. Hollywood zal trouwens relatief weinig delen in de winst: Fox krijgt voor de distributie van “Episode I” slechts een klein stukje van het gebruikelijke percentage. “I’m not doing it for the money”, beweert Lucas, die ooit tijdens een ruzie met zijn vader schreeuwde: “Voor mijn dertigste word ik miljardair.”

VERZONNEN VEHIKELS

Volgens industrie- watchers zal de trilogie hem persoonlijk een extra miljard dollar opleveren, vooral afkomstig van de keiharde deals die hij sloot met speelgoedfabrikanten. Maar voor mega- mogul en mythemaker Lucas betekent het ook zijn comeback achter de camera: hij regisseerde alleen de originele “Star Wars”. De reden waarom hij zo’n afkeer ontwikkelde voor de job van regisseur is tweeerlei. Tijdens de opnamen van “Star Wars” in de Elstree studio’s buiten Londen, verliep de samenwerking met de Engelse crew erg stroef en moeizaam. Lucas wist gewoon niet hoe hij met mensen moest omgaan. “I spent all my time yelling and screaming at people”, zei hij later. Van acteursregie had hij ook al geen kaas gegeten. Zijn aanwijzingen beperkten zich tot twee zinnetjes: “O.K. Same thing, only better,” en “Faster, more intense.” Bovendien waren de dialogen afschuwelijk, best samengevat in het bezwaar van Harrison Ford: “George, you can type this shit, but you sure can’t say it.” Verwacht wordt dat voor “Episode II” acteurs digitaal kunnen worden ingevuld, maar Lucas zegt het bij acteurs te zullen houden, omdat echte mensen relatief goedkoper zijn.

Na de opname van “Star Wars” voelde Lucas zich zo vernederd, dat hij gezworen heeft nooit meer te regisseren. De twee vervolgen besteedde hij uit aan andere talenten. Zelf hield hij zich met de productie bezig en waakte hij over de integriteit en eenheid van de serie. Het laatste lukte toch niet helemaal: Irvin Kershner slaagde er toch in om aan het middenluik, “The Empire Strikes Back”, een grandeur te geven die in het voorgaande en volgende deel ontbreekt. Zowel “Star Wars” als “The Return of the Jedi” (geregisseerd door de inmiddels overleden Richard Marquand) ontstijgen nooit het comic-stripniveau.

Verder belooft Lucas in “The Phantom Menace” twee “killer”-actie-sequenties om van achterover te vallen: de onvermijdelijke ruimteslagclimax en de zogeheten “Podrace”-achtervolging waarin Anakin en een stel andere personages door de lucht scheuren in een speciaal voor de film verzonnen vehikel, dat zou moeten gelijken op twee samengebonden 747-motoren met een cockpit achteraan. De film moet ook veel betere speciale effecten en geloofwaardiger aliens bieden. De afgelopen zestien jaar stond de technologie terzake niet stil. De relatieve achterstand van CGI ( computer generated imagery) in de vroege jaren tachtig, zou een van de redenen zijn waarom Lucas de serie stopzette. De opnamen van “The Phantom Menace” werden trouwens al beëindigd in september 1997. Al achttien maanden lang wordt met man en macht – en alle technologische wonderen die er voor geld te koop zijn – aan de postproductie en trucages gewerkt in Industrial Light & Magic.

Een groot contrast met de eerste “Star Wars”-film, in elkaar geflanst door een beginneling die heel onzeker was en die aan zijn beste vrienden-collega’s een ruwe montage liet zien waarop de meesten smalend reageerden. “Is anybody ever going to come see this movie?” vroeg studiobaas Alan Ladd Jr. zich af. Alleen Spielberg liet elke spot achterwege en voorspelde een kaskraker van formaat.

Het grote verschil tussen de comeback en het origineel is dat het fenomenaal succes van “Star Wars” als een complete verrassing aankwam. Inmiddels gaat de “Star Wars”-cultus gepaard met een bijna religieus aandoend fanatisme en zorgt het wachten op dit nieuwe hoofdstuk van de bijbel van de popcorncultuur voor een haast ondraaglijke spanning. Een van de meest hardnekkige fanclubs heeft al laten weten aan de kassa te zullen aanschuiven een volle maand voor de film van hun leven in première gaat.

Patrick Duynslaegher

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content