Ze was een groot, luxueus kantoor gewend in het ABVV-hoofdkwartier. De kleine, versleten hokjes van het Europees parlement hadden haar dan ook doen zweten. Uiteindelijk moest ze haar rode troon niet voor een plek tussen het plebs inruilen, maar kreeg ze als quaestor een ruime, lichte werkplek op een mooie verdieping. Toch is Mia De Vits, een jaar geleden nog de machtigste vrouw van Vlaanderen genoemd, nu een van de velen.
Toen SP.A-voorzitter Steve Stevaert haar afgelopen voorjaar als lijsttrekker voor de Europese verkiezingen uit zijn hoed toverde, werd ze meteen de ring ingestuurd. Haar sparringpartners: een huidige en een voormalige eerste minister. ‘Guy Verhofstadt (VLD) en Jean-Luc Dehaene (CD&V) hadden jarenlang de Europese raden bijgewoond’, zegt De Vits ‘Uiteraard kenden zij de instellingen beter dan ik.’ Ze had met zichzelf afgesproken dat ze toch zeker 100.000 stemmen moest halen om niet af te gaan. Het werden er meer dan dubbel zoveel, maar overal werd gefluisterd dat het witte konijn van de socialisten de verwachtingen niet had kunnen inlossen. ‘Zelf was ik tevreden’, zegt ze. ‘Al bevestigt mijn resultaat dat de ABVV-leden niet plots allemaal op de SP.A zijn gaan stemmen omdat hun voormalige voorzitster daar nu eenmaal kandidaat was.’
Mia De Vits: ‘In België vinden mensen het blijkbaar vreemd dat iemand van een vakbond naar de politiek overstapt, terwijl dat in andere landen heel normaal is. De voormalige Nederlandse premier Wim Kok was voorzitter van de Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV) voor hij aan zijn politieke carrière begon en zijn opvolger bij de FNV is burgemeester van Utrecht geworden. In Nederland kijkt niemand daarvan op, maar bij ons is zoiets veel minder evident. Ik heb in elk geval geen spijt van mijn beslissing. Na 33 jaar bij de vakbond moest ik kiezen: opstappen of nog vijf, zes jaar verder werken zonder nieuwe dingen op poten te kunnen zetten.’
Omdat de Franstalige vleugel van het ABVV veranderingen niet zag zitten?
MIA DE VITS: Mijn vernieuwingsideeën kregen te veel tegenwind en ik ben niet iemand die graag pas op de plaats maakt. Onlangs hoorde ik de voorzitter van de algemene centrale, Alain Clauwaert, ervoor pleiten om de structuren van de vakbond te moderniseren. Die vraag steekt dus wéér de kop op, maar ik moet nog zien dat er echt werk van wordt gemaakt.
Volgt u het sociaal overleg nog van dichtbij?
DE VITS: Ik informeer soms naar de stand van zaken, want ik heb natuurlijk nog contact met vakbondsmensen. De besprekingen over het interprofessioneel akkoord heb ik natuurlijk met veel interesse gevolgd. Het vorige akkoord was zeer defensief en miste visie: we behielden wat we al hadden. In het nieuwe akkoord zou een visie moeten zitten, zeker met het oog op de discussie over het einde van de loopbaan. Het was heel onverstandig om die problematiek van het interprofessioneel overleg af te splitsen. Als de vakbonden willen dat de brugpensioenconventies worden verlengd, kan dat niet los worden gekoppeld van een langetermijnvisie op de eindeloopbaan.
Ondertussen zit het overleg muurvast. Verbaast dat u?
DE VITS: Nee. Zowel de werkgeversorganisaties als de vakbonden zitten vast in egelstellingen. Als het over de concurrentiekracht van bedrijven gaat, denken de werkgevers meteen aan de kosten die gedrukt moeten worden. Maar eigenlijk is kwaliteit de essentie. Ik ben ervan overtuigd dat werknemers op de bedrijfsvloer beseffen dat er iets moet veranderen. Alleen kun je hen niet vragen veranderingen te aanvaarden als daar geen grotere zekerheid tegenover wordt gezet.
Vlaams minister van Werk Frank Vandenbroucke (SP.A) zette twee maanden geleden al de toon met de boodschap dat niemand in 2005 opslag hoeft te verwachten.
DE VITS: Ik begreep niet dat hij zoiets zei. De Europese centrale bank vraagt vanuit Frankfurt ook de hele tijd om loonstijgingen zo goed als uit te sluiten. Dat is een verkeerde redenering. Het staat buiten kijf dat de loonstijgingen onder controle moeten worden gehouden. Maar ook de vraag speelt een grote rol en om die in stand te houden, moeten de lonen kunnen stijgen.
Binnen het ABVV is maandenlang openlijk geruzied over uw opvolging. Doet dat u nog iets?
DE VITS: (zucht) Prettig is dat niet. Het probleem is natuurlijk dat niemand mijn vertrek had zien aankomen. Ook na de plotse dood van François Janssens was de opvolging moeilijk. Het vertrek van Michel Nollet uit de Algemene Centrale om voorzitter van het ABVV te worden, was goed voor de vakbond als geheel maar minder voor de algemene centrale. Toen was er tenminste niet zoveel gebakkelei als na mijn vertrek. Bij dat soort geruzie heeft niemand baat. Daarom is het uiteindelijk de beste oplossing dat het ABVV voorlopig wordt geleid door het overgangsduo André Mordant en Xavier Verboven.
Kandidaten genoeg die u willen opvolgen, maar geen enkele vrouw. Hebt u te weinig inspanningen gedaan om vrouwen een kans te geven?
DE VITS: Helemaal niet. In het hoogste orgaan van de vakbond, het secreta- riaat, zaten trouwens twee vrouwen: Anne-Marie Appelmans en ikzelf. Door de ongelukkige gebeurtenissen bij het Brusselse ABVV is Anne-Marie uit het secretariaat verdwenen en door een man vervangen. Als ik nu ook een mannelijke opvolger krijg, zit er dus geen enkele vrouw meer in het secretariaat. Het is dan ook hoog tijd dat de vrouwen in het ABVV een quotum eisen voor hun vertegenwoordiging.
Waarom hebt u zelf niet zo’n quotum ingevoerd?
DE VITS: Doordat we met twee vrouwen in het secretariaat zaten, heb ik er nooit aan gedacht. Maar ik geef toe dat we dat beter wél hadden gedaan. Daarnaast wou ik dat het ook in de centrales bougeerde, maar als voorzitter had ik dat niet in de hand. Het ABVV blijft nog altijd een mannenbastion. Onlangs werd het secretariaat van de algemene centrale bijvoorbeeld helemaal vernieuwd zonder dat er één vrouw een plek kreeg.
Heeft een vrouw het gemakkelijker in de politiek dan in een vakbond?
DE VITS: Gemakkelijker niet. Alleen zijn vrouwen in de politiek wat beter vertegenwoordigd doordat een derde van de plaatsen op de kieslijsten door hen moet worden ingenomen. Dat wil nog niet zeggen dat de politiek vrouwvriendelijker is dan de vakbondswereld. De voorbeelden van vrouwen die het moeilijk hebben gehad in de toppolitiek zijn legio. Denk maar aan Annemie Neyts (VLD) of Isabelle Durant (Ecolo), die hun job naar behoren deden en toch moeite hadden om overeind te blijven.
Toen kandidaat-commissaris Neelie Kroes in het Europees parlement onder vuur lag, hekelde u de manier waarop ze werd aangepakt. Bent u plots een fan van Kroes?
DE VITS: Allerminst. Maar ze heeft kennis van zaken en is in staat om haar job te doen. Dáár moest het parlement over oordelen: kan Neelie Kroes ondanks haar verleden in de bedrijfswereld autonoom genoeg functioneren als commissaris? Of ze met de verkeerde man getrouwd is en van zijn netwerk heeft geprofiteerd, doet niets terzake. Ik erger me er mateloos aan dat ze op zo’n persoonlijke manier werd getackeld en ik blijf ervan overtuigd dat een man nooit zo zou worden aangevallen.
Deed de hele vaudeville rond de omstreden kandidaat-commissarissen u niet terugverlangen naar de troon van het ABVV?
DE VITS: Integendeel. Die episode heeft aangetoond dat het Europees parlement wel degelijk iets te zeggen heeft. Het parlement heeft gebruikgemaakt van zijn bevoegdheid om hoorzittingen te organiseren en te onderzoeken of de kandidaat-commissarissen al dan niet geschikt zijn. Omdat we geen aparte kandidaten mogen wraken, hebben we de hele commissie naar huis gestuurd. Uiteindelijk werden de meeste kandidaten met wie we problemen hadden, onder wie de Italiaan Rocco Buttiglione en de Letse Ingrida Udre, vervangen.
Nadat ook de meeste socialisten de aangepaste Commissie-Barosso hadden goedgekeurd, zei u: ‘Anders hadden we onze fractie buitenspel gezet.’ Wat bedoelde u daarmee?
DE VITS: De onaanvaardbare kandidaten waren vervangen en dus hadden wij geen enkele reden meer om de Commissie nog langer te verhinderen aan de slag te gaan. Natuurlijk zou ik liever een commissie vol socialisten zien, maar daar ging die stemming niet over. De samenstelling van de Commissie is het gevolg van de verkiezingen in de verschillende lidstaten en in veel landen is nu eenmaal een conservatieve meerderheid aan de macht. Commissievoorzitter José Barosso heeft ook û weliswaar een beetje laat û begrepen dat hij niet verder kon zonder de socialistische fractie. Nu moeten we ernaar streven dat de Commissie een programma aflevert dat rekening houdt met de socialistische eisen.
Bent u een voorstander van sterkere Europese partijen?
DE VITS: Absoluut. Pas als die zich beter structureren en machtiger worden, zal het parlement grotere invloed krijgen. Ik zit hier niet in de eerste plaats om nationale belangen te verdedigen. Ik wil me voor het Europese belang inzetten, en dat kan ik het best doen in een eensgezinde fractie die eensgezinde standpunten kan innemen. Zo hebben ook de socialistische partijen in onze fractie uit landen die zelf een socialistische commissaris hebben, de initiële Commissie afgekeurd.
Hoe kunnen de Europese partijen sterker worden als ze bestaan uit de meest uiteenlopende nationale partijen?
DE VITS: In de socialistische fractie valt dat nog mee. We zijn het niet allemaal eens over de bevoegdheden die we aan Europa willen afstaan. Als het gaat over meer of minder Europa laten de Britten en in mindere mate de Scandinaven meestal een afwijkende stem horen. Maar we hebben wel allemaal dezelfde visie op de toekomst van onze samenleving en dat is wat ons bindt. Bij de EVP ontbreekt zo’n gemeenschappelijke maatschappijvisie. In die partij zitten de Belgische christen-democraten naast conservatieven en zelfs ethisch-conservatieven. Mijn collega Ivo Belet (CD&V) kan dan wel zeggen dat Buttiglione niet in de Commissie thuishoorde, maar wellicht had hij gewoon met de EVP meegestemd. De strategie van de EVP is simpel: zoveel mogelijk partijen aansluiten om toch maar de grootste te blijven.
Waarom hebt u als voormalige vakbondsvrouw gekozen voor de parlementaire commissies Interne Markten en Economische en Monetaire Coördinatie?
DE VITS: Als alle socialisten voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid kiezen, zullen er in de commissies Interne Markten of Transport liberaliseringen worden doorgevoerd zonder dat er genoeg rekening wordt gehouden met de sociale kant van de zaak. We evolueren bijvoorbeeld onvermijdelijk naar vrij verkeer van diensten en als socialist wil ik niet dat dat gebeurt door sociale regels en milieuregels overboord gooien. Als morgen een bedrijf uit Hongarije of Polen in België zijn diensten kan aanbieden, moeten we er zeker van zijn dat het alle regels op het vlak van milieu, arbeidsvoorwaarden en sociale zekerheid respecteert. Zoals het dossier nu op tafel ligt, zou het voor zo’n bedrijf al volstaan in eigen land erkend te zijn.
Is de sociale dimensie het grootste hiaat in het door u zo bekritiseerde rapport-Kok?
DE VITS: Ik ben het eens met de diagnose van de expertengroep onder leiding van Wim Kok dat de uitvoering van de Europese groeistrategie nog niet ver genoeg is gevorderd. Ze hebben gelijk dat er veel meer moet worden geïnvesteerd in onderzoek, ontwikkeling en opleiding. Maar als je welvaart creëert, moet je die ook herverdelen en daartoe zijn sociale objectieven nodig. Daar wordt in het rapport heel snel aan voorbijgegaan. In de zogenaamde Lissabonstrategie, die tegen eind 2010 van Europa de meest concurrentiële economie ter wereld moet maken, is nochtans wel sprake van drie pijlers: een goede economie, herverdeling van de welvaart en aandacht voor het milieu. Ik wil me ervoor inzetten dat de sociale dimensie de komende vijf jaar genoeg aandacht zal krijgen. Daarom zit ik in het Europees parlement.
Had u eigenlijk net zo graag in een Belgisch parlement gezeten?
DE VITS: Niet meteen. In het Europees parlement heb je volgens mij meer macht dan in het Belgische. Zit je in de oppositie, dan kun je veel zeggen en weinig doen. Zit je in de meerderheid, dan moet je die meestal volgen. Wat het parlement betreft, gaat mijn voorkeur naar Europa uit.
U bedoelt: als parlementslid liefst in Europa, als minister graag in België?
DE VITS: (lacht) Het is de partijvoorzitter die beslist wie waar terechtkomt.
Mag u zich van Steve Stevaert nog met de Belgische politiek bemoeien?
DE VITS: Niemand heeft me verboden voor mijn mening uit te komen en dat zou ik ook niet pikken. Ik ben niet van mening veranderd sinds ik lid ben van de SP.A en ik laat mijn stem ook horen. Zo heb ik duidelijk geprotesteerd toen Frank Vandenbroucke de regionalisering van de werkloosheidsuitkeringen op tafel gooide. Ik was daar als voorzitster van het ABVV tegen en dat ben ik nog steeds. Als we in Europa een sociale dimensie willen inbouwen en solidair willen zijn met andere landen gaan we tegelijkertijd toch de solidariteit binnen ons eigen land niet opblazen?
Vroeger werd het stil als u tijdens de vergadering van het partijbureau het woord nam. Kijkt er nog iemand van zijn krant op nu u een gewoon parlementslid bent?
DE VITS: In een democratische partij als de SP.A moet naar élk parlementslid worden geluisterd. Ik besef ook wel dat sommigen minder belang hechten aan wat ik zeg omdat ik niet meer in naam van de vakbond spreek, maar ik blijf wel interpelleren. Ook als het gaat over dossiers waar ik als ABVV-voorzitster nauw bij betrokken was. Het dossier van de extralegale pensioenen bijvoorbeeld, dat heb ik nog zelf onderhandeld. Als ik dan in de krant lees dat minister van Pensioenen Bruno Tobback (SP.A) alleen voor de uitbetaling in rente is en niet in kapitaal, kan ik niet zwijgen. Een aantal dingen, waaronder de solidariteit van onze sociale zekerheid, heb ik altijd met heel veel overtuiging verdedigd. En ik zal dat blijven doen. Ik ben echt niet van plan iets anders te gaan verkondigen omdat ik nu in de politiek zit.
Door Ann Peuteman
‘Het was heel onverstandig om de discussie over het einde van de loopbaan van het interprofessionele overleg af te splitsen.’
‘Als we in Europa een sociale dimensie willen inbouwen, gaan we tegelijkertijd de solidariteit binnen ons eigen land toch niet opblazen?
