‘NAVO dreigt reserveorganisatie te worden’

Amerikaanse jachtvliegtuigen op de strategisch belangrijke Turkse basis Incirlik. © corbis

Turkije heeft na de aanval van de IS in Suruc recht op steun van de NAVO, maar vraagt er niet om. ‘Erdogan wil de regie behouden over zijn eigen anti-Koerdische agenda.’

Eindelijk zette Turkije de stap waarop het Westen al lang hoopte: het machtige Turkse leger versterkt de strijd tegen terreurgroep IS in Irak en Syrië, als vergelding voor de bloedige zelfmoordaanslag in Suruc. Maar de Turkse president Erdogan grijpt de gelegenheid ook aan om af te rekenen met een oude vijand: de Koerdische Arbeiderspartij PKK. Ko Colijn, directeur van het Nederlandse Instituut Clingendael, weet waarom de Turken daarmee wegkomen. ‘Het is merkwaardig dat Turkije niet om NAVO-steun vroeg na de aanval in Suruc. Als lidstaat hebben ze daar recht op, want volgens artikel 5 van het NAVO-verdrag staat een aanval op een van de lidstaten gelijk met een aanval op alle lidstaten. Toch doet het dat niet, en zowel Turkije als de NAVO-lidstaten hebben daar baat bij.’

Wat hebben de Turken en de NAVO daarbij te winnen?

KO COLIJN: Als Turkije steun vraagt aan de NAVO, verliest het de regie over zijn beleid. Erdogan wil tot elke prijs zijn eigen agenda realiseren, en die is sterk anti-Koerdisch. De bombardementen zijn meer tegen de Koerden gericht dan tegen de IS. Tegelijk komt het de NAVO goed uit dat Turkije geen steun vraagt, want zo hoeft ze niet mee te doen aan een oorlog tegen de Koerden. NAVO-landen die de IS willen bestrijden, kunnen zich intussen aansluiten bij de internationale coalitie. En die is minder omslachtig dan de NAVO. De VS zijn de initiatiefnemers van de coalitie en kunnen partners kiezen die in het gelid lopen, die het Amerikaanse plan piekfijn uitvoeren. Ze verkiezen zulke aanpak sinds ze bij de Balkanoorlogen van de jaren 1990 ondervonden hoe complex een NAVO-missie kan zijn. Ook na de aanslagen van 9/11 maakten ze liever een eigen coalitie.

Hoe erg is het dat het NAVO-verdrag weer genegeerd wordt?

COLIJN: De NAVO dreigt een soort reserveorganisatie te worden. Stel dat de NAVO ooit nodig is in de Baltische staten, en dat iedereen artikel 5 is vergeten? De NAVO is opgericht om de lidstaten te verdedigen. De Baltische staten willen graag eens horen dat ze nog op ons kunnen rekenen.

Waarom steunen de VS de ambitieuze grootmacht Turkije?

COLIJN: De VS maken een brede geopolitieke afweging. Zij willen koste wat het kost Turkije als bondgenoot behouden. De Amerikaanse president Barack Obama vraagt al lang dat Turkije zijn leger inzet in de strijd tegen de IS. Amerikaanse gevechtsvliegtuigen mogen nu ook de strategisch belangrijke Turkse basis Incirlik gebruiken. Militair gezien zijn dat grote voordelen. Dus kijkt Obama wel even de andere kant op als de Turken de PKK aanvallen, ook al zijn de Koerden ook bondgenoten van de VS.

De Europese Unie steunt Turkije niet volledig; ze moet rekening houden met binnenlandse protesten. In de West-Europese steden wonen heel wat Turken en Koerden. De Europese leiders willen de oorlog niet importeren. Eigenlijk maken de Turken al deel uit van Europa en zijn ze onderdeel van het Europese binnenlandbeleid.

Hoe zullen de Koerden reageren?

COLIJN: De Koerden zullen teleurgesteld maar voorzichtig reageren. Verontwaardigd zullen ze niet kunnen zijn, omdat ze uiteindelijk afhankelijk zijn van de steun van de VS in hun strijd tegen de IS. Het is ook niet uitgesloten dat de VS de Koerden via een achterdeur blijven steunen.

Thomas Verbeke

‘Het is niet uitgesloten dat de VS de Koerden via een achterdeur blijven steunen.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content