Volgens econoom Paul De Grauwe helpt alleen een paardenmiddel tegen de financiële crisis: de overheid moet de banken nationaliseren en ze zo verplichten elkaar weer te vertrouwen.

Paul De Grauwe (K.U. Leuven) vindt dat we ons dringend moeten herinneren wat ook weer de kernfunctie was, die de banken in ons economisch systeem vervullen: ‘Banken zetten spaargeld (opvraagbaar op korte termijn) om in woon- en investeringskredieten (lange termijn). Daardoor creëren ze waarde, want met die lange kredieten kunnen particulieren en bedrijven dingen realiseren die anders niet mogelijk zouden zijn.’ Tegelijkertijd is het uitlenen op lange termijn van geld dat je zelf maar voor korte termijn gekregen hebt, een hachelijke aangelegenheid. ‘Banken zijn per definitie broze beestjes’, aldus De Grauwe. ‘Het hele banksysteem werkt alleen als er vertrouwen is.’

De financiële crisis van vandaag is precies een vertrouwenscrisis. En het zijn vooral de banken die elkaar niet vertrouwen. In normale tijden schuiven banken elkaar dagelijks hun dagoverschotten toe. Daardoor kunnen ze hun ‘kas’ precies afstemmen op wat ze nodig hebben om bijvoorbeeld spaarders te bedienen die wat spaargeld opvragen. Maar die dagelijkse interbancaire geldstromen zijn opgedroogd. ‘Het probleem is niet alleen dat banken van elkaar niet weten hoe zwaar ze geïnfecteerd zijn met het virus van de slechte kredieten. Zelfs als een bank geen slechte kredieten heeft, gaan andere banken ervan uit dat ze toch in de problemen komt als ándere banken haar niet meer lenen.’

Het algemene wantrouwen leidt ertoe dat banken op hun geld gaan zitten en zoveel mogelijk van hun lange kredieten af willen. Kortom: ze houden op hun centrale economische rol te spelen, wat uiteindelijk een stilstand teweegbrengt in de reële economie. Maatregelen zoals Europa onlangs nam, lossen volgens De Grauwe niets op. ‘Door extra kapitaal te pompen in banken die door wantrouwen getroffen zijn, behandelen ze hoogstens de symptomen. Als de liquiditeitscrisis aanhoudt, verdampt dat kapitaal in een oogwenk.’ Dat de centrale banken minder voorwaarden stellen voor leningen aan banken, helpt ook niet: ‘Veel banken hebben dat alleen gebruikt om papier op lange termijn om te ruilen tegen cash, waar ze vervolgens niets mee doen. Aan het wantrouwen verandert het niets.’

Een paardenmiddel is dus nodig. Volgens Paul De Grauwe hebben alleen overheden de financiële kracht en de autoriteit om te doen wat moet gebeuren: zij moeten de hele banksector – of toch zeker de grootste banken – nationaliseren. Zodat ze de banken kunnen verplichten elkaar te vertrouwen en aan elkaar te lenen. En op die manier het systeem weer vlot te krijgen. ‘Het zal maar een tijdje nodig zijn. Als het systeem weer werkt, kan de overheid er weer uitstappen.’

Hoewel hij een liberaal is, heeft De Grauwe geen moeite met een tijdelijke nationalisering: ‘Het marktmechanisme is maar een instrument om welvaart te creëren. Als het bot is, moet je het durven te slijpen.’

Luc Baltussen