De Boekenbeurs opent vrijdag zijn deuren. Beseffen we in Vlaanderen wel genoeg hoe uniek hij is?

Er wordt wat afgezeurd in het boekenvak. Over de ontlezing. Over de dreiging van de digitalisering. Over het leenrecht. Over literaire bekroningen met een te karige prijzenpot. Over literaire prijzen met jury’s die verknecht zijn aan de sponsors. Over schrijvers met een nv en schrijvers zonder. Over schrijvers met subsidies en schrijvers zonder subsidies. Over het Fonds voor de Letteren en over een minister die De Avonden verwart met De Nachten of een minister-president die Karel zegt tegen Louis Paul Boon.

Dat gezeur bereikt steevast een hoogtepunt op de vooropening van de Boekenbeurs. Dan ontmoeten politici, mensen uit het boekenvak en journalisten elkaar in de beurshallen van Antwerp Expo en kan het geroezemoes beginnen. De meesten houden aan die vooropening hoofdpijn en een kater over.

Gelukkig heeft de doorsnee-Vlaming geen weet van al die vaak kleinzerige discussies. Voor hem/haar is de Boekenbeurs een feest. De organisatoren verwachten dat er dit jaar tussen 31 oktober en 11 november 165.000 mensen zullen rondlopen in de 20.000 vierkante meter van de Expo. Dat zijn gemiddeld 13.750 mensen per dag, goed voor 8,25 mensen per vierkante meter. Hoeveel boeken er verkocht worden, is niet precies bekend. Honderdduizenden wellicht. Bovendien blijkt uit onderzoek dat tijdens de Boekenbeurs veel mensen gewoon in de boekhandel in hun stad binnenspringen om een boek te kopen dat door radio, tv, krant of weekblad werd aangeprezen. Het argument (vooral van de Nederlanders) dat de Boekenbeurs de grote concurrent van de boekhandel zou zijn, gaat in Vlaanderen niet op.

Maar wat de Antwerpse Boekenbeurs zo uniek maakt, is het publiek. Niet de absolute aantallen (de Frankfurter Buchmesse haalt 300.000 bezoekers in vijf dagen tijd, maar is wel negen keer zo groot), maar wel de diversiteit. In Frankfurt tref je vooral hooggeschoolde vaklui uit de sector. In Antwerpen banen kinderen, bejaarden, proffen literatuurgeschiedenis, leerjongens uit de bakkerij, allochtone meisjes met sluier, allochtone meisjes zonder sluier, bouwvakkers en ministers zich allemaal een weg door de wriemelende massa. Als er een cultureel evenement is dat qua cultuurparticipatie van niemand lessen hoeft te krijgen, dan is het wel de Boekenbeurs.

Uiteraard komen al die mensen niet voor de nieuwste dichtbundel van Herman Leenders of de nieuwe roman van Erik Vlaminck. Kook- en hobbyboeken scoren traditioneel erg goed op de beurs, evenals de vermaledijde waspoederstrips of de wegwerpthrillers. Toch is het aandeel van oerdegelijke fictie, non-fictie en zelfs poëzie hoger dan algemeen wordt aangenomen. De BV-boeken zorgen misschien wel voor lange rijen fans die een handtekening willen en voor aandacht in De Rode Loper, meestal grissen die mensen ook een écht boek mee. Eentje met een spannend verhaal, een ontroerende versregel of een keiharde waarheid.

Die kruisbestuiving is de enige manier om het brede publiek in contact te brengen met het betere boek. Volksverheffing zonder het opgeheven vingertje.

Het siert de organisatoren van de Boekenbeurs dat ze het BV-circus van de voorbije jaren ook hebben teruggeschroefd. Het programma bevat naast het lichtere werk bijvoorbeeld een Dag van de Polemiek en een Dag van de Poëzie. En een Knack-dag, natuurlijk…

Hopelijk regent het pijpenstelen tijdens de herfstvakantie. Dan hebt u helemaal geen reden meer om weg te blijven van de Boekenbeurs. En breng gerust uw buren mee.

door Karl van den Broeck