Premier Herman Van Rompuy raakt maar niet uitgepraat over zijn Australische walkabout. Geen van zijn vakantiebeelden blijft ons, door toedoen van de bladen en televisiepraatprogramma’s, bespaard. We zullen het allemaal geweten hebben waar de regeringsleider eenvoudig de afwas deed, terwijl zijn vrouw zich overgaf aan gesnorkel langs TheGreat Barrier Reef. Doorsopt als hij nu is door de cultuur van de Aboriginals heeft de premier in de outback, via de song-lines, ongetwijfeld opgevangen dat het serieus mis zit met de financiële toestand in zijn thuisland waar hij, zo te horen en te lezen, node naar terugkeerde.

De nachtelijke overlegrondes zijn intussen al begonnen, want tegen 20 september moet de federale regering een nieuw stabiliteitsprogramma kunnen voorleggen aan de Europese Commissie. Met het vorige werd de regering op het Brusselse Schumanplein meteen buitengelachen.

De situatie is er intussen niet op verbeterd. Eind augustus maakte de Federale Overheidsdienst Financiën bekend dat de fiscale ontvangsten tijdens de eerste zeven maanden van het jaar met maar even 9,7 miljard euro – dat is 17,4 procent – daalden. Een deel van de daling is uiteraard toe te schrijven aan het betalingsuitstel van de bedrijfsvoorheffing, dat bij wijze van herstelmaatregel werd ingevoerd. Maar het is in de gegeven omstandigheden niet duidelijk of die situatie kan worden rechtgetrokken eens de bedrijfsvoorheffing is betaald. Want tegelijk liepen ook de btw-inkomsten, registratie- en zelfs successierechten fors terug.

Bij de terugkeer van de premier in de Wetstraat stond de begrotingsteller al op een tekort van 6 procent van het bbp. Cru uitgedrukt: de regering staart in een krater van 21 miljard euro – een kleine 1000 miljard oude franken.

Voor de bankencrisis werden we geconfronteerd met een demografisch probleem: de toenemende vergrijzing. Daar komt nu de toenemende werkloosheid bovenop. Sinds begin dit jaar verloren ruim 57.000 Belgen hun baan. Net geen 1,4 miljoen mensen, op nagenoeg 5 miljoen actieve Belgen, ontvangen momenteel een uitkering van de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening. De Nationale Bank van België en het Planbureau hebben berekend dat de werkloosheid in de loop van het najaar nog forser zal stijgen.

Wallonië rekent vandaag met een werkloosheid van 17,1 procent, Brussel zelfs met 20,7 procent, tegen 7,4 procent in Vlaanderen. En dan voorspelt de Nationale Bank nog eens een krimp van de Belgische uitvoer met maar liefst 16 procent.

De inspanning waar de federale regering voor staat, wordt weleens vergeleken met het Globaal Plan dat door de regering van Jean-Luc Dehaene ten uitvoer werd gebracht. Wat toen mogelijk was, zo heet het nu, moet ook nu kunnen. Maar Dehaene beschikte wel over een bredere financiële marge. Die werd door Paars duchtig versmald.

Vandaag verdwijnt een groot deel van de federale inkomsten meteen in de regionale geldkoffers. Daarom moet premier Van Rompuy, als hij – zoals hij voor de vakantie aangaf – wil beginnen met het inleiden van ‘de bocht naar het evenwicht die vanaf 2010 en 2011 moet worden genomen’, bij het overlegcomité passeren. En daar zullen de regio’s het tijdspad en de marsrichting mee bepalen. Alleen zitten de regio’s op een verschillend tijdschema. Kris Peeters wil in 2011 al met de Vlaamse Gemeenschap het begrotingsevenwicht bereiken. Het Waals Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest mikken op 2015 en zelfs later. En eigenlijk vragen de Brusselaars nu al meer middelen uit de federale pot om tot dat evenwicht te komen. ‘Want’, zei minister-president Charles Picqué onlangs in Le Soir, ‘de Brusselaars mogen niet het slachtoffer worden van de structurele onderfinanciering van hun gewest. Zeker niet op een ogenblik dat Vlaanderen bijkomende sociale steun geeft aan de gezinnen.’

De begrotingsgesprekken binnen het overlegcomité zullen bijgevolg heel snel een communautaire wending krijgen. Waarop premier Van Rompuy zal merken dat zijn regering, die op haar Vlaamse flank niet over een meerderheid beschikt, geen oplossingen heeft maar eigenlijk een deel van het probleem is.

Dat is een van de redenen waarom binnen de Vlaamse regering werd afgesproken dat het inroepen van een belangenconflict tot de mogelijkheden behoort, mocht de federale regering maatregelen willen nemen die ingaan tegen de Vlaamse economische belangen.

door Rik Van Cauwelaert

De federale regering staart in een krater van 21 miljard euro.