Onlangs hoorde ik iemand beweren dat hij op rationele gronden geen kinderen wilde, alleen al gezien de toestand van de wereld waarin ze zouden worden geboren. Ik denk dat rationeel wikken en wegen van redenen inderdaad alleen maar tot een dergelijke, negatieve conclusie kan leiden. Maar zijn al die mensen die wel opteren voor kinderen, dan onredelijk? Ontvluchten ze hun verantwoordelijkheid als rationele wezens?
Er zijn geen ‘goede redenen’ om kinderen te krijgen. Al die argumenten doen immers niet ter zake. Kinderen willen en krijgen heeft met iets anders dan de ratio te maken, met overgave. Allereerst overgave aan de partner – dat is trouwens evident: de partnerkeuze gebeurt evenmin ‘rationeel’. De grootste overgave aan de ander is niet de seksuele overgave, maar de bereidheid zich in kinderen aan de ander te binden. In een band die je nooit meer ongedaan kunt maken: je blijft voor altijd samen de ouders van dat kind. Zoiets aandurven, is ongelooflijk. Het vergt geloof, vertrouwen, moed, geen rationele beslissingsprocedures.
Overgave ook aan het leven.
Vruchtbaarheid heeft iets ‘religieus’. Kinderen willen en krijgen betekent een schakel worden in de opeenvolging der geslachten. Het is de verbinding realiseren tussen de doden, de levenden en de nog niet levenden. Het is ingeschreven worden in een mystiek lichaam. Mystiek, niet in de dweperige, esoterische zin, maar in de zin van iets dat ons als individu overstijgt en dat ons eigen leven een betekenis geeft die wij niet alleen kunnen bepalen. In het hebben van kinderen wordt bevestigd dat we zelf kinderen zijn, dat we onszelf niet gemaakt hebben en niet zelf kunnen bepalen wie of wat we zijn. De betekenis van ons leven overstijgt altijd onze inzichten en beslissingen. Zij wordt mede bepaald door waar we vandaan komen, door wie in ons voortleeft en door wat onze kinderen zullen betekenen. Een zinvol leven is een leven dat past in een breder verband, dat ons een betekenisvolle plaats biedt tegenover anderen. Het is niet verwonderlijk dat voor zo velen de ouder-kindrelatie zo nauw samenhangt met zin – en zinloosheid.
Impliceert dit dat mensen zonder kinderen geen zin kunnen vinden? Natuurlijk niet. Maar om welke zin het dan ook gaat, hij heeft iets te maken met de plaatsing van wie men is of wat men doet in een gemeenschappelijk verband, met wat men betekent voor anderen, uiteindelijk voor de kinderen van anderen. Daarom ook is een zo diepe tragiek verbonden met het uitsterven van een ganse gemeenschap, van een cultuur of beschaving. Een bepaald soort toekomst wordt voor altijd afgesloten; de doden sterven een tweede maal.
De filosoof Peter Sloterdijk karakteriseerde onze westerse samenleving als dreigend op weg om een maatschappij te worden van eindverbruikers: mensen die zo bang zijn geworden, zo op zichzelf betrokken, dat ze zich niet meer willen of kunnen voortplanten. Tegelijk verbruiken zij in een soort consumptieorgie de reserves van de natuur, zodat ook de toekomst van de niet-westerse wereld bedreigd is. Paradoxaal genoeg pleiten verlichte individuen precies in die maatschappij voor de mogelijkheid van het klonen van mensen. Ik durf te wedden dat degenen die geen kinderen willen, het klonen eerder steunen dan de anderen. Een kloon willen van zichzelf staat tegenover de inschakeling in een mystiek lichaam, de overgave aan een ander en het overleven in een ander. Het is het ultieme narcisme.
Herman De Dijn
