Terwijl Microsoft op het Amerikaanse antitrust- proces in de knoei geraakt, vormt het succes van Linux een tweede front.

Negentig procent van de persoonlijke computers in de wereld draait op het besturingssysteem van Microsoft. Een bijna sluitend monopolie. Economisch, technologisch en zelfs politiek is die marktdominantie levensgevaarlijk. Dat klinkt demagogisch, hoewel niemand Whirlpool zou aanvaarden als de enige leverancier ter wereld van koelsystemen voor koelkasten. Of stel u even voor dat General Motors op zijn eentje de hele markt van automotoren zou bezetten.

Dat de ingenieurs van IBM in de jaren zeventig vlijtig reuzencomputers bouwden en de pc niet zagen aankomen, is de basis van Microsofts succes. Zij deden voor hun pc-besturing een beroep op de MS-DOS van de jonge Bill Gates en vergaten zijn vinding te kopen. Microsoft kreeg zo de markt van de besturingssystemen in zijn macht. Op nog geen kwarteeuw tijd evolueerde het driemansbedrijfje tot ’s werelds grootste onderneming, met een beurskapitalisatie van 9,45 biljoen frank.

Microsoft is met zijn Windows de alleenheerser. Het beslist hoe de technologie evolueert, wat de klanten moeten kopen en ook wanneer. De meeste pc-fabrikanten leveren hun computers met Windows geïnstalleerd. De koper heeft geen keuze, of hij moet uitwijken naar een Aziatisch wit product. Met zo’n marktbezetting vormen prijzen ook al geen probleem.

Nu geraakt het imago van Microsoft echter besmeurd. Dat is het rechtstreeks gevolg van de rechtszaak die het Amerikaanse departement van Justitie en negentien staten aanspanden. De beschuldiging luidt: monopolievorming en concreet koppelverkoop. Voor de rechtbank in Washington poogt Microsoft nu al vijftien weken te weerleggen dat het concurrent Netscape dood wil. Ook al heeft het internetbladerprogramma Explorer dat verwerkt ligt in Windows 98, Netscape van zijn voetstuk gehaald.

Er is meer. Rechter Thomas Jackson kreeg te horen dat Microsoft de pc-makers dwingt de Explorer te installeren op de nieuwe machines; op straffe van verlies van hun Windows-licentie. Tegenspartelaars als Apple of Intel werden zoetjes gechanteerd. Walt Disney Corp. moest zijn gesprekken met Netscape afbreken om niet uit het Microsoft-internetprogramma te vliegen.

Drie jaar geleden beloofde Microsoft justitie geen andere producten te koppelen aan zijn besturingssysteem. Nu de verdediging dat de Explorer geen afzonderlijk product is. Het bedrijf uit Seattle voert aan dat de overname van het noodlijdende Netscape door America Online, ’s werelds grootste internetprovider, bewijst dat er wel concurrentie is op de internetmarkt. En Gates zelf wil daaraan nog toevoegen dat een onderneming het recht heeft zijn producten continu te verbeteren. Het is niet de taak van de overheid technologische vernieuwing te fnuiken.

In de rechtszaal struikelen de Microsoftverdedigers echter over tegenstrijdige verklaringen. Vervalste bewijzen ergeren de rechter. Er ontstaat een beeld van een bedrijf dat zonder scrupules zaken doet. Copy en corrupt, weet vorser Herman Bruninckx van de Leuvense Universiteit.

Hoewel de uitkomst van het proces onvoorspelbaar is, gaan stemmen op om Microsoft in twee te snijden; een bedrijf voor Windows en een andere voor de andere producten. Amerika heeft ervaring met het openbreken van monopolies. In 1911 sneed het Standard Oil in negen stukken en recenter splitste het telefoongigant AT&T in zeven baby bells.

De bestorming, op 15 januari, van de Linux-fanaten op de Microsoftkantoren, om er de terugbetaling van de niet gebruikte software op hun pc’s te eisen, was verre van indrukwekkend. Maar voor een lome gigant als Microsoft zijn de flexibele kleintjes gevaarlijk. En Linux het allergevaarlijkste: het is niet eens een bedrijf.

In 1991 ontwierp de Finse student Linus Torvalds een eigen besturingssysteem. Iedereen kan het nu van het internet halen. Linus is van niemand. Duizenden mensen werken spontaan mee aan de verdere ontwikkeling. Bedrijven als Digital of Oracle laten niet na gebruikersgroepen te sponsoren. Daar kan zelfs de immense onderzoeksafdeling van Microsoft niet tegenop.

Het is een concurrent waartegen niet te concurreren valt. Linux verspreidt zich razendsnel, want het is compleet gratis.

G.D.